Η Κίρκη Καραλή και η Ειρήνη Λιγάτου μιλάνε στον «Ριζοσπάστη» για την παράσταση που ετοίμασε ο θίασος «Αντάμα», με έμπνευση από τις ιστορίες του Τζάνι Ροντάρι
Με αφορμή το παραξένισμα που δημιουργούν οι ιστορίες του μεγάλου Ιταλού παραμυθά Τζάνι Ροντάρι στον αναγνώστη, ο θίασος «Αντάμα» αναρωτιέται πώς μπορούν να ακουστούν οι ιστορίες αυτές στους μεγάλους...
Ενας θίασος γυναικών βρίσκεται σε πρόβες για μια παράσταση εμπνευσμένη από τα παραμύθια του Ροντάρι. Η νεαρή σκηνοθέτρια, όμως, αισθάνεται ότι η προσωπικότητα του Ιταλού δημιουργού και του πραγματικού μπαμπά της κάπως μοιάζουν. Ακόμα και οι ιστορίες που της έλεγε όταν ήταν παιδί μοιάζουν... Μέσα σε έναν στρόβιλο αναμνήσεων και ιστοριών που μπλέκονται με ρεπορτάζ της δεκαετίας του 1980, τότε που ήταν παιδί, αντιλαμβάνεται ότι παρόλο που οι γονείς της υπήρξαν αναμεταδότες τόσων κακών ειδήσεων, στην πραγματικότητα προσπάθησαν να της εμφυσήσουν μεγαλύτερες αξίες και ισχυρότερη πίστη σε ένα καλύτερο μέλλον, σε έναν καλύτερο κόσμο. Ο κόσμος που έφυγε, μαζί με τον μπαμπά της, δεν ήταν ιδανικός. Ας προσπαθήσει, τώρα, να είναι καλύτερος ο κόσμος που έρχεται.
Με μεγάλη χαρά φιλοξενούμε στον «Ριζοσπάστη» την σκηνοθέτρια της παράστασης, Κίρκη Καραλή, και την ηθοποιό Ειρήνη Λιγάτου. Μας μιλάνε για την παράσταση, το έργο του Ροντάρι, και το κυριότερο: Τι μπορούμε τελικά να πούμε με ένα παραμύθι;
-- Η φετινή σας παράσταση εμπνέεται από τον Τζάνι Ροντάρι. Θέλετε να μας τον «συστήσετε»;
Ειρήνη Λιγάτου: Ο Τζάνι Ροντάρι είναι ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας παγκοσμίως. Τα βιβλία του μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες και κέρδισαν αρκετές διακρίσεις, ενώ ο ίδιος το 1970 έλαβε το «Χανς Κρίστιαν Αντερσεν», που θεωρείται «το βραβείο Νόμπελ της παιδικής λογοτεχνίας».
Καταγόταν από εργατική οικογένεια και το 1944 έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Ο ίδιος αυτοχαρακτηριζόταν «παιχνιδοποιός», θεωρώντας ότι οι ιστορίες πρέπει να είναι τόσο διασκεδαστικές και καθηλωτικές όσο ένα παιχνίδι, ένα είδος παιχνιδιού στο οποίο το παιδί θα μπορεί να επιστρέφει ξανά και ξανά.
Εγραψε κάποτε, μεταξύ άλλων, στο εισαγωγικό σημείωμα ενός από τα έργα του:
«Ολοι γνωρίζουν ότι κάποτε ο κόσμος ήταν λάθος: Υπήρχαν ποτάμια αλλά δεν υπήρχαν γέφυρες για να τα διασχίσεις, βουνά αλλά ούτε δρόμοι, ούτε σήραγγες, ούτε καν μπότες πεζοπορίας που να πιέζουν τα δάχτυλα των ποδιών σας! Με θάρρος και αποφασιστικότητα, οι άνθρωποι διόρθωσαν πολλά από αυτά τα σφάλματα, αλλά υπάρχουν ακόμα αρκετά, και θα πρέπει να βοηθήσετε να τα διορθώσετε. Ελπίζω οι παιδικοί μου ρυθμοί να σε κάνουν να θέλεις να σηκώσεις τα μανίκια σου και να δουλέψεις».
-- Στην παράσταση έχετε δραματοποιήσει πολλές ιστορίες του Ροντάρι. Υπάρχουν πολλές εναλλαγές ρόλων; Πώς καταφέρατε να το δουλέψετε;
Κίρκη Καραλή: Η ικανότητα του Ροντάρι να πυκνώνει φοβερά τα νοήματά του, φτιάχνοντας μικρές ιστορίες, δισέλιδες ή ακόμα και μονοσέλιδες, μας έκανε να μην μπορούμε να επιλέξουμε μόνο λίγες απ' αυτές, αλλά τόσες ώστε να αισθανθούμε πως κάπως τον χορταίνουμε.
