Σκληρή πέτρα παντού και μόνο.

Αυτή είναι η Γυάρος που φαίνεται όλο και πιο καθαρά, καθώς τα πλοία έχουν πλησιάσει το νησί. Ο καιρός σήμερα είναι καλός - η ήρεμη θάλασσα ξεγελάει, δεν θυμίζει την αγριότητα της μάχης που δόθηκε εδώ. Τα ίχνη, βέβαια, είναι ανεξίτηλα: Οι σκουριασμένοι σταυροί στο νεκροταφείο είναι από τα πρώτα που διακρίνονται απ' το κατάστρωμα του πλοίου. Η ξερή γη. Το πελώριο κτίριο των φυλακών, το μεγαλύτερο κτίριο σε όλες τις Κυκλάδες έως τα σήμερα, που χτίστηκε από την καταναγκαστική εργασία των εξορίστων.

Στη διάρκεια του ταξιδιού από το Λαύριο, οι ναυτικοί, - ο «Ταρζάν» και οι υπόλοιποι που για μια ακόμα φορά έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό για να γίνει το ταξίδι αυτό κατορθωτό - εξηγούν πως σ' αυτό το σημείο του πελάγους συναντιούνται ανέμοι και ρέματα που η μορφολογία του Αιγαίου δεν «ανακόβει» εύκολα, αφού κατεβαίνουν ορμητικά, από τα Δαρδανέλια ακόμα. «Δεν είναι τυχαίο ότι διάλεξαν τη Γυάρο για τόπο εξορίας...», συμφωνούν.

Μόλις ο κόσμος κατεβαίνει απ' τα πλοία, απλώνεται το πανό, με γραμμένη την καθαρή απόφαση: «Δεν σας ξεχνάμε». Κι όλοι, μικρότεροι και μεγαλύτεροι, συγκροτούνται σιγά - σιγά στην πορεία προς το Μνημείο. Τη διαδρομή σηματοδοτούν κατακόκκινες σημαίες.

Η επιτυχία και η σημασία της επίσκεψης δεν φαίνεται μόνο από τη μεγάλη συμμετοχή, με κόσμο που γέμισε τέσσερα πλοία στο λιμάνι του Λαυρίου, όχι μόνο από την Αττική, αλλά και από την Πελοπόννησο και τη Στερεά, από τη Θεσσαλία και την Ηπειρο, ακόμα και τη Μακεδονία, ακόμα και νησιά. Φαίνεται και στη σύνθεση των επισκεπτών - ξεχώρισαν οι νεαρές ηλικίες, μαθητών, φοιτητών αλλά και εργαζομένων. Δίπλα στους ηλικιωμένους που έφτασαν στην καρδιά του Αιγαίου ακόμα και σκύβοντας πάνω σε μαγκούρα, οικογένειες με 7χρονα παιδιά ακολούθησαν υπομονετικά την ξενάγηση, σε έναν τόπο που τα δέντρα είναι μετρημένα στις δύο παλάμες του χεριού.

Ανεβαίνοντας προς το Μνημείο, είναι πολλοί εκείνοι που κοντοστέκονται για να σκεφτούν κοιτάζοντας γύρω τους. «Σύντροφοι, συγκεντρωνόμαστε πειθαρχημένα στον χώρο του μνημείου - τα κτίρια δεν βρίσκονται σε ασφαλή κατάσταση», ακούγονται οι οδηγίες της διοργάνωσης από τα μεγάφωνα, για να γίνει η επίσκεψη πειθαρχημένα και με ασφάλεια, σε έναν τόπο που καθόλου τυχαία παραδόθηκε στην εγκατάλειψη - καταφύγιο μόνο για αρουραίους και σκορπιούς, αφιλόξενο, ώστε να διώχνει μακριά όποιον θέλει να αναζητήσει όσα έγιναν εδώ πάνω.

Φτάνοντας, όλοι σπεύδουν να δουν τις 21 «Ρωγμές» (όσες και τα χρόνια λειτουργίας των κολαστηρίων, όπως είχε εξηγήσει και το 2019 ο δημιουργός του μνημείου, Αντώνης Μυρωδιάς) - την αντίθεση ανάμεσα στη λάμψη που οι ίδιες ακτινοβολούν και τη σκουριά των υλικών που τις περιβάλλουν: Την αντίθεση ανάμεσα στον νέο κόσμο που αναδύεται και τον παλιό που αργοπεθαίνει, όσο κι αν μοιάζει κυρίαρχος. Εκεί δίπλα στο Μνημείο, ξεχωριστά είναι τα στιγμιότυπα και με αγωνιστές που είχαν εξοριστεί εδώ, αλλά συστήνονται μεταξύ τους σήμερα, σ' αυτή την εκδήλωση τιμής και στη δική τους προσφορά.

