«(...) μία η απάντησή μας: Ζήτω το ΚΚΕ. Εμείς έχουμε επίγνωση της αναγκαιότητας της Θυσίας μας. Ζωή και νιάτα και υγεία τα δίνουμε όλα για τον Μεγάλο Σκοπό του Κόμματός μας, για το ιδανικό του Κομμουνισμού».

(Από το λεύκωμα των 398 κρατούμενων στη Γυάρο, που δημιούργησαν το 1958 τιμώντας τα 40 χρόνια του ΚΚΕ)

Οσοι και όσες επιθυμούν να συμμετάσχουν, θα πρέπει να το δηλώσουν έγκαιρα στις αντίστοιχες Κομματικές Οργανώσεις και θα κρατηθεί σειρά προτεραιότητας. Επίσης, από τις Κομματικές Οργανώσεις θα γίνεται η ενημέρωση για όλες τις λεπτομέρειες του ταξιδιού.

Η φυλάκιση στον αφιλόξενο βράχο της Γιούρας και τα βασανιστήρια, η εξαντλητική καταναγκαστική δουλειά οδήγησαν στον θάνατο δεκάδες κρατούμενους αγωνιστές. Δεν έλειψαν και οι εν ψυχρώ δολοφονίες, όπως του δασκάλου Κούκερη Περικλή, που είναι και ο πρώτος νεκρός της Γιούρας. Οι νεκροί αγωνιστές θάβονταν στη Γιούρα, στο νεκροταφείο που είχε δημιουργηθεί μετά τον πρώτο όρμο. Πολλές ήταν και οι περιπτώσεις των αγωνιστών που οδηγήθηκαν στον θάνατο από σκόπιμη στέρηση ιατρικής φροντίδας, από στέρηση μεταφοράς σε νοσοκομείο. Ετσι πολλοί πέθαναν κατά τη μεταφορά τους σε νοσοκομείο την τελευταία στιγμή. Οι κομμουνιστές πολιτικοί κρατούμενοι μέσα από την παράνομη οργάνωσή τους κατάφεραν να συγκεντρώσουν τα στοιχεία όσων έδωσαν τη ζωή τους στο θανατονήσι, μη υποκύπτοντας στην πίεση για αποκήρυξη του ΚΚΕ. Από την έκδοση εκείνη του 1952 που δημιουργήθηκε από τους πολιτικούς κρατούμενους, αναδημοσιεύουμε τον κατάλογο των αλύγιστων αγωνιστών που έδωσαν τη ζωή τους στον ξερόβραχο. Σήμερα τα ονόματά τους είναι χαραγμένα στο μνημείο της ΚΕ του ΚΚΕ, με τίτλο «Ρωγμή» - έργο του γλύπτη Αντώνη Μυρωδιά, που στήθηκε στο νησί το 2019. Εργο αντάξιο της θυσίας τους.

Στο βιβλίο¹ ονόματα των νεκρών αγωνιστών καταγράφονται κατά χρονολογική σειρά θανάτου χωρισμένα σε δύο κατηγορίες, σε όσους πέθαναν «Στη Γιούρα» και σε όσους πέθαναν «έξω από τη Γιούρα» συνήθως κατά τη μεταφορά τους στο νοσοκομείο.

1. Στη Γιούρα

1) Κούκερης Περικλής. Δάσκαλος απ' τη Μουσουνίτσα Αμφισσας. Ξυλοκοπήθηκε άγρια κατά την αποβίβαση στις 18.7.47 απ' τους φύλακες Κομνηνό, Κολοκάτση, Σουπιώνη, Χαλκιαδάκη και άλλους. Μετά τον παρέλαβε ο δήμιος φύλακας Χαλκιαδάκης και τον βασάνισε μέρες ολόκληρες στη χαράδρα του Β' Ορμου. Ετοιμοθάνατο τον μετέφεραν σε μια μοναχική σκηνή του Α' Ορμου, όπου πέθανε στις 19.8.47. Είναι ο πρώτος νεκρός της Γιούρας. Ηταν 30 χρονών.