Επειδή δεν έχει σταθερούς ήρωες και πρωταγωνιστές, γιατί σε κάθε ιστορία τού αρέσει να μας φέρνει κοντά σε νέα πρόσωπα και συνθήκες, αποφασίσαμε να φτιάξουμε εμείς τρεις σταθερούς ήρωες - την κόρη, τον πατέρα και τη μητέρα της - και να ακούσουμε ή να δούμε τα πάντα μέσα από τα δικά τους φίλτρα. Ετσι, έχουμε από τη μια τρεις ρόλους, αλλά από την άλλη βλέπουμε μερικές δεκάδες ακόμα δευτερεύοντες ήρωες. Με τέσσερις γυναίκες ηθοποιούς πάνω στη σκηνή, η λύση δόθηκε μέσα από μάσκες. Η κεντρική ηρωίδα, η κόρη, που όταν ήταν παιδί πάντα ζητούσε από τον πατέρα της μάσκες ως δώρο από τα ταξίδια του, τώρα ως σκηνοθέτρια χρησιμοποιεί αυτές τις μάσκες για να μας αφηγηθεί την ιστορία τους.
Αλλωστε, οι περισσότεροι ήρωες των ιστοριών δεν είναι πλήρεις χαρακτήρες, αλλά τύποι. Χάρτινοι σχεδόν, που μεταφέρουν λόγια και ατμόσφαιρες χρήσιμα για να καταλάβουμε την κόρη και τον πατέρα της, τον κόσμο τους και τη θέλησή τους για ένα καλύτερο μέλλον.
Ε. Λ.: Η πρωταρχική έμπνευση για τη δημιουργία της παράστασης ήταν τα «Παραμύθια από το τηλέφωνο», του Τζ. Ροντάρι.
Ξεκινήσαμε λοιπόν μελετώντας ξανά και ξανά τις ιστορίες αυτές, αναλύοντας τα βαθύτερα και πολυδιάστατα νοήματα που θέλει να μεταλαμπαδεύσει ο συγγραφέας. Την ανάγκη του να μιλήσει για όλα αυτά που μερικές φορές οι μεγάλοι φοβούνται ή δεν ξέρουν πώς να εξηγήσουν σε ένα παιδί, όπως ο πόλεμος, η αδικία, η αλληλεγγύη.
Σκεφτήκαμε ότι αυτές οι ιστορίες ακουμπούν στο χθες και στο σήμερα, και θυμηθήκαμε ποιες ιστορίες παρόμοιες με αυτές έχουμε δει ή ακούσει.
Ο σκοπός είναι να μιλήσουμε μέσα από παιδικές ιστορίες στους μεγάλους, τοποθετώντας τους ξανά στη θέση του παιδιού, και επειδή όλοι παραμένουμε παιδιά στα μάτια των γονιών μας, σκεφτήκαμε ότι η σχέση πατέρα - κόρης είναι ο «μίτος» που μέσα του θα μπλεχτούν και οι υπόλοιπες ιστορίες.
Μια κοπέλα, σκηνοθέτρια που κατά την διάρκεια των προβών αισθάνεται την ανάγκη να θυμηθεί τις ιστορίες που της έλεγε ο μπαμπάς της όταν ήταν παιδί, να θυμηθεί τις τελευταίες τους μέρες στο νοσοκομείο και να καταλάβει ποιοι είναι οι συσχετισμοί που αισθάνεται ότι υπάρχουν ανάμεσα σε εκείνη, στον Ιταλό συγγραφέα, στον πατέρα και στη μητέρα της, καθώς και στον θίασο, αυτήν τη δεδομένη χρονική στιγμή.
Στην παράστασή μας, αν και είμαστε 4 ηθοποιοί, μπορεί κανείς να δει να περνάνε από μπροστά του πολλές ξακουστές προσωπικότητες, αλλά και καθημερινοί άνθρωποι. Ισως και οι ίδιοι τους οι εαυτοί.
-- Ο Ροντάρι είναι πολυγραφότατος. Με τι κριτήριο επιλέξατε να σταθείτε στα συγκεκριμένα έργα;
Ε. Λ.: Ηταν πολύ δύσκολη η επιλογή, καθώς έπρεπε να απορρίψουμε πολλά παραμύθια και να κρατήσουμε αυτά που εντάχθηκαν στην παράσταση.
