Οσοι και όσες επιθυμούν να συμμετάσχουν, θα πρέπει να το δηλώσουν έγκαιρα στις αντίστοιχες Κομματικές Οργανώσεις και θα κρατηθεί σειρά προτεραιότητας. Επίσης, από τις Κομματικές Οργανώσεις θα γίνεται η ενημέρωση για όλες τις λεπτομέρειες του ταξιδιού.

Το κτίριο των φυλακών βρίσκεται ανάμεσα στον 4ο και τον 5ο Ορμο. Είναι το μεγαλύτερο κτίριο των Κυκλάδων και υψώνεται σε τέσσερα «τεράστια σκαλοπάτια» σε επιφάνεια 75 επί 150 μέτρα. Χτίστηκε στα χρόνια 1947-1952, όσον αφορά τη βασική του δομή, ενώ κάποιες εργασίες γίνανε επιπρόσθετα το 1955. Χτίστηκε με την καταναγκαστική εργασία των κρατούμενων σε συνθήκες απάνθρωπων βασανισμών. Ολοι οι χώροι του στρατοπέδου ήταν ζωσμένοι με φυλάκια και πολυβόλα έτοιμα να ξεράσουν τον θάνατο. Αρχικά οι φυλακές σχεδιάστηκε να χτιστούν στο βάθος του 4ου Ορμου και εκεί έγιναν οι πρώτοι εκβραχισμοί και τέθηκαν ορισμένα θεμέλια, το σχέδιο όμως εγκαταλείφθηκε. Εντέλει στον 4ο όρμο χτίστηκαν το εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής, αναρρωτήριο και αποθήκες. Οι φυλακές θα χτιστούν μεταξύ 4ου και 5ου Ορμου. Εκεί η «βράχινη ράχη» που προϋπήρχε ισοπεδώθηκε και διαμορφώθηκαν τα 5 επίπεδα. Για να χτιστεί ο «στοιχειωμένος τάφος», οι φυλακισμένοι κυριολεκτικά σκάβανε το βουνό με τα χέρια τους, δεν υπήρχαν μηχανήματα έργου, τα βράχια αποκολλιούνταν με φουρνέλα και στη συνέχεια οι μεγάλοι όγκοι έσπαγαν σε μικρότερους. Για τη δουλειά χρησιμοποιούνταν βαριοπούλες, λοστοί, καροτσάκια και πολύ κουβάλημα στους ώμους.

Οι κρατούμενοι αγωνιστές που θα έχτιζαν τις φυλακές συγκεντρώθηκαν στον 4ο Ορμο - ήταν ο όρμος της δουλειάς. Οι μέρες ήταν γεμάτες βασανισμούς κρατουμένων την ώρα της δουλειάς, άρρωστοι που ζήτησαν να εφαρμοστεί η άδεια του γιατρού και να μην δουλέψουν ξυλοκοπήθηκαν και στάλθηκαν για δουλειά, άλλος ξυλοκοπήθηκε γιατί δεν δούλευε γρήγορα, άλλος γιατί δεν έτρεχε ενώ ήταν φορτωμένος με μια βαριά πέτρα, άλλος επειδή κοντοστάθηκε να ξαποστάσει, άλλος επειδή ζήτησε να πιει λίγο νερό, άλλος επειδή σταμάτησε να βοηθήσει κρατούμενο που έπεσε και χτύπησε την ώρα της δουλειάς. Το ίδιο σκηνικό επαναλαμβανόταν καθημερινά, με χτυπήματα των φυλάκων και των επιστατών πολλές φορές να προκαλούν ακόμα και σοβαρές βλάβες σε χέρια, πόδια, κεφάλια, πλάτες.

Στοιχειώδης μορφή αντίστασης των κρατούμενων αγωνιστών σε αυτές τις συνθήκες ήταν να δουλεύουν όσο πιο αργά γινόταν, να δείχνουν την αλληλεγγύη τους ο ένας στον άλλον, να αντιστέκονται στα χτυπήματα δίχως να τρέχουν πανικόβλητοι. Το κουβάλημα των οικοδομικών υλικών ήταν επίσης ένα ατέλειωτο βασανιστικό καψώνι. Στη μνήμη και τα γραπτά των κρατούμενων αγωνιστών χαράχτηκε το «Καψώνι του Αξιού».

