Η εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε στο 11o Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης (δίπλα στο Θέατρο Γης), άνοιξε με performance από την καλλιτεχνική ομάδα «FireArt» για τα 80 χρόνια από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Στη συνέχεια μίλησαν ο Θανάσης Σγούρος, Γραμματέας της Τομεακής Οργάνωσης Δήμου Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ και ο Γιώργος Μαργαρίτης, καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Ο Θανάσης Σγούρος στην ομιλία του σημείωσε: «Λίγο μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ένα τέλος που έγινε γρήγορα η αρχή ενός νέου, ακόμα πιο βάρβαρου, ιμπεριαλιστικού πολέμου κι ενώ η μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση φλόγιζε τις καρδιές των εργατών παντού στον κόσμο και στη χώρα μας, το αστικό κράτος επιστράτευσε τη βία και την καταστολή ενάντια σε όποιον διαμαρτυρόταν, σε όποιον ύψωνε το κεφάλι.

Κομμουνιστές, εργάτες, στελέχη του συνδικαλιστικού κινήματος συλλαμβάνονταν και εκτοπίζονταν σε νησιά του Αιγαίου.

Οι εξόριστοι στην Ανάφη βρέθηκαν αντιμέτωποι με τις σκληρές συνθήκες διαβίωσης, την έλλειψη νερού και φαγητού, την απομόνωση και την τρομοκρατία, για να τους αποσπάσουν "δηλώσεις μετανοίας". Στάθηκαν ατρόμητοι μπροστά στα εκτελεστικά αποσπάσματα, άφοβοι ενάντια στους κατακτητές και τους κάθε λογής συνεργάτες τους (...)

Δεν νίκησαν όμως μόνο μία φορά, αλλά 3.

Την 1η όταν αρνήθηκαν να υπογράψουν μια απλή δήλωση ότι "αποκηρύσσουν τον κομμουνισμό" και να γλιτώσουν από την εξορία.

Τη 2η μέσα στα ίδια τα χρόνια της εξορίας, με τον τρόπο που επέλεξαν να οργανώσουν τις ζωές τους. Δημιούργησαν την Ομάδα Συμβίωσης Πολιτικών Εξόριστων Ανάφης. Με την αλληλεγγύη, τη συντροφικότητα, τη συλλογική οργάνωση, τον καταμερισμό εργασίας κατάφεραν να επιζήσουν.

Η 3η όμως και σπουδαιότερη νίκη τους ήταν εδώ στη Θεσσαλονίκη, στο στρατόπεδο Π. Μελά, που τους μετέφεραν το 1942, που δικαίως ονομάστηκε ως "το ματωμένο Μπούχενβαλντ των Βαλκανίων", το στρατόπεδο των μελλοθάνατων. Οταν τους ανακοινώθηκε η διαταγή για εκτέλεση, τους δόθηκε η επιλογή να σωθούν, αν πολιτογραφούνταν Βούλγαροι.

Οι Αναφιώτες αποφάσισαν να μην αρνηθούν ούτε την πατρίδα τους, ούτε τις ιδέες τους, ούτε το Κόμμα τους.

Τέτοια παλικάρια βγάζει ο λαός μας.

Τέτοιους ήρωες βγάζει το ΚΚΕ.

Αυτό είναι ο πραγματικός πατριωτισμός για εμάς.

Να τα δίνεις όλα για να αντικρίσει ο λαός σου καλύτερες μέρες, ακόμη κι αν εσύ δεν τις ζήσεις.

Τέτοιοι ήρωες δεν δημιουργούνται με παρθενογένεση, αλλά μέσα από τη συμμετοχή και τις δοκιμασίες της ταξικής πάλης, μέσα από την εμπέδωση και τη βαθύτερη, επιστημονικά τεκμηριωμένη πίστη στον σκοπό της πάλης, μέσα από τις γραμμές της οργανωμένης, συνειδητής στράτευσης στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Η δύναμη του Κόμματος βρίσκεται πρώτα από όλα στην ιδεολογική, πολιτική του ποιότητα, στην κατάκτηση της ικανότητας δράσης ως κόμμα επαναστατικό, ικανό να ανταποκριθεί σε όλες τις συνθήκες.

