«Ο Γράμμος είναι κατάφυτο βουνό από πεύκα, οξιές πανύψηλες και έλατα, όπου και αν πατήσεις βρέχεσαι, παντού νερά, νερομάνα μπορεί να τον αποκαλέσουμε, πέντε ποτάμια πηγάζουν από το βουνό αυτό. Βουνό για αντάρτικο, δεν το πατάει κανένας δρόμος, μόνο μουλάρια περπατούν, γίδια και πρόβατα το βόσκουν. Χιλιάδες πρόβατα και γίδια το χαίρονται τους καλοκαιρινούς μήνες και αγρίμια παντού. Αυτόν το χρόνο δε φάνηκε βλάχος με τα γίδια του, τους το απαγόρευσε η κυβέρνηση. Ο Γράμμος από άγρια ζώα είχε γουρούνια, άγρια κατσίκια πάνω στα βράχια, όταν ένιωθαν άνθρωπο ή κίνδυνο άρχιζαν από πολύ μακριά τα αρσενικά να φωνάζουν και να χάνονται, σκαρφαλώνοντας στους πέτρινους βράχους. Επίσης είχε πολλές αρκούδες» (από το βιβλίο του Νώντα Σακελαρίου «Το Υγειονομικό του Δημοκρατικού Στρατού», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»).

Σ' αυτόν τον Γράμμο, σ' αυτό το πανέμορφο βουνό, το φτιαγμένο για αντάρτικο, θα περπατήσουν και πάλι χιλιάδες μέλη και φίλοι της ΚΝΕ, στη διάρκεια της 32ης Αντιιμπεριαλιστικής κατασκήνωσης που οργανώνεται για το διάστημα από 13 έως 16 Ιούλη με έδρα το Νεστόριο στον δήμο Καστοριάς.

Οι προετοιμασίες για την υποδοχή της κατασκήνωσης είναι ήδη στο «φουλ». Πόσο μάλλον που φέτος υπάρχει κι ένα ειδικό περιεχόμενο, πέρα από το γενικό πλαίσιο που περιγράφει το σύνθημα «Με τον λαό μπροστά και το ΚΚΕ ψηλά γράφεται η Ιστορία! Τιμάμε την Ιστορία μας, υπερασπιζόμαστε τον φυσικό πλούτο της χώρας».

Φέτος οι κατασκηνωτές θα ανέβουν ψηλά στα δάση, θα φτάσουν ανάμεσα στα υψώματα Πέτρα και Σκάλα κι εκεί μετά από πορεία μέσα στις οξιές και τα ψηλόκορμα μαυρόπευκα θα καταλήξουν στη Νοσοκομειούπολη του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Σ' έναν χώρο που καλύπτει μια υψομετρική διαφορά 200 μέτρων (απ' τα 1.200 έως τα 1.400 μέτρα) και στον οποίο απλώνονταν τα κτίσματα του νοσοκομείου του ΔΣΕ την περίοδο της μεγάλης μάχης του Γράμμου το καλοκαίρι του 1948. Εκεί όπου κοντά 75 χρόνια μετά μόνο δέος σε κατακλύζει όταν περπατάς στα ίδια μέρη που περπάτησαν οι σταυραετοί του ΔΣΕ.

Για δεκαετίες, μετά τη λήξη της μεγάλης αναμέτρησης του στρατού της αστικής τάξης με τον ΔΣΕ, ο Γράμμος ήταν ένα απρόσιτο βουνό, ένα τόσο όμορφο βουνό που όμως δύσκολα μπορούσε να περπατηθεί καθώς τα ναρκοπέδια ήταν διάσπαρτα κι ακόμα χειρότερα απαγορευόταν η προσέγγιση μιας και ήταν σύνορο με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Αλβανίας.

Το ξεκίνημα για το περπάτημά του άρχισε το 1995, όταν οι πρώτες ομάδες μελών του ΚΚΕ και της ΚΝΕ άρχισαν να ανεβαίνουν στο βουνό. Οταν η ίδια η ΚΕ του ΚΚΕ αποφάσισε να αποδοθεί στην τρίχρονη εποποιία 1946-1949 το μέγεθος που της αναλογούσε. Το μέγεθος που αναλογούσε στην πάλη του ΔΣΕ ως η κορυφαία ταξική αναμέτρηση στον αιώνα που πέρασε.