2) Παΐδας Λευτέρης. Απ' την Καισαριανή Αθήνας. Απ' τα βασανιστήρια έγινε επιληπτικός. Επεσε και πνίγηκε στη θάλασσα στον Α' Ορμο στις 17.6.48.

3) Νικολαΐδης Δημ. Απ' τη Θεσσαλονίκη. Πέθανε από συγκοπή καρδιάς στις 8.7.48 στον Α' Ορμο - 4ο διαμέρισμα. Ηταν 31 χρονών.

4) Λιάπης Σταμάτης. Απ' τη Γουμένιτσα Κιλκίς. Πέθανε από συγκοπή πάνω στη βαριά καταναγκαστική δουλειά στην οδοποιία - απ' τον Α' Ορμο στο Μηδέν Ορμο - στις 20.9.48. Ηταν 55 χρονών.

5) Ξυγαλάς Επαμεινώνδας. Απ' το Καλαπότι Δράμας. Βασανίστηκε απάνθρωπα απ' τον δήμιο Στράτο. Είχε έλκος στομάχου, έπαθε διάτρηση και πέθανε στις 24.12.48.

6) Μαυρογιάννης Αλέκος. Πέθανε από «κάταγμα βάσεως του κρανίου» στις 3.2.49.

7) Ταξιαρχόπουλος Ανδρέας. Απ' τους Μεξιάτες Λαμίας. Πέθανε από χολοκυστίτιδα στις 15.3.49. Ηταν 39 χρονών.

8) Καλτζάς Αργύρης. Απ' την Κορισό Καστοριάς. Αυτοκτόνησε (ρίχτηκε στο πηγάδι) στον Β' Ορμο στις 12.5.49.

9) Κόκκαλης Λευτέρης. Από τα Παπαδάτα Ξηρομέρου. Βασανίστηκε και ρίχτηκε στη θάλασσα απ' τον δήμιο φύλακα Στράτο. Πέθανε από φυματιώδη μηνιγγίτιδα στις 13.6.49.

10) Κρίλτσης Σταύρος. Από την περιφέρεια Εδεσσας. Πέθανε από οξεία δηλητηρίαση από ξυλόπνευμα που ήπιε (συνθετικό οινόπνευμα για ειδικά καμινέτα, κρυσταλιζέ) στις 26.6.49.

11) Γιαννακόπουλος Κ. Από Τουρκουλέκα Αρκαδίας. Πέθανε από μηνιγγίτιδα στις 27.5.49.

12) Καραμούστος (σ.σ. ή Καραμούτσος) Βασίλης. Απ' το Καζακλάρ Λάρισας. Πέθανε από συγκοπή στις 27.5.49 την ώρα που κουβαλούσε τσουβάλια απ' την παραλία στην αποθήκη - απόσταση 250 μέτρα περίπου.

13) Ζήσιμος Κωνσταντίνος. Απ' την Καρυά Λαμίας. Πέθανε στις 5.9.49 από περιτονίτιδα γαγγραινώδους σκωληκοειδίτιδας. Ηταν 62 χρονών.

14) Ρίζος Αλέξανδρος. Απ' την Κωνσταντινούπολη. Πέθανε στις 23.11.49 από καλπάζουσα φυματίωση.

15) Αναγνωστόπουλος Κ. Απ' το Φλαμπουράρι Καλαμπάκας. Πέθανε στις 12.1.50 από οξεία καρδιακή ανεπάρκεια, συνεπεία βρογχοπνευμονίας και πνευμονικού εμφυσήματος. Ηταν 55 χρονών.

16) Ρούσκας Σπύρος. Απ' την Καστανιά Λαμίας. Αυτοκτόνησε στις 14.4.50 γιατί έγινε στη Γιούρα φυματικός. Οι ακτίνες του βρήκαν παχύνσεις και στη νεκροψία του βρήκαν 2 σπήλαια.

