Η Γυάρος και άλλα κάτεργα γεννήθηκαν σε συνθήκες όπου το αστικό κράτος δεν δίστασε να λάβει κάθε μέτρο βίας, σε μια περίοδο που έκανε βήματα σταθεροποίησης της κλονισμένης εξουσίας του και ο αγώνας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας ήταν σε εξέλιξη. Από τον Ιούλη του 1946 τέθηκαν σε εφαρμογή τα έκτακτα μέτρα, το Γ' Ψήφισμα, σύμφωνα με το οποίο οι κομμουνιστές και άλλοι αγωνιστές κατηγορούνταν ότι δήθεν επιδίωκαν την απόσπαση μέρους της επικράτειας προς όφελος ξένων συμφερόντων. Συγκροτήθηκαν έκτακτα στρατοδικεία, που επέβαλαν πολύ βαριές ποινές και χιλιάδες θανατικές καταδίκες. Σε πολλές περιπτώσεις οι εκτελέσεις γίνονταν άμεσα. Μέσα στο 1947 άρχισαν και οι εκτελέσεις αγωνιστών, καταδικασμένων σε θάνατο ήδη από το 1945. Συνολικά την περίοδο Ιούλης 1946 - Οκτώβρης 1949 έγιναν 3.303 εκτελέσεις. Σε εφαρμογή των έκτακτων μέτρων έγιναν και χιλιάδες «προληπτικές συλλήψεις»: Μόνο τον Ιούλη του 1947, μέσα σε λίγες μέρες (και κυρίως νύχτες) έγιναν μαζικές συλλήψεις, περίπου 10.000 πολιτών σε όλη την Ελλάδα. Χιλιάδες κρατήθηκαν για κάποιες μέρες κάτω από τον καυτό ήλιο, ακόμα και πάνω στη βραχονησίδα Ψυττάλεια στον Σαρωνικό.

Τον Δεκέμβρη του 1947 η κυβέρνηση του κεντρώου Θεμιστοκλή Σοφούλη, με εισηγητή τον υπουργό Δικαιοσύνης Χρήστο Λαδά, ψήφισε τον ΑΝ/509, ο οποίος έθετε και τυπικά εκτός νόμου το ΚΚΕ, το ΕΑΜ, την ΕΠΟΝ, την Εθνική Αλληλεγγύη, τον «Ριζοσπάστη», ακόμα και οποιοδήποτε σωματείο ήταν ύποπτο ότι επηρεαζόταν από το ΚΚΕ. Για τις παραβιάσεις του 509 επέβαλε φυλακίσεις, εξορίες και σε πολλές περιπτώσεις την ποινή του θανάτου.

Σε αυτές τις συνθήκες λειτούργησαν η φυλακή της Γυάρου, η Μακρόνησος, οι εκατοντάδες τόποι κράτησης και βασανισμού σε όλη την Ελλάδα.

Η Γυάρος λόγω της γεωγραφικής της θέσης συγκαταλέγεται στα πιο σκληρά κάτεργα - κολαστήρια. Ονομάστηκε θανατονήσι, νησί του διαβόλου και Νταχάου, μα έγινε και κάστρο ανυποχώρητου αγώνα, αταλάντευτης στάσης στην υπεράσπιση υψηλών ιδανικών. Στο ξερόβραχο της Γυάρου συγκρούστηκαν δύο κόσμοι. Ο κόσμος των αγωνιστών, που με την καθοδήγηση του ΚΚΕ είχε συγκροτήσει το μεγάλο κίνημα της αντίστασης του ελληνικού λαού, είχε μάθει να παίρνει τις τύχες του στα χέρια του και να ονειρεύεται έναν κόσμο χωρίς εκμετάλλευση. Από την άλλη, το κράτος του κεφαλαίου, που χρησιμοποίησε βαμμένους συνεργάτες των κατακτητών και διεφθαρμένους, για να υπερασπίσει τα εκμεταλλευτικά προνόμια και τις αξίες ενός σάπιου συστήματος.

Ολη η Ελλάδα είχε τους εκπροσώπους της σε αυτόν τον ξερόβραχο. Εργάτες, νεολαίοι, αγρότες, διανοούμενοι, καλλιτέχνες - τα καλύτερα παιδιά του λαού. Πολλοί στα χρόνια που είχαν προηγηθεί είχαν κλειστεί στα στρατόπεδα της μεταξικής δικτατορίας, των ναζί, στα στρατόπεδα των Βρετανών στις ερήμους της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Χιλιάδες εξορίστηκαν πάλι στη Γυάρο κατά την επιβολή της δικτατορίας της 21ης Απριλίου.

Σε αυτόν τον τόπο, που συνεχίζει να έχει πολλές αντιξοότητες στην πρόσβαση (έλλειψη λιμανιού κ.ά.), προετοιμάζει επίσκεψη - προσκύνημα η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ στις 11 ή 12 Οκτώβρη, με αναχώρηση από το Λαύριο. Η ακριβής ημερομηνία θα ανακοινωθεί λίγες μέρες νωρίτερα, ώστε να είναι γνωστά όλα τα ακριβή μετεωρολογικά δεδομένα.

Οσοι και όσες επιθυμούν να συμμετάσχουν θα πρέπει να το δηλώσουν έγκαιρα στις αντίστοιχες Κομματικές Οργανώσεις, και θα κρατηθεί σειρά προτεραιότητας. Επίσης, από τις Κομματικές Οργανώσεις θα γίνεται η ενημέρωση για όλες τις λεπτομέρειες του ταξιδιού.