«Η Τεχνητή Νοημοσύνη αλλάζει τον κόσμο μας, όπως η ατμομηχανή ή η ηλεκτρική ενέργεια στο παρελθόν. Παρουσιάζει νέες προκλήσεις που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν από κοινού στην Ευρώπη, ώστε η Τεχνητή Νοημοσύνη να πετύχει και για να λειτουργήσει προς όφελος όλων. Πρέπει να επενδύσουμε τουλάχιστον 20 δισεκατομμύρια ευρώ έως το τέλος του 2020», δήλωνε στα τέλη Απρίλη ο Εσθονός αντιπρόεδρος της Επιτροπής της ΕΕ και επίτροπος Ψηφιακής Ενιαίας Αγοράς, Αντρους Ανσιπ. Αφορμή έδωσε η δημοσιοποίηση έκθεσης της ΕΕ με τίτλο «Τεχνητή Νοημοσύνη για την Ευρώπη», όπου διαπιστώνεται ο οξυμένος ανταγωνισμός από ΗΠΑ και Κίνα που είναι ηγετικές δυνάμεις στον τομέα ανάπτυξης συστημάτων αυτοματοποίησης, ρομποτικής, Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ). Βασικό ζητούμενο, κατά τους συντάκτες της έκθεσης, είναι η κατάρτιση στρατηγικών σχεδίων για την αντιμετώπιση του ανταγωνισμού από μεγαθήρια τεχνολογίας και ρομποτικής σε ΗΠΑ και Κίνα. Τη στιγμή που η ανησυχία τους αφορά το πώς θα εξασφαλιστούν τα συμφέροντα των ευρωενωσιακών μονοπωλίων, προβάλλονται ως δήθεν «προκλήσεις»: Η προετοιμασία των κοινωνιών ώστε όλοι οι Ευρωπαίοι να αναπτύξουν βασικές ψηφιακές δεξιότητες, η «βοήθεια» των ανέργων που σήμερα απασχολούνται σε επαγγέλματα και θέσεις εργασίας, που είτε θα αλλάξουν ριζικά, είτε θα εξαφανιστούν λόγω αυτοματοποίησης, ιδιαίτερα στους τομείς των μεταφορών, της Υγείας, της γεωργίας και παραγωγής τροφίμων και η εκπαίδευση ειδικών στον τομέα της ΤΝ, ώστε να μείνουν και να εργαστούν στην ΕΕ, δεδομένου ότι σήμερα υπάρχουν πάνω από 350.000 κενές θέσεις εργασίας για τέτοια επαγγέλματα στην Ευρώπη.

Ολα αυτά, προφανώς, δεν έχουν σχέση με τα συμφέροντα των εργαζομένων, αλλά με το πώς από καλύτερες θέσεις τα ευρωενωσιακά μονοπώλια θα μπουν στον διεθνή ανταγωνισμό, στο φόντο των σαρωτικών τεχνολογικών αλλαγών που φέρνουν οι εφαρμογές της αυτοματοποίησης. Ετσι, στελέχη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προβάλλουν ως στόχο σε αυτήν την «κούρσα» έως το 2018 να προωθηθούν συγκεκριμένα μέτρα στους τομείς της εργασίας και της εκπαίδευσης, μεταξύ των οποίων:

• Προγράμματα επανεκπαίδευσης σε συνεργασία με μονοπώλια, εργοδοτικά συνδικάτα, ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα και αρμόδιες δημόσιες αρχές, σε χώρους δουλειάς που αναμένεται να αυτοματοποιηθούν πλήρως με την οικονομική υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ESF).
• Συγκέντρωση αναλυτικών στοιχείων ώστε να γίνει προετοιμασία σε πιο ευάλωτους τομείς της αγοράς εργασίας και «ενημέρωση» σε επίπεδο ΕΕ, εθνικό, τοπικό.
• «Ψηφιακές ευκαιρίες μαθητείας» τη διετία 2018-'20 σε φοιτητές και νεαρούς απόφοιτους πανεπιστημίων, ώστε να αποκτήσουν προηγμένες ψηφιακές δεξιότητες.
• Ενθάρρυνση της συνεργασίας μονοπωλίων και πανεπιστημίων, ώστε να μείνουν για δουλειά σε χώρες της ΕΕ περισσότεροι επιστήμονες, που σήμερα μεταναστεύουν στις ΗΠΑ με ετήσιες αποδοχές πολλών εκατοντάδων χιλιάδων δολαρίων...
• Προτάσεις για τη σύνταξη του επόμενου χρηματοπιστωτικού πλαισίου της ΕΕ για την περίοδο 2021-'27 για την ενίσχυση της απόκτησης προηγμένων ψηφιακών ικανοτήτων σε κλάδους εργαζομένων.