17) Συρινιώτης Κωνσταντίνος. Απ' το Σιδηρόκαστρο Σερρών. Εφυγε απ' τη Γιούρα για τις φυλακές Κάστορος με γνωμάτευση γιατρών, υποφέροντας από έλκος στομάχου. Από κει στάλθηκε στις φυλακές Αβέρωφ κι ενώ είχε ανάγκη εγχείρησης, δεν του έκαναν γιατί δεν έκανε δήλωση και στάλθηκε ξανά στη Γιούρα τον Σεπτέμβρη του 1949. Στις 22.4.50 έπαθε έντονη αιμορραγία στομάχου, δεν υπήρχε πάγος. Πέθανε στις 27.4.50. Ο Μπουζάκης καθυστέρησε σκόπιμα τη μεταγωγή του, που θα τον έσωζε. Ηταν 48 χρονών και δημοσιογράφος της Λαϊκής Φωνής.

18) Γαβριηλίδης Ευάγγελος. Απ' το Μελάνθιο Πρέσπας. Πέθανε από συγκοπή στις 2.5.50, ενώ κουβαλούσε νερό. Ηταν 58 χρονών.

2. Εξω απ' τη Γιούρα (όσους έτυχε να μάθουμε)

Γκιγκής Κυριάκος. Απ' το Νέο Σκοπό Σερρών. Πέθανε στη Σύρο τον Σεπτέμβρη του 1947 από καλπάζουσα (σ.σ. φυματίωση). Βασανίστηκε απάνθρωπα απ' τον Στράτο Κοζομπολίδη και μετήχθη σαν άρρωστος.

Καζαντζής Δημήτριος. Από το Κρίκελο Ευρυτανίας. Πέθανε στη Σύρο τον Δεκέμβρη του 1947.

Μπουζέλιος Βασ. Από τη Μυτιλήνη. Πέθανε στη Σύρο στις 25.6.47.

Αντωνιάδης Ιωάννης. Από το Σταυροχώρι Κιλκίς. Πέθανε στη Σύρο τον Σεπτέμβρη του 1947.

Καρεκλάς ή Αϊβαλιώτης Κωνσταντίνος. Από την Αγιάσο Μυτιλήνης. Πέθανε στη Σύρο στις 13.1.49 από μηνιγγίτιδα. Ηταν 42 χρονών.

Νουνέλης Ευστράτιος. Από την Αγιάσο Μυτιλήνης. Πέθανε στη Σύρο τον Ιούλη του 1948 από κοιλιακό τύφο. Ηταν 26 χρονών.

Αραμπατζής Δημ. Από το Αργος Ορεστικό. Πέθανε στη Σύρο τον Οκτώβρη του 1948 από υδρωπικία. Ηταν 75 χρονών.

Λαζαρίδης Σάββας. Από τα Γυμνά Γιαννιτσών. Πέθανε στη Σύρο τον Νοέμβρη του 1948 από καρκίνο. Ηταν 60 χρονών.

Πισπιρίγκος Θεολόγος. Από τα Τοπόλια Αμφισσας. Εφυγε τον Γενάρη του 1948 και πέθανε στη Σύρο τον Φλεβάρη του 1948 από ημιπληγία.

Κουζίνας Τρύφων. Απ' το Τυχιό Καστοριάς. Πέθανε στη Σύρο στις 16.4.48 από σκωληκοειδίτιδα.

Βλαχογιώργης Γιώργος. Από την Αγόριανη Δομοκού. Πέθανε στη Σύρο τον Απρίλη του 1948.

Ζαρχανής Σωτήρης. Από το Καρποχώρι Καρδίτσας. Πέθανε στις 2.9.48 στις φυλακές Σύρου.

Γκούμας Δημήτριος. Από τα Καλύβια Κορινθίας. Πέθανε στη Σύρο τον Ιούνη του 1948.

Μιχαλόπουλος Ιωάννης. Από τα Μουράτα Τριφυλίας. Πέθανε στη Σύρο τον Σεπτέμβρη του 1948.

Χατζημάρκος Δημήτριος. Από το Μόλυβο Μυτιλήνης. Πέθανε στη Σύρο στις 2.2.49 από κήλη οξείας μορφής. Ηταν 54 χρονών.

