Στην αναζήτηση της ιστορίας και της εξέλιξης του σκακιού βρισκόμαστε πλέον στον 15ο αιώνα στη διάρκεια του οποίου αποκρυσταλλώνονται όλες εκείνες οι αλλαγές, για να πάρει το σκάκι τη σύγχρονη μορφή του, με την οποία είναι γνωστό έως σήμερα. Πρώτα στην Ισπανία είναι που καταγράφονται ολοκληρωμένα οι αλλαγές στους κανόνες και εμφανίζεται το «νέο» παιχνίδι του σκακιού, έπειτα ακολουθεί και η Ιταλία για να μπορούμε να πούμε πως έχει πλέον παγιωθεί στη νέα του μορφή. Πριν δούμε όμως αναλυτικά ποιες είναι οι αλλαγές που πραγματοποιούνται στο παιχνίδι γεννάται το ερώτημα. Γιατί ακριβώς τώρα συμβαίνουν αυτές οι αλλαγές; Οπως μπορεί να δει κανείς διαβάζοντας το συναρπαστικό βιβλίο ιστορίας του Ιστβάν Μάρκους «Η Ευρώπη στο προσκήνιο»1, δεν είναι καθόλου τυχαίο που οι αλλαγές αυτές συντελούνται ακριβώς αυτόν τον αιώνα και ειδικά σε αυτήν την περιοχή του πλανήτη, στο νοτιοδυτικό άκρο της Ευρώπης. Αυτόν τον αιώνα είναι που έχουν μπει σε κίνηση νέες «αόρατες» δυνάμεις και συντελούνται βαθιές υπόγειες αλλαγές στο προχώρημα από μια εποχή (την παλιά της φεουδαρχίας), σε μια νέα εποχή (αυτή του καπιταλισμού). «Η Ισπανία... στα τέλη του 15ου αιώνα κατάφερε να βγει από το βαθύ μεσαίωνα και να γίνει μια από τις πρωτοπόρες δυνάμεις της νέας εποχής»2.
Στην Ισπανία είναι που καταγράφεται σε ποίημα για πρώτη φορά ολοκληρωμένα το «νέο παιχνίδι» του σκακιού στα τέλη του 15ου αιώνα
3, όπως επίσης και το πρώτο σκακιστικό βιβλίο που παρουσίαζε τους νέους κανόνες κυκλοφόρησε το 1495 αν και δεν έχει διασωθεί κάποιο αντίτυπό του
4. Τον αιώνα αυτόν έχουμε επίσης την ανάπτυξη της τυπογραφίας στην Ευρώπη, όπου έγινε ξαφνικά δυνατή η μαζική εκτύπωση βιβλίων με χαμηλό κόστος. Αυτό το γεγονός επέδρασε αναμφίβολα ώστε να διαδοθεί το σκάκι πλατιά και γρήγορα στη νέα του μορφή, παραμερίζοντας οποιεσδήποτε παραλλαγές του παλιού παιχνιδιού συντηρούνταν από τόπο σε τόπο. Οι στενές σχέσεις που είχε αναπτύξει η Ισπανία της Ισαβέλλας και του Φερδινάνδου με τις πόλεις της Ιταλίας στο εμπόριο εξηγούν και το γρήγορο πέρασμα του «νέου» σκακιού στην Ιταλία.
Ας δούμε όμως αναλυτικά ποιες ήταν οι αλλαγές που γίνανε στο παιχνίδι ώστε να αποκτήσει τη σημερινή του σύγχρονη μορφή.
1. Η Βασίλισσα: Οπως είδαμε και σε προηγούμενο άρθρο, η εμφάνιση της Βασίλισσας στο ευρωπαϊκό σκάκι είχε ήδη συμβεί τους προηγούμενους αιώνες, αντικαθιστώντας τον βεζίρη του αραβικού σκακιού, όμως οι κινήσεις της, και κατ' επέκταση οι δυνάμεις της, ήταν πολύ περιορισμένες. Κινούνταν ένα τετράγωνο μόνο διαγώνια και ο ρόλος της στο παιχνίδι ήταν μονάχα για να προστατεύει τον Βασιλιά. Στο «νέο» σκάκι μπορεί πλέον να πηγαίνει και ευθεία εκτός από διαγώνια, όσα τετράγωνα θέλει αρκεί να μπορεί (να έχει δηλ. ανοιχτό δρόμο), με αυτόν τον τρόπο γίνεται το πιο δυνατό κομμάτι στην σκακιέρα.
|
Μια σελίδα από το βιβλίο του Luis Ramirez de Lucena, arte de ajedrez |
Η αλλαγή στη δύναμη της Βασίλισσας καταγράφεται για πρώτη φορά στην Ισπανία στα τέλη του 15ου αιώνα. Εμπνευστής για την αλλαγή αυτή θεωρείται η πανίσχυρη βασίλισσα εκείνης της εποχής, η Ισαβέλλα της Καστίλης
5. Το νέο σκάκι που παίζεται πλέον στην Ισπανία, ονομάζεται «ajedrez de ladama» ή
Το σκάκι της Βασίλισσας προς τιμήν της Ισαβέλλας, σε αντιδιαστολή με το
παλιό σκάκι ή «ajedrez delviejo». Το βιβλίο που μας δίνει ολοκληρωμένα πια τους νέους κανόνες δίπλα στους παλιούς και διασώζεται έως σήμερα είναι του Ισπανού
Ruis Ramirez de Lucena που εκδίδεται το
1497 στην πόλη
Σαλαμάνκα6.2. Ο Αξιωματικός: Στο παλιό παιχνίδι ο αξιωματικός κινείται τρία τετράγωνα διαγώνια, περνάει πάνω από άλλα κομμάτια και τρώει μόνο στο τρίτο τετράγωνο, δηλαδή σ' αυτό που καταλήγει.
Συνεχίζεται...
Πηγές:
1. Ιστβάν Μάρκους, «Η Ευρώπη στο Προσκήνιο. Η γέννηση του καπιταλισμού από τον 15ο έως τον 17ο αιώνα». Εκδ. «Σύγχρονη Εποχή» (2019).
2. Ιστβάν Μάρκους, στο ίδιο, σελ. 12
3. Scachsd'Amor, ο πλήρης τίτλος είναι « Hobra intitulada scachs d' amor feta per don Franci de Castellvi e Narcis Vinyoles e mossen Fenollar» είναι ποίημα γραμμένο στα τέλη του 15ου από τους Francesc de Castellvi, Bernat Fenollar και Narcis de Vinyoles, εκδόθηκε στην Βαλένθια πόλη του βασιλείου της Αραγονίας.
https://en.wikipedia.org/wiki/Scachs_d%27amor
4. Francesc Vicent, ο πλήρης τίτλος ήταν « Libre dels jochs partits dels schacs en nombre de 100», τυπώθηκε στη Βαλένθια τον Μάη του 1495. Ονομάζεται «Το χαμένο βιβλίο», μιας και κανένα αντίτυπο δεν διασώζεται σήμερα. Τα τελευταία χρόνια περισσότερα στοιχεία έρχονται στο φως
|
Η επιστροφή του Κολόμβου, Eugène Delacroix (1839) |
5. Marilyn Yalom, «Η γέννηση της Βασίλισσας του Σκακιού», «Αγρα» 2009
6. Ruis Ramirez de Lucena, «Repeticion de Amores y Arte de Ajedrez con ci Iuegos de Partido», 1497. Γύρω στα 100 από τα 150 προβλήματα που παρουσιάζονται στο βιβλίο είναι από το βιβλίο του Vicent.