Ολες οι περίοδοι στις φυλακές δεν ήταν ίδιες. Η μεγάλη τρομοκρατία, βασανισμοί και καταστολή στους τόπους κράτησης διήρκεσαν από το 1947 έως το τέλος του 1949 με μέσα του 1950, ανάλογα και τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε κάτεργου. Κάτω από την αταλάντευτη στάση των κρατουμένων, τις διαμαρτυρίες τους στην Ελλάδα και το εξωτερικό και λόγω του γεγονότος ότι από το φθινόπωρο του 1949 έληξε η εμπόλεμη κατάσταση με την οργανωμένη υποχώρηση του ΔΣΕ, οι συνθήκες στις φυλακές έγιναν πιο υποφερτές και περιορίστηκε η ασυδοσία των διευθύνσεων των φυλακών.

Μετά το 1950 η οικοδόμηση της φυλακής έδειχνε να βαλτώνει. Ολα τα έργα και το κτίριο των φυλακών εντάχθηκαν σε ένα σχέδιο όπου βασίλευαν η ρεμούλα και η κλεψιά εκ μέρους των υπευθύνων του υπουργείου Δικαιοσύνης, πάνω στο κάτεργο και έξω από αυτό. Οπως καταγράφεται στο ντοκουμέντο των κρατουμένων «Γιούρα - Ματωμένη Βίβλος» και σε έκθεση επιθεωρητή που αποκάλυψε έως έναν βαθμό τις ρεμούλες, δόθηκαν πολλά δισεκατομμύρια δραχμές τα οποία σπαταλήθηκαν ή υπεξαιρέθηκαν δίχως να προχωρήσει το έργο. Υποτίθεται με βάση τους επίσημους κανονισμούς του υπουργείου Δικαιοσύνης δεν επιτρέπονταν η καταναγκαστική εργασία και ότι δίνονταν μεροκάματα. Πράγμα που φυσικά δεν εφαρμοζόταν με εξαίρεση τους υπεύθυνους του έργου, ανθρώπους του υπουργείου, φυλακισμένους δωσίλογους που λειτουργούσαν ως επιστάτες κ.ά. Μετά το 1950 προσέλαβαν και εργάτες από τα γύρω νησιά για να προχωρήσει το έργο, το οποίο ολοκληρώθηκε το 1952, αλλά τότε δεν χρησιμοποιήθηκε, καθώς η Γιούρα είχε καταργηθεί. Ανοιξε πάλι το 1955 μετά την απόδραση των κρατούμενων κομμουνιστών από τις φυλακές των Βούρλων και έκλεισε ξανά το 1961. Λειτούργησε πάλι στην περίοδο της χούντας (1967-1974). Ειδικά τις πρώτες μέρες της χούντας μεταφέρθηκαν στη Γιούρα περισσότεροι από 6.000 πολιτικοί κρατούμενοι.

«18.1.48. Ηρθε το αρματαγωγό "Αξιός" φορτωμένο με εκατοντάδες χιλιάδες τούβλα. Η τρομοκρατία, τα βασανιστήρια και το ξυλοκόπημα που έγιναν τη μέρα αυτή δεν μπορούν να περιγραφούν. Από τη στιγμή που άνοιξαν οι πόρτες του καραβιού, πρωί-πρωί, μέχρι την άλλη μέρα το βράδυ, όλοι οι κρατούμενοι μακελεύτηκαν από το ξύλο. Οπως είχε αράξει στην ξηρά τ' αρματαγωγό, οι κρατούμενοι υποχρεώνονται να κάνουν αλυσίδα και σε όλη τη διάρκεια του ξεφορτώματος, τροχάδην, να περνούν μπροστά από τους δήμιους με τα χοντρά ρόπαλα που είναι παραταγμένοι κατά δεκάδες κάτω από τις δυο πλευρές. Το ουρλιαχτό και το βρισίδι με τις πιο ανήθικες φράσεις παίρνει και δίνει. Και ξύλο.

