Κατάμεστη ήταν η αίθουσα και το φουαγιέ του Εργατικού Κέντρου Ιωαννίνων από εργαζόμενους της περιοχής που παρακολούθησαν στις 28/2 την εκδήλωση της ΤΕ Ιωαννίνων - Θεσπρωτίας του ΚΚΕ για το ζήτημα της εξόρυξης υδρογονανθράκων στα Γιάννενα. Στην εκδήλωση μίλησε ο Μάκης Παπαδόπουλος, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, ενώ μετά το τέλος της ομιλίας ακολούθησαν ερωτήσεις και συζήτηση. Ακολουθούν αποσπάσματα από την ομιλία του Μ. Παπαδόπουλου.

Ας σκεφτούμε τι πρέπει να περιμένουμε από τις υποσχέσεις της κυβέρνησης και των ενεργειακών ομίλων στον τομέα των υδρογονανθράκων. Πρόκειται πολύ απλά για προσπάθεια πολιτικής εξαπάτησης. Ο στόχος κάθε επιχειρηματικού ομίλου που επενδύει στην έρευνα και στην εξόρυξη υδρογονανθράκων, όπως και σε κάθε άλλο κλάδο της καπιταλιστικής οικονομίας, είναι το καπιταλιστικό κέρδος και όχι η ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών.

Ας σκεφτούμε συγκεκριμένα:

Θα υπάρξουν άραγε φθηνά καύσιμα για τη λαϊκή οικογένεια, αν προχωρήσουν τα συγκεκριμένα επενδυτικά σχέδια, οι έρευνες και οι γεωτρήσεις; Γιατί είναι σήμερα ακριβά τα καύσιμα; Διότι έτσι διασφαλίζονται το υψηλό κέρδος των ομίλων του κλάδου, το κέρδος των διυλιστηρίων, των εισαγωγέων, των επιχειρήσεων της χονδρικής και λιανικής εμπορίας και οι υψηλοί έμμεσοι φόροι που επιστρέφουν ως ενίσχυση στους μονοπωλιακούς ομίλους. Αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει. Αποτελεί πρόκληση σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, τόσο πλούσια σε ενεργειακές πηγές, να υπάρχουν τέτοια υψηλά ποσοστά ενεργειακής φτώχειας. Πρόσφατη έρευνα στην Αττική, που έχει ηπιότερες κλιματολογικές συνθήκες από τη βόρεια Ελλάδα, ανέδειξε ότι το 60% των ανέργων, το 34% των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα και το 43% του πληθυσμού δεν εξασφαλίζουν σήμερα ικανοποιητική θέρμανση. Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση περικόπτει κατά 50% τις κρατικές δαπάνες για το επίδομα θέρμανσης και οι εγχώριοι όμιλοι διύλισης βρίσκονται σε σταθερή πορεία κερδοφορίας τα τελευταία χρόνια. Είναι λοιπόν φανερό ποιοι κερδίζουν και σε βάρος ποιων από τη δυναμική ανάπτυξης του κλάδου της Ενέργειας.

Θα αξιοποιηθούν μήπως τα εγχώρια κοιτάσματα για την ενεργειακή επάρκεια της χώρας και τη λαϊκή ευημερία; Το αντίθετο θα συμβεί. Θα κλαπεί οριστικά και αμετάκλητα ένα πολύτιμο ενεργειακό απόθεμα, για να κερδίσουν μια χούφτα μονοπωλιακοί όμιλοι. Η δυνατότητα εξόρυξης των κοιτασμάτων δεν είναι απεριόριστη. Δεν πρόκειται για ΑΠΕ. Χάνεται για τις επόμενες γενιές.

Με το σημερινό πλαίσιο δεν διασφαλίζεται ούτε η ερευνητική συμμετοχή, ούτε ο ουσιαστικός έλεγχος, ούτε καν η δέσμευση μέρους της πιθανής εξόρυξης από το ελληνικό κράτος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η συμφωνία της «Energean Oil» να πουλά όλη την εγχώρια παραγωγή από τα κοιτάσματα του Πρίνου στην BP. Στην πραγματικότητα, ο αρμόδιος εθνικός φορέας, η Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία (ΕΔΕΥ), ισοδυναμεί με ένα γραφείο διανομής του ενεργειακού πλούτου της χώρας, σε μία χούφτα ενεργειακούς ομίλους που θα κερδίσουν τη μερίδα του λέοντος.

