ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ

Το περασμένο Σαββατοκύριακο γράφαμε ότι ο Μίκης Θεοδωράκης, τον Αύγουστο του 1970, παραλαμβάνει το Χρυσό Μετάλλιο Σύνθεσης από τα χέρια του Ντμίτρι Σοστακόβιτς, για το έργο του «Πρώτη σουίτα για ορχήστρα και πιάνο». Αυτή η σχέση παρά τη διαφορά ηλικίας των δυο καλλιτεχνών, χωρίς να εργάζεται υπέρ της προβολής, με όρους διεθνούς κοινωνικότητας, που θα οδηγούσε σε στομωμένη κοσμικότητα, τονώθηκε από τις γενναιόδωρες, χωρίς αντάλλαγμα, κορυφώσεις της.

Ετσι, δώδεκα χρόνια μετά την απονομή του σοβιετικού μουσικού βραβείου, ο τότε 44χρονος συνθέτης του «Επιτάφιου» συλλαμβάνεται από τους συνταγματάρχες και κρατείται, από τον Νοέμβρη του 1969 έως τον Μάρτιο του 1970, στις Αγροτικές Φυλακές Ωρωπού.

Τότε, σ' αυτή την κρίσιμη συγκυρία για την πνευματική και σωματική ακεραιότητα του Ελληνα δημιουργού, ο επιφανής Σοβιετικός συνθέτης, του οποίου το έργο παίζεται από μεγάλες αμερικανικές ορχήστρες και είναι διεθνώς αναγνωρίσιμος, ορθώνει το ανάστημά του.

Με τη μαχητικότητα και την αποφασιστικότητα που τον διακρίνει στον τρόπο προσέγγισης του μουσικού υλικού του, ζητά, τον Γενάρη 1970, τη σύσταση διεθνούς επιτροπής για την αποφυλάκισή του και επικαλείται προσωπικότητες της μουσικής, οι οποίες μπορούν να έχουν επιρροή στον παγκόσμιο χάρτη μετάδοσης της είδησης.

Κινητοποιεί τον επίσης Σοβιετικό - με αρμενική φύτρα - του λαϊκού ακούσματος Αράμ Χατσατουριάν (1903-1978), τον πρωτοπόρο Βούλγαρο Λιούμπομιρ Πιπκόφ (1904-1974), τον μουσικών τομών Αγγλο Μπέντζαμιν Μπρίτεν (1913-1976), αλλά και τον ήπιας καινοτομίας Αμερικανοεβραίο Ααρον Κόπλαντ (1900-1990).

Ομως, ας δούμε τι γράφει το διάγγελμα Σοστακόβιτς, όπως είναι αποτυπωμένο, σε ελληνική μετάφραση από τον ίδιο (;), στο αρχείο Μίκη Θεοδωράκη. Αντιγράφουμε:

«ΔΙΑΓΓΕΛΜΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΟΣΤΑΚΟΒΙΤΣ (κορυφαίου Σοβιετικού συνθέτη): Ο Μίκης Θεοδωράκης, επιφανής Ελληνας συνθέτης, ένας από τους μεγαλύτερους μουσικούς της εποχής μας, μετά από τις φυλακές και τις εκτοπίσεις, μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως. Από την οικογένειά του αφήρεσαν την ελευθερία και από τον ελληνικό λαό, τη μουσική και τα τραγούδια του. Τώρα κινδυνεύει η ζωή του. Πώς μπορούμε εμείς οι παράγοντες της τέχνης να μείνουμε αδιάφοροι για την τύχη του; Πώς μπορούμε να σιωπούμε τη στιγμή που ο γεμάτος ταλέντο και δημιουργική δύναμη συνθέτης, η μουσική και τα τραγούδια του που αντηχούν σε όλες τις περιοχές του κόσμου, λιώνει σ' ένα στρατόπεδο;

Το πρόβλημα του ανθρώπου σαν πολίτες, το πρόβλημα απέναντι της τέχνης, μας καλεί να δράσωμε. Καλώ τους συνθέτες, συγγραφείς, ζωγράφους, ηθοποιούς όλων των χωρών, τους ανθρώπους των οποίων ο λόγος έχει βαρύτητα και κύρος στους λαούς και στις κυβερνήσεις τους.