Ξύλο ακατάπαυστο. Μόνο τότε μπορούσε να απαλλαγεί κανένας: Οταν τραυματιζόταν βαριά. Και γινόταν κι αυτό. Δεν περνούσαν 5 λεπτά και να μη στείλουν άνθρωπο για το Αναρρωτήριο ή το ιατρείο για να επιδεθεί. Μάχη σωστή. Λιποθυμούν, πέφτουν κατά δεκάδες στη θάλασσα για να γλιτώσουν, όταν τους στριμώχνουν με τα ρόπαλα σε μέρη που δεν μπορούν να ξεφύγουν. Και σαν να τους ανοίγει η όρεξη, από ώρα σε ώρα, το τρομοκρατικό όργιο ανεβαίνει. Είναι τόσο τρομαχτική η κατάσταση, ώστε το πλήρωμα και οι αξιωματικοί του καραβιού δεν μπορούν να μείνουν ασυγκίνητοι. Αυθόρμητα και γρήγορα, σαν μηχανές, πέφτουν πάνω στους κάβους και τους λύνουν, και, ενώ γίνεται αυτό από το πλήρωμα, ο καπετάνιος βάζει τις φωνές και διαμαρτύρεται για το μεγάλο έγκλημα που γίνεται σε βάρος των ανθρώπων. Και αυτός, ο ασυγκίνητος πολέμιός μας, μοίραρχος Μάρκου, δεν μπορεί να αντέξει στο θέαμα και επεμβαίνει για το σταμάτημα. Υπάρχουν άνθρωποι, όπως ο Δαμιανός Απόστ., που έμειναν 2 μήνες στο κρεβάτι. Απ' το όργιο αυτό δάρθηκαν μέχρι αναισθησίας οι κρατούμενοι Χατζηελευθεριάδης Λάζ., Παντζής Αρ., Ζάκκας, Χαριτίδης Γιάννης, Σιατήρας Δ., που έχασε και το αφτί του, Κουρίδης Στέλιος, Τσούτσος Κ. κ.ά. Οπως πάντα, πρωτοστάτησαν οι Γλάστρας, διευθυντής, και οι στενοί συνεργάτες του, αρχιφύλακας Τσολάκης, Στράτος, Παπαγιάννης κ.ά.

19.1.48. Συνεχίζεται το ξεφόρτωμα των τούβλων όλη τη νύχτα και το πρωί στέλνουν τον Γ' Ορμο να συνεχίσει το ξεφόρτωμα. Μόλις φτάνουν εκεί, ο Στράτος, που είναι αρχιβασανιστής, φωνάζει: "Φέρτε τον Ιερό σας λόχο στους δικούς μας φύλακες". Αμέσως παρατάχτηκαν όλοι οι σαδιστές φύλακες και άρχισε το μακελειό. Ο ρυθμός εντείνεται. Ο Γλάστρας, προσωπικά, διευθύνει την επιχείρηση. Τραυματίστηκαν γύρω στους 200 σοβαρά. Είναι από τις λίγες φορές που ορισμένοι από τους ίδιους τους δήμιους δυσανασχετούν γι' αυτό που γίνεται και σταματούν. Τότε, τους φωνάζει ο Γλάστρας: "`Η κουραστήκατε ή κουκουεδίζετε". Επεσαν πολλοί αναίσθητοι. Ο Μιχαηλίδης, από τη Γουμένισσα, έπεσε με επικίνδυνο τραύμα στο κεφάλι».

• Σημειώνεται ότι στην ιστοσελίδα mnimia.kke.gr υπάρχει η δυνατότητα εικονικής περιήγησης στη Γυάρο.

Παραπομπή:

1. «Γιούρα Ματωμένη Βίβλος», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 188