Ετσι, περπατώντας κορφή την κορφή άρχισαν να αποκτούν περιεχόμενο λέξεις όπως Αρένα, Κάμενικ, Χάρος. Οι χάρτες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού είχαν εξαφανίσει έως τότε τα κανονικά ονόματα των κορφών και τους είχαν αποδώσει ονόματα αξιωματικών του αστικού στρατού. Η Πόρτα Οσμάν, για παράδειγμα, ένας ιστορικός τόπος, εξαφανίστηκε από τον χάρτη και στη θέση της μπήκε το όνομα ενός Ελληνα συνεργάτη των Γερμανών κατακτητών, του Πόρτη, ενός ταγματάρχη που πολέμησε με λύσσα ενάντια στον ΕΛΑΣ. Τα Τσούμια έγιναν κορυφή Κανελλόπουλου, η Σκίρτση μετονομάστηκε σε Περήφανο και πάει λέγοντας...

Σήμερα οι κορφές αποκτούν ξανά τα ονόματά τους. Μαζί με τα ονόματα των μαχητών του ΔΣΕ. Το Γκόλιο έγινε κορφή Μπελογιάννη, και στο Καμπίτσιο τώρα όλοι μιλάνε για το αρχηγείο του ΔΣΕ βαθιά μέσα στο δάσος της Πέτρα Μούκα. Ετσι και στη Σκάλα πια μιλάνε όλοι για μια Νοσοκομειούπολη, το μεγάλο νοσοκομείο του ΔΣΕ.

Εκεί, λοιπόν, θα περπατήσουμε και φέτος. Απ' το ξεκίνημα ακόμα της πορείας, στο Λιανοτόπι, μια αναπτυσσόμενη κατά μήκος της διαδρομής έκθεση υλικών θα μας φέρνει σ' επαφή με αυτό που ονομάστηκε και «θαύμα του Γράμμου». Το γεγονός, δηλαδή, ότι από ένα σύνολο 12.000 μαχητών που τραυματίστηκαν στις μάχες, το μεγαλύτερο μέρος επέστρεψε στη μάχη έχοντας στο μεταξύ δεχτεί τη φροντίδα των γιατρών και νοσοκόμων που κάτω από τις πλέον σκληρές συνθήκες έστησαν μια ολόκληρη πολιτεία περίθαλψης και γιατρειάς.

Εχει γράψει σχετικά ένας από τους πρωτεργάτες αυτής της νοσοκομειούπολης, ο χειρουργός Γιώργης Τζαμαλούκας: «Οπως και το κίνημα της Εθνικής Αντίστασης (1941- 1944), έτσι και στον σκληρό αγώνα του ΔΣΕ (1946-1949) ενάντια στους ξένους ιμπεριαλιστές και την ντόπια αντίδραση μεγάλες υπηρεσίες προσέφεραν και πολλοί αριστεροί και προοδευτικοί γιατροί της χώρας μας. Και είναι ιστορικό και πολιτικό χρέος να ιστορηθεί και να μνημονευθεί αυτή η δράση των γιατρών - αγωνιστών του δεύτερου αντάρτικου αγώνα, οι πολύτιμες υπηρεσίες και το υψηλό επιστημονικό - πολιτικό έργο που πρόσφεραν κάτω από φοβερές συνθήκες, πολλές φορές λίγα μέτρα απ' την πρώτη γραμμή του πυρός, όπου έστηναν τα πρόχειρα και χωρίς τα στοιχειώδη ιατροφαρμακευτικά μέσα χειρουργεία τους για να σώσουν απ' το θάνατο δεκάδες τραυματίες μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ. Ηταν αληθινά ένα μικρό Επος το έργο τους, κοντά στο μεγάλο Επος που έγραψε με το όπλο του ο ΔΣΕ στα πεδία των μαχών ενάντια στον εχθρό για τη δημοκρατία και την ανεξαρτησία της πατρίδας.

Η αναφορά σ' αυτό το πολύτιμο έργο των γιατρών του ΔΣΕ, που υπήρξα και εγώ ένας απ' τους εργάτες του, θεωρώ πως είναι μια χρήσιμη προσφορά στον αγώνα του λαού μας και μια "πρώτη ύλη" για τον ιστορικό που, σήμερα ή αύριο, θ' ασχοληθεί με τη συγγραφή της Ιστορίας αυτής της φάσης του λαϊκού αγώνα στη χώρα μας».