Την ώρα που τα σημαντικά επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνικής θα μπορούσαν να μειώσουν τον εργάσιμο χρόνο, να βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας, λόγω των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Διευρύνονται οι εργασιακές σχέσεις - «λάστιχο», η εργασία χωρίς δικαιώματα, η κακοπληρωμένη εργασία, τελικά εντείνεται η εκμετάλλευση.

Παρά τα βαρύγδουπα για «το μέλλον της εργασίας», τις «ίσες ευκαιρίες», την «ασφάλεια, προστασία και αποτροπή κοινωνικού αποκλεισμού», η επιδίωξη του ευρωενωσιακού κεφαλαίου να βγει μπροστά στον ανταγωνισμό με την Κίνα, τις ΗΠΑ κ.λπ., εξυπηρετείται ακριβώς από τα προαναφερόμενα αντεργατικά - αντιλαϊκά μέτρα που κάνουν πιο φτηνή και ευέλικτη την εργατική δύναμη.

Κατά τ' άλλα, η ΕΕ παραπονιέται για ...παραβίαση των κανόνων ανταγωνισμού, γιατί όπως έλεγε πρόσφατα ο επόπτης της ΕΕ της Αρχής Προστασίας Δεδομένων, Τζιοβάνι Μπουταρέλι, σε ομιλία του με θέμα «Τηλεπικοινωνίες και Φόρουμ ΜΜΕ: Τεχνητή Νοημοσύνη και το μέλλον της Ψηφιακής Ενιαίας Αγοράς»: «Μία χούφτα παικτών είναι ικανή να καθορίσει τους όρους και τις συνθήκες στις οποίες οι ανταγωνιστές αναμένεται να κινηθούν» και ότι «ορισμένες εταιρείες έχουν γίνει τόσο ισχυρές που γίνονται πλέον υπαρξιακή απειλή στη δημοκρατία».

Ολα αυτά λέγονται περισσότερο για το θεαθήναι, αφού ο καπιταλισμός και η ανισόμετρη ανάπτυξή του έχει τους δικούς της νόμους. Ούτε επίσης μπορούν να έχουν σημαντικό αποτέλεσμα προτάσεις που γίνονται από επιστήμονες σε Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία, Ελβετία, Ολλανδία, που πρότειναν στα τέλη Απρίλη τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου για τη Μάθηση και Ευφυή Συστήματα (European Lab for Learning and Intelligence Systems, ELLIS), που θα έχει την έδρα του σε διάφορες ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις, με πρότυπο το ερευνητικό κέντρο πυρηνικής φυσικής στο Cern της Ελβετίας. Στο ELLIS, λένε, θα μπορέσουν να δουλέψουν πολλές χιλιάδες εξειδικευμένοι επιστήμονες και να παράξουν γνώση και τεχνολογίες αιχμής. Ανεξάρτητα αν θα διευκολυνθεί η έρευνα, η κίνηση αυτή δεν μπορεί να είναι σε κενό αέρος, αφού το πλαίσιο είναι καθορισμένο από τους ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής.

Ενδιαφέρον έχει και η ανάλυση του αμερικανικού ινστιτούτου γεωπολιτικών αναλύσεων «Stratfor», που παρατηρούσε σε πρόσφατη ανάλυσή του ότι οι ψηφιακές αγορές της ΕΕ δεν είναι και τόσο «ενιαίες», παρά την ελεύθερη κίνηση φυσικών αγαθών και υπηρεσιών μεταξύ των χωρών - μελών. Ο συντάκτης του άρθρου, Matthew Bey, παρατηρούσε, επίσης, ότι οι νόμοι για τις ροές ψηφιακών δεδομένων στην ΕΕ συχνά διαφέρουν από χώρα σε χώρα, τονίζοντας ότι η πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα «είναι το καύσιμο που χρησιμοποιούν πολλές εταιρείες ΤΝ». Ο ίδιος θεωρεί πιθανώς ανασταλτική για τα συμφέροντα των ευρωπαϊκών μονοπωλίων την εφαρμογή κανονισμού της ΕΕ για τα ψηφιακά δεδομένα, τα οποία δεν συνιστούν καν «ζήτημα» σε Κίνα και ΗΠΑ...