Αυτό ακριβώς το ζήτημα θέτουμε στο επίκεντρο και στο 22ο Συνέδριό μας.

(...) Σήμερα είμαστε γεμάτοι αυτοπεποίθηση ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε, γιατί το Κόμμα μας συλλογικά έχει μελετήσει και έχει βγάλει κρίσιμα συμπεράσματα για την αδυναμία σύνδεσης του εθνικού, απελευθερωτικού αγώνα με την επαναστατική πάλη, συνολικά για τη στρατηγική του από την ίδια την Ιστορία του, έχει διαμορφώσει σύγχρονο Πρόγραμμα, επαναστατικό μέσα από τα συνέδριά του.

Η ικανότητά του όμως να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της ταξικής πάλης απαιτεί μακρόχρονη προετοιμασία, συνεχή πάλη. Αυτή ξεκινά στις σημερινές συνθήκες, σήμερα που δυναμώνει η λαϊκή δυσαρέσκεια και αυξάνονται οι δυνατότητες να ενισχυθούν η μαζικότητα και ο προσανατολισμός του ρεύματος αμφισβήτησης. Γι' αυτό λέμε ότι τώρα είναι η ώρα της δράσης, δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο.

Η ιστορική πείρα διδάσκει ότι ο λαός μπορεί να μεγαλουργήσει, ο συσχετισμός δεν μένει στατικός. Σήμερα συντελούνται σημαντικές διεργασίες σε εργατικές - λαϊκές συνειδήσεις, αυξάνονται οι δυσκολίες για το σύστημα, να ενσωματώσει λαϊκές μάζες όπως παλιά, γι' αυτό και εντείνονται οι ανησυχίες τους και προσπαθούν να βρουν νέα σχήματα που θα οδηγήσουν σε ένα νέο ρεύμα ρεφορμισμού και αυταπατών. Εχει όμως συγκεντρωθεί σημαντική πείρα πλέον στον λαό. Οι δυνατότητές μας να αντεπεξέλθουμε, να απεγκλωβίσουμε ευρύτερες λαϊκές - εργατικές δυνάμεις από την αστική επιρροή είναι πολύ μεγαλύτερες.

(...) Η αλύγιστη στάση των 45 μας δίνει ώθηση για τους ταξικούς αγώνες του σήμερα.

Το Κόμμα που χτίζουμε είναι η μεγαλύτερη τιμή στη μνήμη τους, γι' αυτό και θα τα δώσουμε όλα για τη μεγαλύτερη δυνατή επιτυχία του 22ου Συνεδρίου μας.

Τον τοίχο εκτελέσεων του κόκκινου σπιτιού της Τριανδρίας οι 45 τον γκρέμισαν, τον έκαναν θρύψαλα, με τον θάνατό τους.

Τον τοίχο του καπιταλισμού θα τον γκρεμίσουμε εμείς και η κοινωνία που θα φτιάξουμε θα είναι η οριστική δικαίωση της θυσίας τους!».

Στη συνέχεια πήρε τον λόγο ο Γιώργος Μαργαρίτης αναφέροντας: «Παραξενεύει η αστική τάξη όταν μιλά για "εθνική ενότητα". Αιφνιδιάζει για πολλούς λόγους (...)

Στην ήττα και στην Κατοχή πρώτη μέριμνα της αστικής τάξης ήταν η διατήρηση και η εξασφάλιση της κοινωνικής εξουσίας της. Από τη σκοπιά αυτή, δεν ήταν καθόλου παράξενο ότι σύσσωμη η ηγεσία του ελληνικού στρατού - με μία δύο εξαιρέσεις - δέχτηκαν πρόθυμα να μετατραπούν σε κατοχική κυβέρνηση και να δηλώσουν πίστη και αφοσίωση στη Νέα Ευρώπη του ναζισμού. Αλλαξαν μάλιστα και το καθεστώς σε αυτή την κατεύθυνση - δημιούργησαν την Ελληνική Πολιτεία, ναζιστικού τύπου καθεστώς. Ηταν οι ίδιοι στρατηγοί που λίγες ημέρες νωρίτερα συνεργάζονταν στενά με τους Αγγλους...