Αρκεί να δει κανείς το πλαίσιο αδειοδότησης «fast track», που προωθεί η κυβέρνηση, και το σημερινό υποτυπώδες επίπεδο στελέχωσης της ΕΔΕΥ, σε σχέση με το μεγάλο εύρος καθηκόντων που έχει τυπικά αναλάβει για να βγάλει αυτό το συμπέρασμα. Η ΕΔΕΥ διαθέτει ελάχιστους υπαλλήλους, με προσωρινές συμβάσεις, και τυπικά καλύπτει μεγάλο φάσμα ευθυνών, από τη διεξαγωγή διαγωνισμών, την αδειοδότηση, την παρακολούθηση και τον έλεγχο σχετικών συμβάσεων με ενεργειακούς ομίλους, μέχρι και τον έλεγχο για την ασφάλεια σε υπεράκτιες εργασίες εξερεύνησης, αφού δεν έχει ακόμη συγκροτηθεί σχετική αρμόδια ελεγκτική αρχή ούτε στα χαρτιά.

Στην πράξη έχει αναθέσει αυτό τον έλεγχο σε μία νορβηγική εταιρεία, την DNV GL, με τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης (EBRD). Αν συνυπολογίσουμε και τα χρόνια προβλήματα που οδηγούν στην απαξίωση τις δυνατότητες των εγχώριων ινστιτούτων, όπως του ΙΓΜΕ και του ΕΛΚΕΘΕ, όλοι μπορούμε να αντιληφθούμε την πραγματική κατάσταση.

Οσο για τα κρατικά έσοδα από τη φορολογία των μελλοντικών κερδών, πέρα από την αδυναμία ουσιαστικού κρατικού ελέγχου, ήδη γνωρίζουμε τα ψίχουλα που έφερε τελικά η συμφωνία εξόρυξης του Πρίνου ως κρατικά έσοδα. Γνωρίζουμε τις δυνατότητες των πολυεθνικών να φοροαπαλλάσσονται, μέσω των «off shore» αλλά και με νόμιμες ρυθμίσεις. Ηδη πυκνώνουν τα δημοσιεύματα και οι ζυμώσεις ώστε να δοθούν ειδικά κίνητρα και να μειωθεί η σημερινή προβλεπόμενη φορολογία των ενεργειακών ομίλων, για να προσελκύσουμε περισσότερες επενδύσεις στην έρευνα και στην εξόρυξη. Εξάλλου, από τα όποια κρατικά φορολογικά έσοδα, η μερίδα του λέοντος αξιοποιείται τελικά για την άμεση ή έμμεση στήριξη των εγχώριων μονοπωλιακών ομίλων και όχι για την αναβάθμιση της ικανοποίησης των κοινωνικών αναγκών. Αντίστοιχα τα όσα πιθανά κρατικά έσοδα διοχετευθούν μέσω κάποιου ειδικού ταμείου στο ασφαλιστικό σύστημα, δεν θα αυξήσουν ανάλογα τη συνολική κρατική χρηματοδότηση, αφού οι σχετικές κατευθύνσεις της ΕΕ και οι δεσμεύσεις της ελληνικής δημοσιονομικής πολιτικής είναι δεδομένες για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Μήπως όμως θα δημιουργήσουν θέσεις καλοπληρωμένης σταθερής εργασίας, με προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων; Θα πάψει άραγε ποτέ το κεφάλαιο να επιδιώκει όλο και φθηνότερη εργατική δύναμη, με ελάχιστες εργασιακές σχέσεις και επικίνδυνες συνθήκες εργασίας για να αυξήσει τα κέρδη του; Οποιος το πιστεύει, δεν έχει παρά να δει τα στοιχεία για τα θανατηφόρα εργασιακά «ατυχήματα» στους ομίλους, τα πολύνεκρα «ατυχήματα» στην «Πετρόλα» το 1992 και στα ΕΛΠΕ το 2015, τις μειώσεις μισθών και τις απολύσεις τα τελευταία χρόνια. Να δει τα εξαντλητικά ωράρια, τις απλήρωτες υπερωρίες, την μη καταβολή επιδόματος ανθυγιεινής εργασίας και οικοδομικών ενσήμων σε όλους όσοι δούλευαν προσωρινά για την κατασκευή του αγωγού ΤΑΠ στη Θράκη.

Να δει τις προσλήψεις μέσω «δουλεμπορικών» γραφείων, με ατομικές συμβάσεις στην περιοχή της Ηπείρου. Τις προσλήψεις εργαζομένων που στην πρώτη φάση των τοπικών επεμβάσεων αποψίλωσης της βλάστησης δεν γνώριζαν ουσιαστικά για ποιον εργοδότη και ποιο έργο εργάζονται.

Καμιά εμπιστοσύνη δεν μπορεί επίσης να υπάρξει στις διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης και των ενεργειακών ομίλων για την προστασία της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος.