Τον λόγο παίρνει εκ μέρους της ΚΕ ο σ. Φάνης Παρρής:

«Καλώς ανταμώσαμε και αυτή τη φορά στη Γιούρα. Εδώ στον ξερόβραχο που συγκρούστηκαν δυο κόσμοι. Και με αυτή την επίσκεψη - προσκύνημα τιμάμε τους αλύγιστους της ταξικής πάλης, όσους φυλακίστηκαν εδώ στις τρεις περιόδους λειτουργίας του Κάτεργου. Το 1947-1952, 1955-1961 και 1967-1974. Αντεξαν χιλιάδες μερόνυχτα απέναντι σε σκληρούς βασανισμούς ειδικά στην πρώτη περίοδο (...) Τιμάμε και διδασκόμαστε από την ακλόνητη στάση τους, γιατί η απέραντη αφοσίωσή τους στα ιδανικά του αγώνα έδειχνε τον δρόμο να υπερνικούνται και οι πιο μεγάλες δυσκολίες. Η αντοχή τους ήταν υποδειγματική, στάθηκαν βράχοι απέναντι στον πλέον αρνητικό συσχετισμό δύναμης. Η αλύγιστη στάση τους ήταν δύναμη για το λαϊκό κίνημα τότε, είναι και για εμάς σήμερα».

Το πρώτο μέρος της ομιλίας (βλέπε πιο αναλυτικά δίπλα) ακολούθησε η περιήγηση στους όρμους, όπου οι εξόριστοι κρατούνταν σε συνθήκες μελετημένες με στόχο να εξοντωθεί η αφοσίωση στα ιδανικά τους.

Από το κτίριο της Φυλακής, ο κόσμος κατηφορίζει κατευθυνόμενος αρχικά στον 4ο Ορμο. Σε ενδιάμεσες στάσεις, ο σ. Φάνης Παρρής δίνει αναλυτικά διάφορα στοιχεία για τον σχεδιασμό και τη λειτουργία του κολαστηρίου, αλλά και για το πώς οι δεσμώτες της Γυάρου έδωσαν μάχες απαράμιλλου ψυχικού θάρρους.

Στην επιστροφή για τα σημεία επιβίβασης, οι εικόνες και η ξενάγηση «μπλέκουν» με τις μαρτυρίες που καθένας έχει ακούσει ή διαβάσει: Για τη στοιχειωμένη Συκιά, όπου εξόριστοι κρέμονταν από τους αγκώνες για νύχτες και το πρωί τα παραλυμένα κορμιά δέρνονταν μέχρι που παρέλυαν. Για τον νεαρό κρατούμενο Πέτρο Λαγό, που κρεμάστηκε στη Συκιά όταν αρνήθηκε να κρεμάσει εικόνα του βασιλιά στον 1ο Ορμο. Για το Πειθαρχείο, όπου σε έκταση 2 επί 2 μέτρα, στοιβάζονταν μέχρι και 15 άτομα, μέσα στον καυτό ήλιο ή το χιονόβροχο, για μέρες.

Αλλά και για την κηδεία του Κώστα Συρινιώτη (που δεν υποβλήθηκε σε απαραίτητη επέμβαση γιατί δεν υπέγραφε δήλωση μετανοίας), που μετατράπηκε σε διαδήλωση. Για τη γιορτή του «Αϊ-Νικόλα» που τον χειμώνα του 1948 οι ευχές για τους εορτάζοντες έδιναν συμβολικά κουράγιο με αναφορές και στον τότε ΓΓ της ΚΕ, Νίκο Ζαχαριάδη.

Οταν ο κόσμος έχει πια όλος επιβιβαστεί στα τέσσερα πλοία, κόρνες κι απ' τα τέσσερα πλοία ακούγονται συντονισμένα - με το «σήμα» των καπετάνιων, αρχίζει κι ένας «διάλογος» ανάμεσα στους επιβάτες κάθε πλοίου: «Ενας αιώνας αγώνας και θυσία, το ΚΑΠΑ ΚΑΠΑ ΕΨΙΛΟΝ στην πρωτοπορία!».

Κόκκινες σημαίες καρφωμένες στα καταστρώματα ανεμίζουν ακόμα πιο πολύ τώρα, ο καιρός «άλλαξε» - γι' αυτό το ταξίδι της επιστροφής άρχισε νωρίτερα από ό,τι είχε προγραμματιστεί. Αλλωστε, ζητούμενο είναι να είμαστε όλοι έγκαιρα πίσω στα πόστα μας.

Η νηοπομπή που απομακρύνεται από το Θανατονήσι «κουβαλάει» τώρα κόσμο με περισσότερα εφόδια, από όλα όσα ακούσαμε, από όλα όσα είδαμε, από όλα όσα μάθαμε. Ανάρπαστη γίνεται η 80σέλιδη έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής» για τη Γυάρο. Στο πάνω κατάστρωμα των περισσότερων πλοίων στήνεται χορός, με αντάρτικα. Οι παρέες των συντρόφων κανονίζουν τις τελευταίες εξορμήσεις για την απεργιακή μάχη της Τρίτης - τις επόμενες εξορμήσεις με τις Θέσεις της ΚΕ για το 22ο Συνέδριο. Συνεχίζουμε - έτσι «Δεν σας ξεχνάμε».