Για την περίπτωση ήττας του Αξονα υπήρχε μια άλλη διασφάλιση της αστικής τάξης. Ο βασιλιάς, τα Ανάκτορα και η κυβέρνηση που πάλι διόρισε ο Γεώργιος ο Β' έφυγαν με τους Βρετανούς. Δεν έφυγαν άτακτα, έφυγαν οργανωμένα. Φρόντισαν μάλιστα να διευκολύνουν το νέο καθεστώς που θα έπαιρνε τη θέση τους στην Αθήνα. Αφησαν στη θέση τους την Αστυνομία, τη Χωροφυλακή, την αντικομμουνιστική Ειδική Ασφάλεια, τον κρατικό μηχανισμό. Με μεγάλη προσοχή παρέδωσαν τους κρατούμενους κομμουνιστές στους Γερμανούς. Αξονας, Σύμμαχοι. Κυβέρνηση Γεωργίου, Κυβέρνηση Τσολάκογλου, ιθύνοντες και παράγοντες της αστικής τάξης, σε αυτό το κεφάλαιο βρέθηκαν απόλυτα σύμφωνοι και - παρά τις μεταξύ τους διαφορές - συνεργάστηκαν άψογα στη διαχείρισή του: Οι κομμουνιστές ήταν ο κοινός τους εχθρός, ο κοινός τους κίνδυνος και η πρώτη τους προτεραιότητα. Τα υπόλοιπα μπορούσαν να ρυθμιστούν - τι Βρετανοί, τι Γερμανοί, τι Ιταλοί, τι Βούλγαροι. Οι δουλειές να πηγαίνουν καλά και τα κέρδη να αυγαταίνουν.

Η δε φυγή Βασιλιά και Παλατιού ήταν ενδεικτική των προτεραιοτήτων. Φυσικά εξασφαλίστηκε όλη η βασιλική οικογένεια μαζί με το προσωπικό των Ανακτόρων, τους αυλικούς, τις "κυρίες επί των τιμών" μαζί με τα πολυτιμότερα των επίπλων και πλήθος αποσκευών. Δεύτερο φορτώθηκε και μεταφέρθηκε όλος ο χρυσός των θησαυροφυλακίων της Τράπεζας της Ελλάδας και όσα χαρτονομίσματα - ελληνικά ή σε ξένο συνάλλαγμα - μπόρεσαν να συγκεντρωθούν. Τρίτο θωρακίστηκε ο κρατικός μηχανισμός - όχι απέναντι στους κατακτητές - απέναντι στους κομμουνιστές (...) Διάσημες ήταν οι διαταγές και οι ανακοινώσεις των δύο επικεφαλής των ενόπλων σχηματισμών του αστικού κράτους πριν την εμφάνιση των Ταγμάτων Ασφαλείας. Νουθετούσαν τους αστυνομικούς και τους χωροφύλακες να κρατήσουν ψηλά την τιμή των ελληνικών σωμάτων ασφαλείας συλλαμβάνοντας κομμουνιστές - εάν τους συλλάβουν Ιταλοί ή Γερμανοί έλεγαν, θα πληγεί το κύρος και η αξιοπρέπεια των ελληνικών σωμάτων ασφαλείας!

(...) Μιλάμε για εκτελέσεις, για αντίποινα των κατοχικών δυνάμεων. Η "πρώτη ύλη" των εκτελέσεων αυτών ήταν οι "καταραμένοι" του προγενέστερου ελληνικού αστικού καθεστώτος - οι κρατούμενοι και οι εξόριστοι κομμουνιστές. Στο στόχαστρο της αστικής τάξης από το Ιδιώνυμο του Βενιζέλου στα 1929, επαυξημένου και συμπληρωμένου από όλες τις μεταγενέστερες κυβερνήσεις - βενιζελικές, αντιβενιζελικές, δημοκρατικές ή βασιλικές, δικτατορικές ή κοινοβουλευτικές - ως προς τον αντικομμουνισμό ελάχιστες οι μεταξύ τους διαφορές.