Η συζήτηση στην Περιφέρεια του Ιονίου σχετικά με τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την έρευνα και την εξόρυξη στο Ιόνιο ενίσχυε την ανησυχία μας σχετικά με την πληρότητα των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, των σχεδίων περιβαλλοντικής παρακολούθησης, πρόληψης και περιορισμού των συνεπειών των πιθανών ατυχημάτων. Στη Μελέτη δεν υπήρξαν αναφορές για γνωστά ζητήματα που αφορούν στη διαρροή τοξικών αποβλήτων, καθώς και βομβών απεμπλουτισμένου ουρανίου από την εποχή των ΝΑΤΟικών βομβαρδισμών της Γιουγκοσλαβίας.

Δεν υπήρξε επίσης επίσημη δέσμευση ότι θα γίνει λεπτομερής καταγραφή και αποτύπωση μικροζωνικών μελετών για τις περιοχές που πρόκειται να εμπλακούν στις εξορύξεις. Σκεφτείτε ότι μιλάμε για μια περιοχή υψηλής σεισμικότητας, με σημαντική τουριστική και αλιευτική δραστηριότητα, υδατοκαλλιέργειες, ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά και προστατευμένες φυσικές περιοχές.

Γενικότερα η ύπαρξη νομοθετικού πλαισίου και σύγχρονης τεχνογνωσίας των ομίλων δεν εμπόδισε την εκδήλωση διεθνώς ατυχημάτων μεγάλης έκτασης, με διαρροή πετρελαιοειδών που προκάλεσε θανάτους, μεγάλη οικολογική καταστροφή και μακροπρόθεσμες συνέπειες στην οικονομία των κατοίκων, όπως οι πυρκαγιές, εκρήξεις σε πλατφόρμες - εξόρυξης στον Κόλπο του Μεξικού το 2010 και στη Βόρεια Θάλασσα το 1998, ή στα ατυχήματα πετρελαιοφόρων στις ακτές της Γαλλίας, της Βρετανίας, της Νότιας Κορέας και της Ισπανίας τις τρεις τελευταίες δεκαετίες. Φανταστείτε ότι όσα προαναφέραμε αφορούν υπεράκτιες εργασίες έρευνας και εκμετάλλευσης, για τις οποίες υπάρχει σχετικό πλαίσιο ασφάλειας, ενώ για τις χερσαίες εργασίες δεν έχει ούτε καν θεσμοθετηθεί αντίστοιχο ειδικό πλαίσιο. Ολοι ξέρουμε τι συμβαίνει στον καπιταλισμό, όπου τα όποια μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης κινδύνων περιορίζονται στο πλαίσιο του «κόστους - οφέλους» για το κεφάλαιο. Εκθεση της ΕΕ αναφέρει έξι μεγάλα ατυχήματα σε χερσαίες εγκαταστάσεις μεταξύ 2003 και 2010, ενώ ένα μόνο αντίστοιχο ατύχημα είχε 200 νεκρούς στην Κίνα. Μόνο στην ιστοσελίδα της «Repsol» αναγράφονταν παλιότερα 6.995 περιστατικά διαρροών παγκοσμίως, την περίοδο 2006 - 2010.

Ομως, ας δούμε πιο συγκεκριμένα τη χερσαία περιοχή της Ηπείρου. Η γεωμορφολογία της περιοχής χαρακτηρίζεται από το ορεινό ανάγλυφο, την αφθονία επιφανειακών υδάτων, τα πλούσια δάση, τη μοναδική χλωρίδα και πανίδα, τους υδροβιότοπους και τα οικοσυστήματα μεγάλης αξίας. Να συμπληρώσουμε την πλούσια ιστορική και πολιτιστική παράδοση.

Ολα αυτά δεν κινδυνεύουν μόνο από ατυχήματα μεγάλης έκτασης, από έκρηξη και πυρκαγιά. Οι περιβαλλοντικές πιέσεις ξεκινούν ήδη από τις προβλεπόμενες σεισμικές έρευνες, τις διαδοχικές πολλαπλές γεωτρήσεις, την κατασκευή εγκαταστάσεων, τη διαπλάτυνση και διάνοιξη νέων δρόμων, τις τοπικές επεμβάσεις αποψίλωσης της βλάστησης κ.α. Με βάση το σημερινό πλαίσιο, η ίδια η εταιρεία που αναλαμβάνει την έρευνα έχει την αποκλειστική ευθύνη για την οργάνωση και λειτουργία της Μονάδας Περιβάλλοντος που θα μεριμνά για τα σχετικά ζητήματα. Οι υποχρεώσεις ουσιαστικής αποκατάστασης του περιβάλλοντος αν διακόψει τις εργασίες της δεν είναι σαφείς. Λόγω του ανάγλυφου του εδάφους, η «Energean Oil» έχει δηλώσει ότι μπορεί να επιλέξει οριζόντιες γεωτρήσεις από μεγαλύτερη απόσταση, που όμως είναι πιο ακριβές. Σε κάθε περίπτωση, δεν θα περιορίσει εθελοντικά τα κέρδη της.