Κουτιανούδης Θεοχάρης. Από Χιονιάδες Διδυμοτείχου. Πέθανε στη Σύρο τον Μάη του 1949.

Κωσταντέλος Ηλίας. Από τα Τρίκαλα. Πέθανε στη Σύρο στις 10.3.49 από καρκίνο.

Τσιγκιτσάγκας Θεόδωρος. Από τον Βόλο. Πέθανε στη Σύρο τον Δεκέμβρη του 1949. Επασχε απ' το στομάχι του. Ηταν 50 χρονών.

Νούσας Πέτρος. Από τη Θεσσαλία. Πέθανε στη Σύρο τον Μάη του 1950 από ζαχαροδιαβήτη.

Γιάντσης Πέτρος. Από την Αρνισσα Εδεσσας. Πέθανε στο νοσοκομείο Σύρου τον Φλεβάρη του 1950.

Ανδρέας Κοσμάς. Από τη Λάρισα. Πέθανε στη Σύρο στις 18.7.50 από ενδοκαρδίτιδα.

Γιδάς Παναγιώτης. Από τα Τρίκαλα. Πέθανε στη Σύρο τον Ιούλη του 1950.

Σακαράς Θεόδωρος. Από το Κεραμύδι Βόλου. Πέθανε στη Σύρο την άνοιξη του 1950 από καλπάζουσα (σ.σ. φυματίωση). Ηταν 28 χρόνων.

Μαρίνος Μιχαήλ. Από το Αργος Ορεστικό. Πέθανε στις φυλακές Αβέρωφ τον Μάρτη του 1948.

Κατσέλος Θωμάς. Από το Αργος Ορεστικό. Πέθανε στην Αθήνα στις 19.3.48 από πάθηση συκωτιού.

Παπανικολάου Κωνσταντίνος. Από Σκοτούσα Σερρών. Πέθανε στις φυλακές Αβέρωφ τον Σεπτέμβρη του 1948 από καρκίνο του λάρυγγα.

Τζίλας Δημήτριος. Από τη Βέροια. Πέθανε σε νοσοκομείο της Αθήνας στις 12.10.48.

Κιτικίδης (Κυριάκος ή Σωκράτης). Από Κομανίτση Βέροιας. Πέθανε στις φυλακές Αβέρωφ από έλκος στομάχου στις 15.8.48.

Τζάνας Βάιος. Από το Νεοχώρι Τρικάλων. Πέθανε φυματικός στη "Σωτηρία" τον Σεπτέμβρη του 1948.

Σογιάννης Δήμ. Από τους Μεξιάτες Λαμίας. Πέθανε στην Αθήνα από καλπάζουσα (σ.σ. φυματίωση) το 1949.

Πάρτσιος Λάζαρος. Απ' τον Αγιο Αθανάσιο Εδεσσας. Πέθανε στην Αθήνα τον Απρίλη του 1949.

Μπάρτζος Δημήτριος. Από Βασιλειάδα Καστοριάς. Εφυγε απ' τη Γιούρα τον Ιούνη του 1948 και πέθανε στην Αθήνα τον Γενάρη του 1949 από καρδιακή πάθηση, συνεπεία βασανιστηρίων.

Γατόπουλος Φίλιππος. Από Κεφαλάρι Καστοριάς. Πέθανε στην Αθήνα στις 26.10.49 πάνω στην εγχείρηση στομάχου.

Γυαλένιος Κωνσταντίνος. Από την Καβάλα. Εφυγε για εγχείρηση, μα δεν του την έκαναν γιατί δεν έκανε δήλωση. Πέθανε στις φυλακές Αβέρωφ τον Οκτώβρη του 1949 από οξεία πυώδη αμυγδαλίτιδα.

Καππακιώρης Κωνσταντίνος. Από Σαρακίνα Γρεβενών. Πέθανε στην Αθήνα τον Φλεβάρη του 1949.

Μπάκος Νικόλαος. Από Μούλκι Λειβαδιάς. Πέθανε στις φυλακές Αβέρωφ από κολικό των νεφρών στις 17.5.50.