Σκεφτήκαμε λοιπόν πρώτα τι είναι αυτό που εμείς θέλουμε να πούμε σήμερα στον κόσμο ως καλλιτέχνες, και επιλέξαμε τις ιστορίες που μπορούν να εξυπηρετήσουν καλύτερα σε αυτήν τη κατεύθυνση.
Μας ενθουσίασε η απλότητα με την οποία μπορούν να αντιληφθούν και να παρατηρήσουν τα παιδιά τον κόσμο. Εναν κόσμο δύσκολο και άδικο. Μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις πιο απλές λέξεις για να στον περιγράψουν, που όμως μπορούν να προκαλέσουν πολύ ισχυρά συναισθήματα.
Για εμάς αυτή η ευαισθησία, αυτός ο προβληματισμός για όλα αυτά γίνεται καλλιτεχνική ευθύνη για να μπορούμε να κάνουμε εκείνη την Τέχνη που συλλαμβάνει τον σφυγμό της εποχής της και προαισθάνεται το επερχόμενο. Στόχος μας είναι μέσα από τη δουλειά μας να βάλουμε ερωτήματα και προβληματισμούς, να στρέψουμε τον φακό εκεί που βλέπουμε να υπάρχει ένας δρόμος πιο φωτεινός και συλλογικός. Ενας στόχος για τον οποίο πάλευε και ο ίδιος ο Ροντάρι, αδιάκοπα, μέχρι το τέλος.
-- Τελικά τι μπορούμε να πούμε με ένα παραμύθι; Και ειδικά στον ενήλικο θεατή;
Κ. Κ.: Τα παραμύθια πάντα είναι σαν τσουβαλάκια πολλαπλών ερμηνειών. Το συναντήσαμε κι εμείς ως ομάδα στο πλαίσιο της δραματουργικής επεξεργασίας. Για τα ίδια παραμύθια μπορεί να είχαμε πέντε διαφορετικές ερμηνείες - απολύτως σίγουρη η καθεμιά μας γι' αυτήν!
Οταν ο εμπνευστής ενός παραμυθιού είναι ταλαντούχος, όπως ο Ροντάρι, τότε η ιστορία μιλάει στην καρδιά και σε οδηγεί να το ερμηνεύσεις με βάση τα όσα υπάρχουν στο δικό σου πεδίο εκείνη τη στιγμή. Το ίδιο παραμύθι μπορεί λίγο καιρό μετά να το ερμηνεύσεις αλλιώς. Ως παιδί μπορεί να στεκόσουν σε ένα συγκεκριμένο αίσθημα όταν άκουγες μια ιστορία και σήμερα, αν την ξανακούσεις, να την εισπράξεις εντελώς διαφορετικά.
Πάντα όμως, σε κάθε ιστορία, υπάρχει - είτε φαίνεται ολοκάθαρα είτε ψιλοκρύβεται - ένα αξιακό σύστημα, η εικόνα μιας κοινωνίας «πίσω από τις γραμμές». Το παιδί ίσως να μην μπορεί να το δει ολοκάθαρα, αλλά το νιώθει. Και κάτι χτίζεται μέσα του. Πολύ πιο στέρεο και βαθύ απ' ό,τι αν του μιλούσες γι' αυτό ευθέως. Ο Ροντάρι στους ενήλικες, πέρα απ' το ότι ξαναθυμίζει αυτήν την απλή σε πρώτο επίπεδο αφήγηση που συνδυάζεται με πλούσια βάθη συναισθημάτων, δείχνει πόσο απλά είναι τα πράγματα στον κόσμο, μέσα στην ατέρμονη πολυπλοκότητά του. Δείχνει πως τα βασικά αγαθά για τον κάθε άνθρωπο πρέπει να είναι αυτονόητα, πως η ειρήνη είναι προϋπόθεση για τη ζωή, πως η κοινωνία δεν ορίζεται από το χρήμα αλλά από την αγάπη, πως οι σχέσεις μας είναι σχέσεις ίσων μεταξύ τους ανθρώπων και πως η εξέλιξη βασίζεται στα νέα βήματα προς τα εμπρός, με πίστη και με πείσμα σε ένα καλύτερο αύριο για όλους.
Σύλληψη - δραματουργία: Θίασος «Αντάμα». Σκηνοθεσία: Κίρκη Καραλή. Επιμέλεια κίνησης: Κατερίνα Καϊμά. Σχεδιασμός σκηνικών: Βίκυ Πάντζιου. Κατασκευή σκηνικών: Δημήτρης Καπετάνος.
Ερμηνεύουν: Δανάη Αλυσανδράτου, Ελίνα Καπετάνου, Ειρήνη Λιγάτου, Βιβή Τάγαρη. Βοηθός σκηνοθέτη: Γεωργία Καούκη.
Προπώληση: ticketservices.gr