Ετσι επιγραμματικά, με λίγα λόγια, φτάσαμε στην εκτέλεση των κομμουνιστών εξόριστων του καθεστώτος Μεταξά στην Ανάφη στη Θεσσαλονίκη του 1942 και του 1943.

(...) Οι κομμουνιστές που εκτελέστηκαν στην Κατοχή ήταν δεσμώτες της αστικής τάξης. Δεν είχε κανέναν ενδοιασμό, κανένα πρόβλημα η τελευταία να τους παραδώσει στον κατακτητή, δεν θεώρησε τον θάνατό τους έγκλημα, κανείς υπουργός, κανείς αξιωματούχος της κυβέρνησης ή του κρατικού μηχανισμού δεν διαμαρτυρήθηκε, δεν παραιτήθηκε, δεν κατήγγειλε τις εκτελέσεις. Ηταν γι' αυτούς κάτι το φυσικό. Επικροτούσαν μάλιστα. Τα Τάγματα Ασφαλείας, όταν αργότερα απόκτησαν το δικαίωμα σε εκτελέσεις, ανταγωνίστηκαν επάξια τον κατακτητή σε αυτό το πεδίο. Οι δε αστοί παράγοντες της εξόριστης κυβέρνησης πρόσθεσαν το δικό τους μίσος: Για ληστές μίλησαν, για τρομοκράτες, για εγκληματίες. Το ίδιο όπως οι σημερινοί αναθεωρητές της Ιστορίας, αριστεροί - τρομάρα μας - και δεξιοί.

Νέοι πόλεμοι προετοιμάζονται... Σε αυτούς η αστική τάξη θα παίξει πάλι την ελευθερία της πατρίδας μας και του λαού της στα χαρτιά. Θα υπηρετήσει τον έναν ή τον άλλο ισχυρό. Θα δημιουργήσει νέους δωσίλογους, νέους δημίους του λαού μας. Θα χτυπήσει ανελέητα τους κομμουνιστές όταν αυτοί σταθούν πρόμαχοι της πατρίδας μας και του λαού μας.

Αυτά τα πράγματα είναι σταθερές της Ιστορίας. Τελειώνουν μόνο με την κοινωνική, την ταξική ανατροπή. Τελειώνουν μόνο όταν οι εργάτες, οι εργαζόμενοι αναλάβουν τις τύχες της χώρας».

Στην εκδήλωση, επίσης, υπήρχε έκθεση που επιμελήθηκε η ΤΟ Δήμου Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ αναδεικνύοντας τη σχετικά άγνωστη Ιστορία της εκτέλεσης των «45 Αναφιωτών», ενώ λειτούργησε και έκθεση εκδόσεων της «Σύγχρονης Εποχής» με αναφορά στη δεκαετία του '40, στα 80 χρόνια από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και την Αντιφασιστική Νίκη των Λαών.

Τέλος, όπως σημείωσε και ο Γραμματέας της ΤΟ Δήμου Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ, το επόμενο διάστημα το «χρέος» απέναντι στους «Αναφιώτες» που το παράδειγμά τους αποτελεί σύμβολο ανυποχώρητου αγώνα και ηρωισμού «...θα αποπληρωθεί με την τοποθέτηση τιμητικής πλακέτας εδώ στην περιοχή, ώστε να υπάρχει άλλο ένα σημάδι στον τόπο και στον χρόνο, που θα θυμίζει στον λαό και στη νεολαία της πόλης ποιοι έδωσαν τη ζωή τους και το αίμα τους για την απελευθέρωση της πατρίδας μας, κόντρα στην ιστορική λήθη και τη συστηματική παραχάραξη της Ιστορίας».