Η πυρκαγιά ξέσπασε το απόγευμα του Σαββάτου 25 Οκτώβρη σε υπαίθριο χώρο των εγκαταστάσεων δίπλα σε κοντέινερ (άγνωστο τι περιείχαν αυτά), με τους μαύρους καπνούς να καλύπτουν για αρκετά λεπτά το Λαύριο κάνοντας την ατμόσφαιρα αποπνικτική. Και μπορεί να αντιμετωπίστηκε από την πυροσβεστική, χτύπησε όμως ηχηρά, για ακόμη μια φορά, το καμπανάκι του κινδύνου εκτοξεύοντας την ανησυχία κατοίκων και εργαζομένων.

Το εκρηκτικό μείγμα, πέρα από την ίδια διαδικασία κατασκευής οπλικών συστημάτων που πραγματοποιείται στο εργοστάσιο των ΕΑΣ στο Λαύριο, περιλαμβάνει τόνους εκρηκτικών αποβλήτων που παραμένουν στον χώρο των εγκαταστάσεών του, ακόμα και εντός του εδάφους. Μάλιστα, τα ίδια τα αίτια της πυρκαγιάς συνδέονται από πολλούς με την επιχείρηση που πραγματοποιούταν την ίδια μέρα για τη μερική εξουδετέρωση τέτοιων εκρηκτικών με χρήση ασβέστη, ενώ διόλου τυχαία μαρτυρίες κάνουν λόγο για τη χρήση πυροσβεστικού αφρού.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα που επικαλούνται σχετικά έγραφα, τουλάχιστον 220 τόνοι ισχυρών εκρηκτικών βρίσκονται σε ελεύθερη μορφή μέσα στο έδαφος εντός των εγκαταστάσεων. Οπως αναφέρεται, περίπου 186 τόνοι εξαιρετικά επικίνδυνων υλών βρίσκονται σε διάφορα βάθη σε μια έκταση 17.000 τ.μ., εκ των οποίων τα 3.000 τ.μ. εμφανίζουν συγκεντρώσεις που υπερβαίνουν κατά πολύ το όριο κινδύνου για έκρηξη. Ακόμη 38,6 τόνοι εκρηκτικών υλών έχουν εντοπιστεί σε δεξαμενές γύρω από τη μολυσμένη ζώνη.

Οι ποσότητες αυτές οφείλονται στην εσφαλμένη διαδικασία καταστροφής ναρκών των προηγούμενων χρόνων, χωρίς να αποκλείεται βέβαια και κάποια άλλη παράλληλη προέλευση τουλάχιστον για ένα μέρος τους. Σύμφωνα με εκτιμήσεις κινδύνου, μια ενδεχόμενη έκρηξη θα επέφερε καταστροφές σε απόσταση μέχρι και 4 χιλιόμετρων.

Η αρχή φαίνεται να γίνεται το 2017, που ανατέθηκε στην εταιρεία «Soukos Robots» («Σούκος Ρομποτική») η καταστροφή μη χρησιμοποιούμενων Ναρκών Κατά Προσωπικού (Κ/Π). Η διαδικασία ξεκίνησε και συνεχίστηκε μέχρι τον Φεβρουάριο του 2019, όταν και διακόπηκε μετά από καταγγελίες εργαζομένων για ανεξέλεγκτη διάθεση των αποβλήτων. Μετά από έρευνα, που ζητήθηκε από τη διοίκηση των ΕΑΣ, μέσω των ερευνητικών κέντρων «Δημόκριτος» και «Τερανόβα» διαπιστώθηκε ρύπανση και από αέριους ρύπους, αλλά και του εδάφους, από μη ελεγχόμενα απόβλητα.

Τη ρύπανση αυτή την παραδέχτηκε η διοίκηση των ΕΑΣ σε συνάντηση που έγινε με αντιπροσωπεία του Εργατικού Κέντρου Λαυρίου και Ανατολικής Αττικής.

Το ΚΚΕ σε Ερώτησή του τον Νοέμβριο του 2019 ανέφερε πως παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες του Εργατικού Κέντρου «για να δοθούν τα πορίσματα των εθνικών κέντρων αυτό δεν κατέστη δυνατό. Φυσικά, ούτε λόγος για τον καθαρισμό της περιοχής που μολύνθηκε, όπου παραμένουν και σαπίζουν ακόμα και τα ξυλοκιβώτια που περιείχαν τις εν λόγω νάρκες».