Ο αναλυτής διαπιστώνει και άλλα εμπόδια που φέρνουν σε μειονεκτική θέση τα ευρωπαϊκά μονοπώλια αυτοματοποίησης. Οπως π.χ. οι γλωσσικές και πολιτισμικές διαφορές, αφού μπορεί τα Αγγλικά και τα Γερμανικά να είναι πιο συχνά ομιλούμενες γλώσσες στην ΕΕ, όμως φωνητικά και πολιτισμικά διαφέρει η χρήση τους από χώρα σε χώρα, δυσκολεύοντας την εφαρμογή προγραμμάτων αυτοματοποίησης με φωνητικές εντολές όπως η «έξυπνη» συσκευή «Alexa» της «Amazon». Επιπλέον, επισημαίνει ότι για τα μονοπώλια αυτοματοποίησης, που θέλουν τη μερίδα του λέοντος στις διεθνείς αγορές, είναι καθοριστικό το μέγεθος της αγοράς που εποφθαλμιούν. Οπως αναφέρει, στις ΗΠΑ τα τεχνολογικά μονοπώλια «έχουν μεγαλύτερες βάσεις δεδομένων στη διάθεσή τους για να μετατρέψουν μία καινοτόμα εφαρμογή τεχνολογίας σε προσιτό οικιακό προϊόν μέσα σε μία νύχτα». Και παρατηρεί: «Στην ΕΕ οι εταιρείες πρέπει να υπερπηδήσουν ρυθμιστικά και πολιτισμικά εμπόδια ώστε να αναπτυχθούν και να διαδώσουν τις πιο ισχυρές καινοτομίες σε χρήστες των χωρών - μελών. Η εξεύρεση χρηματοδότησης είναι ένα επιπρόσθετο εμπόδιο. Αν και το ΑΕΠ στην ΕΕ είναι περίπου 17 τρισ. δολάρια ετησίως, οι ευρωπαϊκές τεχνολογικές εταιρείες έχουν πρόσβαση σε μικρότερα ποσά κεφαλαίων από τους ανταγωνιστές τους σε Κίνα και ΗΠΑ». Και καταλήγει: «Η αφθονία κεφαλαίων μαζί με καλύτερες ευκαιρίες στις αγορές δίνουν στις εταιρείες ΗΠΑ και Κίνας μεγαλύτερο προβάδισμα από τους ανταγωνιστές τους στην ΕΕ».

Το ίδιο διάστημα, αξιωματούχοι της ΕΕ, παρατηρώντας τον ανταγωνισμό σε ΗΠΑ και Κίνα, κάνουν την ανάγκη «φιλοτιμία», πασχίζοντας να εμφανίσουν τα ευρωπαϊκά μονοπώλια αυτοματοποίησης ως «εναλλακτικά» ή «πιο αποτελεσματικά», επειδή, τάχα, μπορούν να γίνουν η «γέφυρα» ανάμεσα στον «άκρατο φιλελευθερισμό» των ιδιωτικών μονοπωλίων στις ΗΠΑ και την «πανταχού παρούσα ισχυρή παρουσία του κινεζικού κράτους» στα μονοπώλια τεχνολογίας στην Κίνα.

Οι διάφοροι κανονισμοί που προσπαθούν να επιβάλλουν, μέσω ντιρεκτίβων της ΕΕ, εμφανίζονται ως δήθεν «αντιμονοπωλιακά μέτρα» που «ωφελούν τους καταναλωτές». Στην ΕΕ, η πρόσβαση ενός μονοπωλίου (δηλαδή μιας ισχυρής καπιταλιστικής επιχείρησης) στις αγορές συνοδεύεται «από ειδική ευθύνη μη στρέβλωσης του ανταγωνισμού». Εταιρείες που έχουν βρεθεί να παραβιάζουν αυτήν την ευθύνη, συμπεριλαμβανομένων και των αμερικανικών όπως π.χ. «Microsoft» και «Google», έχουν τεθεί στο επίκεντρο έρευνας αρμόδιων υπηρεσιών της ΕΕ, αντιμετωπίζοντας βαριά πρόστιμα. Μελετάται επίσης το ενδεχόμενο φορολόγησης τεχνολογικών κολοσσών με 3%, ώστε να εξευρεθούν περαιτέρω επενδύσεις για τα ευρωπαϊκά μονοπώλια αυτοματοποίησης.

Αντίστοιχα, στις ΗΠΑ, οι νόμοι «κατά των μονοπωλίων» εστιάζονται περισσότερο στο πώς μία εταιρεία μονοπωλεί την αγορά, παρά στο πώς λειτουργεί μόλις γίνει μονοπώλιο.

Μπροστά σε αυτές τις προκλήσεις για το κεφάλαιο, οι ηγέτες ισχυρότερων χωρών της ΕΕ, όπως η Γερμανίδα καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ και ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, επιχειρούν να εξασφαλίσουν τα συμφέροντα των μονοπωλίων τους προσφέροντας επιπρόσθετα κίνητρα και προνομιακούς όρους. Η Μέρκελ έχει ανακοινώσει πολιτικές στο πλαίσιο της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης (Βιομηχανίας 4.0) και ο Μακρόν τον περασμένο Μάρτη ανακοίνωσε επενδύσεις αρκετών δισεκατομμυρίων ευρώ για την προστασία των συμφερόντων των γαλλικών μονοπωλίων, ενόψει των σαρωτικών αλλαγών που έρχονται.

Ο ανταγωνισμός και σε αυτόν τον τομέα αυτοματοποίησης, Τεχνητής Νοημοσύνης, ρομποτικής αναμένεται να είναι σφοδρότατος.