Σιάλιος Κοσμάς. Από Βασιλειάδα Καστοριάς. Πέθανε στην Αθήνα από καλπάζουσα φυματίωση στις αρχές του 1950.

Κλάψας Παντελής. Από Μελισσοτόπι Καστοριάς. Πέθανε στην Αθήνα τον Μάρτη του 1950 από λεύκωμα και κήλη. Ηταν 65 χρονών.

Καρβελάς Νικόλαος. Από Καστανιά Υπάτης. Πέθανε στην Αθήνα στις αρχές του 1950.

Καλδής Δημήτριος. Εφυγε από εδώ άρρωστος. Αυτοκτόνησε στις φυλακές Αβέρωφ γιατί έκανε δήλωση.

Βαρδάκης Χαράλαμπος. Από τη Ζάκυνθο. Πέθανε στην Αθήνα στις 6.2.50.

Τσακός Ταξιάρχης. Από το Αγρίνι. Πέθανε στον δρόμο προς τη Σύρο από κήλη στις 18.2.48.

Γκούρμος Δημήτριος. Από τη Φενεού Κορινθίας. Πέθανε στον δρόμο προς τη Σύρο τον 4.1950 από άσθμα και καλπάζουσα φυματίωση. Ηταν 55 χρονών.

Μαλλίνος Θεόδωρος. Από Βέβη Φλώρινας. Πέθανε στον δρόμο προς τη Σύρο στις 27.11.47 από μηνιγγίτιδα. Ηταν 48 χρονών.

Γιούντσος Στογιάννης. Από τη Φλώρινα. Πέθανε τον Απρίλη του 1949 στον δρόμο προς τη Σύρο.

Θεοχάρου Θεοχάρης. Από την περιφέρεια Σύρου. Πέθανε στο ταξίδι προς τη Σύρο.

Αρίδας Γεώργιος. Από τα Τρίκαλα. Πέθανε στο ταξίδι προς τη Σύρο.

Μύρας Αθανάσιος. Από Γιαννιτσά. Χτυπήθηκε από φύλακες και χωροφύλακες και πέθανε στον δρόμο προς τη Σύρο.

Καραϊσκάκης. Από την Εύβοια. Πέθανε στον δρόμο προς τη Σύρο.

Βέργος Παναγιώτης. Από την Αθήνα. Πέθανε από αιμοπτύσεις στον δρόμο πηγαίνοντας στον Πειραιά.

Βαϊνάς Διαμαντής. Από Κορισό Καστοριάς. Πέθανε στη Θεσσαλονίκη το 1949.

Λούπιτκας Αντώνιος. Από Πεδινό Αμυνταίου. Πέθανε στη φυλακή Θεσσαλονίκης τον Αύγουστο του 1949.

Βελιανίτης Σπύρος. Από το Γκύζη Αθηνών. Πέθανε μέσα στο τρένο στις 25.4.50 φεύγοντας απ' τη Γιούρα για την Τρίπολη. Επασχε από ζαχαροδιαβήτη. Ηταν 75 χρονών.

Τσορλάνης Εμμανουήλ. Από Βαλτοτόπι Σερρών. Πέθανε στις φυλακές Κεφαλονιάς.

Τσοτσόπουλος Θωμάς. Από Γράτσι Καστοριάς. Πέθανε στην Καστοριά το 1949.

Τράικος Βασίλειος. Από Πολυκέρασο Καστοριάς. Πέθανε σε νοσοκομείο Καστοριάς το 1950.

Κικιλίγκας Αντώνιος. Από Μεσημέρι Εδεσσας. Πέθανε στην Εδεσσα το 1947.

Μπόγκας Φίλιππος. Από Αρνισσα Εδεσσας. Πέθανε στις φυλακές Εδεσσας στις αρχές του 1950.

Νίκου Μιχαήλ. Από Αγιο Παντελεήμονα Αμυνταίου. Πέθανε από καρκίνο στην Αθήνα τον Μάη του 1949. Ηταν 50 χρονών.

Νασκίμνης Κωσταντίνος. Πέθανε στις φυλακές Αβέρωφ από καρκίνο.