Tα επόμενα χρόνια έρχεται στο φως το μέγεθος του προβλήματος και των κινδύνων που είναι σε ισχύ. Το 2021 μελέτη του ΕΜΠ που διεξήχθη με την υποστήριξη του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», ανέδειξε την εκτεταμένη ρύπανση των εδαφών και υπόγειων νερών από την ανεξέλεγκτη διάθεση εκρηκτικής λάσπης και υγρών αποβλήτων κατά τη λειτουργία της Μονάδας Καταστροφής Ναρκών (ΜΚΝ). Διαπιστώθηκε ότι έχουν ρυπανθεί τουλάχιστον 1.000 κ.μ. εδάφους, με περιεκτικότητα σε εκρηκτικές ύλες που υπερβαίνουν μέχρι και 4.000 φορές τα όρια ποιότητας για την προστασία της ανθρώπινης υγείας. Εντοπίστηκε υψηλότατη ρύπανση των νερών πλησίον του χώρου ανεξέλεγκτης διάθεσης της εκρηκτικής λάσπης, με υπέρβαση των ορίων ποιότητας μέχρι 670 φορές.

Το 2023 ανατέθηκε στην εταιρεία Συμβούλων - Μελετητών ΒΕΛΤΙΩΝ ΑΕ η εκπόνηση Συμπληρωματικής Τεχνικοοικονομικής Μελέτης Απορρύπανσης του χώρου καταστροφής ναρκών του Συγκροτήματος Εργοστασίων Λαυρίου (ΣΕΛ) των ΕΑΣ.

Η μελέτη παραδόθηκε τον Οκτώβριο του 2023, αποκαλύπτοντας μεταξύ άλλων τις ποσότητες που προαναφέραμε.

Πιο αναλυτικά αναφέρεται:

- Ευρέθηκαν 186 τόνοι, ευρέως φάσματος ασταθών και εξαιρετικά επικίνδυνων εκρηκτικών (πρωτογενών και δευτερογενών) υλών σε διάφορα βάθη από την επιφάνεια, φτάνοντας μέχρι και κάτω από τα 8 μ., σε μια έκταση που υπολογίζεται περί τα 17.000 τ.μ., εκ των οποίων τα 3.000 τ.μ. εμφανίζουν περιοχές με συγκεντρώσεις των εκρηκτικών που υπερβαίνουν κατά πολύ το κατώφλι κινδύνου για έκρηξη, καθώς και το όριο για την προστασία της ανθρώπινης υγείας σε περιοχές βιομηχανικής χρήσης.

- Εντοπίστηκαν 38,6 τόνοι εκρηκτικών υλών μέσα σε 8 δεξαμενές.

- Εντοπίστηκαν περί τους 2 τόνους εξαιρετικά ασταθών και επικίνδυνων εκρηκτικών υλών, αποθηκευμένων ακατάλληλα για αρκετά χρόνια (από το 2019), καθώς και μεγάλες ποσότητες τυποποιημένων πυρομαχικών σε εμπορευματοκιβώτιο του αναδόχου.

- Αποδείχθηκε ότι, εκτός των ναρκών, έχει πραγματοποιηθεί καταστροφή και άλλων πυρομαχικών, αυξάνοντας έτσι το φάσμα και τις ποσότητες των προς απορρύπανση εκρηκτικών υλών.

- Επιπλέον, σοβαρό εύρημα αποτελεί και η παρουσία σημαντικών συγκεντρώσεων ιδιαίτερα επικίνδυνων πρωτογενών εκρηκτικών υλικών (στρυφνικός μόλυβδος) μέσα σε μεγάλες ποσότητες δευτερογενών εκρηκτικών υλών.

- Εντοπίστηκε η παρουσία σημαντικών συγκεντρώσεων Ερυθρού Φωσφόρου, που μπορεί υπό προϋποθέσεις να δημιουργήσει συνθήκες διέγερσης των συσσωρευμένων εκρηκτικών υλών.

Φυσικά το συμπέρασμα ήταν αδιαμφισβήτητο και αφορούσε την «εκτεταμένη ποιοτικά, ποσοτικά και χωρικά ύπαρξη εκρηκτικών υλών, η οποία δημιουργεί κινδύνους για την ασφάλεια όχι μόνο του χώρου και των εργαζομένων του ΣΕΛ, αλλά και της ευρύτερης περιοχής του Λαυρίου».

Οι κίνδυνοι που επισήμαινε η μελέτη είναι τα ατυχήματα εκρήξεων, με την πιθανότητα θανατηφόρων τραυματισμών και σοβαρότατων υλικών ζημιών να είναι σχεδόν βέβαιη. Κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία και για τη ρύπανση του περιβάλλοντος.