Καλώ εσάς (σ.σ. επικαλείται τους συνθέτες αυτούς, που αναφέραμε παραπάνω), όλους όσους αγαπούν την Μουσική, την Ποίηση, την Τέχνη, την Ελευθερία. Υψώσατε τη φωνή σας για την υπεράσπιση της ζωής και της ελευθερίας του Μίκη Θεοδωράκη. Ζητήσατε από την κοινή γνώμη των χωρών σας, από τις κυβερνήσεις σας και από τις διεθνείς οργανώσεις να λάβουν μέτρα για να αναγκάσουν τις ελληνικές αρχές ν' αφήσουν ελεύθερο τον Μίκη Θεοδωράκη για να δημιουργήσει. Προτείνω να γίνει μια διεθνής επιτροπή για τη σωτηρία του Μίκη Θεοδωράκη. Δεν πρέπει ν' αργήσωμε ούτε μία μέρα γιατί δυστυχώς θα είναι πολύ αργά. Εμπρός να σώσωμε τον Μίκη Θεοδωράκη».

Πώς, όμως, αντιμετώπισε ο Σοβιετικός Τύπος τη δικτατορία; Στεκόμαστε στο δημοσίευμα της «Πράβντα», το οποίο υπογράφει ο πρώην ανταποκριτής στην Αθήνα, ο δημοσιογράφος Ν. Μπράγκιν. Αναδημοσιεύεται στο τέταρτο «Δελτίο Πληροφοριών της Σοβιετικής Επιτροπής Αλληλεγγύης προς τους Ελληνας Δημοκράτας».

Μην σας ξενίζει η καθαρευουσιάνικη γλώσσα, καθώς έτσι γράφονται τα δημόσια έγγραφα, τα οποία διακινούνται μέσω της πρεσβείας της Σοβιετικής Ενωσης στην Αθήνα. Αποσπασματικά, θα σας το παρουσιάσουμε. Ξεκινά από την αναφορά στην Ελληνική Επανάσταση και για τις σχέσεις οι οποίες διαμορφώθηκαν του υπόδουλου έθνους με την προεπαναστατική Ρωσία.

«Η φιλία μεταξύ των δύο λαών μας, δημιουργηθείσα κατά τα έτη του αγώνος διά την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, ενισχύθη κατά τους κοινούς αγώνας των εναντίον των χιτλερικών κατακτητών. Πολλοί Σοβιετικοί πολίται έλαβον μέρος εις το ελληνικόν κίνημα αντιστάσεως. Εις την νήσον Κρήτην και εις την νοτιοδυτικήν Ελλάδα, εις τους πρόποδας του Παρνασσού, ανηγέρθησαν μνημεία διά τους Σοβιετικούς πολίτας οι οποίοι επολέμησαν με τους Ελληνας αντάρτας εναντίον των κατακτητών και οι οποίοι έδωσαν την ζωήν του διά την νίκην. Ο επισκέπτης βλέπει πάντοτε γαρύφαλλα εναποτεθειμένα πλησίον αυτών των μνημείων.

Εις την σημερινήν Ελλάδα, οι αγωνισταί της αντιστάσεως, αδιάλλακτοι αντιφασίσται, καταδιώκονται απηνώς. Η στρατιωτική δικτατορία, η οποία επεβλήθη εις την χώραν μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967, κατέφυγε εις την αμείλικτον καταδίωξιν των δημοκρατικών δυνάμεων εις την Ελλάδα. Χιλιάδες πατριωτών ερρίφθησαν εις τας φυλακάς και τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Ολα τα πολιτικά κόμματα, οι οργανώσεις, το Κοινοβούλιον διελύθησαν. Προοδευτικαί εφημερίδες όπως η "Αυγή" και η "Δημοκρατική Αλλαγή" εκλείσθησαν. Το βαρύτερον πλήγμα της δικτατορίας επεφυλάχθη διά την εργατικήν τάξιν και την πρωτοπορίαν της, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδος.

Η βία και ο τρόμος απέτυχαν εντούτοις να ανασχέσουν την αυξανομένην αντίστασιν του ελληνικού λαού εναντίον των αντιδραστικών δυνάμεων και της στρατιωτικής χούντας. Οργανώσεις του Πατριωτικού Αντιδικτατορικού Μετώπου δρουν εις την χώραν, εφημερίδες και προκηρύξεις εκδίδονται παρανόμως, καλούσαι τον λαόν να αγωνισθή διά την αποκατάστασιν των συνταγματικών δικαιωμάτων, τα οποία εποδοπατήθησαν υπό της χούντας, διά την απελευθέρωσιν της Ελλάδος από την μισητήν δικτατορίαν.

Ο δίκαιος αγών του ελληνικού λαού έχει την υποστήριξιν των προοδευτικών όλου του κόσμου».