Λάπαρης Ιωάννης. Πέθανε στις φυλακές Αβέρωφ από φυματίωση.

Νικολόπουλος Βασίλειος. Πέθανε στην Αθήνα.

Παώνας Λάζαρος. Από το Πεδινό Αμυνταίου. Πέθανε στις φυλακές Αβέρωφ τον Ιούλη του 1947.

Μίος Τρύφων. Απ' το Πεδινό Αμυνταίου. Πέθανε στις φυλακές Αβέρωφ τον Σεπτέμβρη του 1949.

Μαλιοφτσάς Μιχαήλ. Από Χρούπιστα. Πέθανε στις φυλακές Αβέρωφ τον Οκτώβρη του 1949.

Μίχος Μιχαήλ. Από τον Αγιο Παντελεήμονα Φλώρινας. Πέθανε σε σανατόριο της Αθήνας το 1949.

Γουρετιλίδης Ευάγγελος. Από Μελάνθιο Καστοριάς. Πέθανε στις 2.5.50. Ηταν 65 χρονών.

Ζιώγος Νικόλαος. Από τη Λάρισα. Πέθανε τον Μάρτη του 1949.

Πάσιος Βασίλειος. Πέθανε στη Σύρο.

Τζίδρος Μεθόδιος. Από Βασιλειάδα Καστοριάς. Πέθανε στο νοσοκομείο Σύρου στις αρχές του 1950.

Κομνάς Τρύφων. Από το Τυχιό Καστοριάς. Πέθανε στη Σύρο τον Απρίλη του 1948.

Πέτρου Ιωάννης. Απ' την Εδεσσα. Πέθανε στη Σύρο στις αρχές του 1950.

Νιόνιος Ευστράτιος. Από Θεσσαλονίκη. Πέθανε στη Σύρο το 1949.

Κωστόπουλος Ιωάννης. Πέθανε στη Σύρο τον Δεκέμβρη του 1948.

Γουρίκος Μήτσος. Από τα Καλύβια Κορίνθου. Πέθανε στη Σύρο από καλπάζουσα φυματίωση.

Βασιάδης Κωνσταντίνος. Από τη Θεσσαλονίκη. Πέθανε στου Αβέρωφ τον Γενάρη του 1950.

Αρχιμανδρίτης Σαρμακέσιος. Από τα Γιάννενα. Πέθανε στο ταξίδι προς τη Σύρο.

Κουμπής Κυριάκος. Στις 18.12.47 ο κτηνάνθρωπος υπαρχιφύλακας Στουραΐτης τον βασάνισε απάνθρωπα. Από τα βασανιστήρια παθαίνει εσωτερική αιμορραγία, μετάγεται έκτακτα στη Σύρο και πεθαίνει.

Σουλιώτης Παναγιώτης. Πέθανε πάνω στην υδροφόρα στις 4.8.50 στον δρόμο προς τη Σύρο. Επασχε από έλκος στομάχου και μετατάχθηκε έκτακτα, όταν ήταν πια βέβαιο πως θα πέθαινε.

Βοναπάρτης Ναπολέων. Από τη Μυτιλήνη. Πέθανε πάνω στην υδροφόρα στις 22.8.50, ενώ πήγαινε έκτακτα στη Σύρο. Είχε όγκο στον εγκέφαλο. Είχε μεταχθεί έκτακτα στο τέλος του Φλεβάρη για το νοσοκομείο Σύρου σε κακή κατάσταση. Από κει στάλθηκε στις φυλακές Σύρου, για να διωχτεί πάλι στη Γιούρα τον Ιούλη, επειδή δεν έκανε δήλωση. Το διώξιμό του έγινε με υπόδειξη του γραμματέα υπουργείου Δικαιοσύνης και πολιτευτή Μυτιλήνης Μαλιάκα, που επισκέφτηκε τη φυλακή και του ζήτησε να κάνει δήλωση στα τέλη του Ιούνη 1950».

Παραπομπή:

1. «Γιούρα, Ματωμένη Βίβλος», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 372-379