Με τις πολεμικές μπίζνες να έχουν πάρει τα πάνω τους, το πρόβλημα τέθηκε ξανά επί τάπητος, αφού πλέον μπορεί να αποτελέσει τροχοπέδη στη διεκδίκηση κονδυλίων από χρυσοφόρα προγράμματα όπως το SAFE και το «ReArm Europe». Υπενθυμίζεται ότι τα ΕΑΣ έχουν συστήσει κοινοπραξία με τη σλοβάκικη MSM, θυγατρική του τσεχικού ομίλου CSG, για την παραγωγή πυρομαχικών πυροβολικού 155 mm και TNT, μέρος των οποίων αποστέλλεται στην Ουκρανία και το αντιδραστικό καθεστώς Ζέλενσκι.

Παρ' όλα αυτά η απορρύπανση από τα υπολείμματα εκρηκτικών δεν έχει προχωρήσει, με τις παλινωδίες του διαγωνισμού και διάφορες καταγγελίες να φανερώνουν αντιθέσεις μεταξύ εργολαβικών εταιρειών, των ξένων επενδυτών, παλιάς και νέας διοίκηση των ΕΑΣ κ.ο.κ

Σε κάθε περίπτωση οι κάτοικοι της περιοχής και οι εργαζόμενοι παραέχουν πολλά δείγματα γραφής για να πιστέψουν πως ξαφνικά όλους αυτούς τους έπιασε ο πόνος για την ασφάλεια και την ανθρώπινη ζωή. Πρόσφατα είναι τα περιστατικά με τη μεταφορά εκατοντάδων τόνων επικίνδυνων εκρηκτικών μέσα από την πόλη του Λαυρίου, δίπλα σε σπίτια και σχολεία, με την κάλυψη κράτους και κυβέρνησης. Γνωρίζουν πως οι κίνδυνοι από την εμπλοκή της χώρας στους πολέμους των ιμπεριαλιστών, η επεκτεινόμενη αξιοποίηση των υποδομών στο παραπάνω πλαίσιο εγκυμονούν μόνιμα κινδύνους παντού, ακόμα και μέσα στις πόλεις. Για αυτούς τους λόγους χρειάζεται να δυναμώσουν τον αγώνα τους, διεκδικώντας άμεσα μέτρα προστασίας κόντρα στους ανύπαρκτους μηχανισμούς ελέγχου αλλά και την πρακτική των εργοδοτών που μπροστά στα κέρδη δεν λογαριάζουν τις ανθρώπινες ζωές.

«Να παρθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα πριν είναι αργά και θρηνήσουμε θύματα από την πολιτική που βάζει τα κέρδη πάνω από τις ζωές μας και να σταματήσει αυτό το έγκλημα», απαιτεί το Εργατικό Κέντρο Λαυρίου - Ανατολικής Αττικής, τονίζοντας ότι το νέο συμβάν «έφερε ξανά στην επιφάνεια αυτό που από την πρώτη στιγμή έχει προειδοποιήσει το Εργατικό Κέντρο, ότι η διαδικασία κατασκευής οπλικών συστημάτων που πραγματοποιείται στο εργοστάσιο των ΕΑΣ στο Λαύριο είναι άκρως επικίνδυνη για τον λαό της περιοχής. Οι εγκαταστάσεις αλλά και τα μέτρα προστασίας δεν επαρκούν για μια τέτοια επικίνδυνη και δύσκολη διαδικασία, που το αποδεικνύει και το γεγονός ότι σύμφωνα με πληροφορίες ο ειδικός αφρός που είναι για την κατάσβεση τέτοιων επικίνδυνων υλικών δεν έφτασε έγκαιρα στο συγκεκριμένο περιστατικό».

Το Εργατικό Κέντρο απαιτεί «άμεσα να ενημερώσουν οι αρμόδιες αρχές και η διεύθυνση του εργοστασίου των ΕΑΣ για την αιτία της πυρκαγιάς και για τα υλικά που κάηκαν».

Καλεί όλους τους αρμόδιους φορείς και τις υπηρεσίες να παρέμβουν και να επιβάλλουν να παρθούν άμεσα τα απαραίτητα μέτρα για την ασφάλεια των εργαζομένων και του λαού της περιοχής, όποιο κόστος και αν αυτά έχουν.

«Σε συνέχεια όσων έχουν έρθει στο φως της δημοσιότητας για εκατοντάδες τόνους αποβλήτων που παραμένουν στον χώρο των ΕΑΣ στο Λαύριο, ο κίνδυνος να συμβεί άλλο ένα έγκλημα εις βάρος της ζωής, της υγείας και του περιβάλλοντος παραμένει και δυναμώνει», επισημαίνει.