«Μια έξυπνη επένδυση». Ως τέτοια παρουσιάζεται η προαγωγή του μητρικού θηλασμού από παγκόσμιους οργανισμούς, κυβερνήσεις και ΜΚΟ, που δραστηριοποιούνται γύρω από το ζήτημα.

Τα οφέλη του θηλασμού για τα παιδιά και τις μητέρες δεν αμφισβητούνται από κανέναν. Δεν αμφισβητούνται ούτε από τις γυναίκες που στην προσπάθειά τους να θηλάσουν το μωρό τους βρίσκονται αντιμέτωπες με μια σειρά από εμπόδια και δυσκολίες: Από την έλλειψη δημόσιων και δωρεάν υπηρεσιών που να παρέχουν ενημέρωση, βοήθεια και υποστήριξη, μέχρι την επίθεση της καπιταλιστικής εργοδοσίας στα μέτρα προστασίας της μητρότητας, όπως είναι οι άδειες τοκετού - λοχείας - μητρότητας, τα μειωμένα ωράρια. Συνεπώς, η «επιλογή» του θηλασμού αποδεικνύεται κάθε άλλο παρά απλή και αυτονόητη.

Το πραγματικό ερώτημα, επομένως, δεν είναι αν ο θηλασμός είναι ωφέλιμος, αλλά κάτω από ποιες συνθήκες οι μητέρες και τα παιδιά μπορούν να απολαύσουν τα οφέλη του. Το ερώτημα αυτό, όμως, ούτε καν περιλαμβάνεται στις αστικές αναλύσεις για τα οφέλη του θηλασμού. Οι σχετικές έρευνες, στην πλειοψηφία τους, βάζουν στη «ζυγαριά» το «κόστος» και το «όφελος» όσον αφορά τις ανάγκες της καπιταλιστικής οικονομίας από την «προώθηση του μητρικού θηλασμού».

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και η UNICEF συστήνουν την έναρξη του θηλασμού μέσα στην πρώτη ώρα μετά τη γέννηση και τη συνέχισή του χωρίς την πρόσληψη άλλων τροφίμων ή υγρών για τους πρώτους έξι μήνες της ζωής του παιδιού. Σε κοινές τους εκδόσεις, διαπιστώνουν τη συμβολή του θηλασμού στην υγεία και την ανάπτυξη των παιδιών αλλά και των μητέρων.

Παρ' όλα αυτά, τα ποσοστά των γυναικών που θηλάζουν καταγράφονται χαμηλά. Οι ίδιοι οι προαναφερόμενοι οργανισμοί, αναγνωρίζουν πως η απόφαση κάθε μητέρας να θηλάσει ή να μη θηλάσει το βρέφος της «επηρεάζεται έντονα από οικονομικούς, περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς παράγοντες». Ανάμεσα στους παράγοντες που επηρεάζουν τη σχετική επιλογή, περιλαμβάνεται η ανεπαρκής υποστήριξη της υγειονομικής περίθαλψης, η εμπορία παιδικών τροφών και τα μέτρα στήριξης των γυναικών στο χώρο εργασίας.

Σύμφωνα με αναλύσεις που επικαλείται ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, μια «επένδυση» μόλις 4,7 δολαρίων ανά νεογέννητο κάθε χρόνο, θα μπορούσε να αυξήσει το παγκόσμιο ποσοστό του αποκλειστικού θηλασμού σε παιδιά ηλικίας κάτω των έξι μηνών κατά 50% έως το 2025. Σύμφωνα με τις ίδιες αναλύσεις, το μέτρο αυτό θα μπορούσε να αποφέρει «οικονομικά οφέλη» (προφανώς για το αστικό κράτος και την καπιταλιστική εργοδοσία) της τάξης των 300 δισ. δολαρίων σε βάθος δεκαετίας, ως αποτέλεσμα της μειωμένης ανάγκης για υγειονομική περίθαλψη και της αυξημένης παραγωγικότητας των εργαζόμενων μητέρων.

Το σκεπτικό τους αναλυτικά είναι το εξής: Από τη μια, η μείωση της νοσηρότητας, των ασθενειών για μητέρες και παιδιά, μειώνει το «κόστος» των υπηρεσιών Υγείας και, από την άλλη, αυξάνει την «παραγωγικότητα», αφού λιγοστεύουν οι απουσίες των εργαζόμενων μητέρων από τη δουλειά λόγω προβλημάτων υγείας των παιδιών τους ή και των ίδιων.

Οι ίδιες σκέψεις ακούστηκαν - ακόμα και με τις ίδιες λέξεις - από κυβερνητικά χείλη σε ημερίδα με θέμα τον μητρικό θηλασμό και στη χώρα μας. Με την τοποθέτησή της η Γενική Γραμματέας Ισότητας, Φ. Κούβελα, υποστήριξε ότι «τα οφέλη που προέρχονται από την υγεία και την ευημερία των γυναικών και των παιδιών προωθούν την παραγωγικότητα, με τελικό αποτέλεσμα την εξασφάλιση του οικογενειακού εισοδήματος και της εργασίας και έχει και μακροπρόθεσμα οφέλη για τους εργοδότες καθώς και για την κοινωνική - οικονομική ευημερία και σταθερότητα».

Πάνω στο έδαφος των αντιφάσεων της καπιταλιστικής οικονομίας και καθώς οι ανάγκες του κεφαλαίου ενισχύουν την τάση για συμμετοχή των γυναικών στη μισθωτή εργασία, οι διάφορες αστικές αναλύσεις τοποθετούνται και απέναντι στο ζήτημα της αγοράς έτοιμου βρεφικού γάλακτος, ενώ σε αυτήν τη συζήτηση επιδρούν ταυτόχρονα οι τεράστιοι ανταγωνισμοί μεταξύ επιχειρηματικών κολοσσών στον κλάδο του Φαρμάκου (βιομηχανίες παραγωγής υποκατάστατων μητρικού γάλακτος).

Ετσι, δεν πρέπει να ξενίζει το γεγονός ότι σε ορισμένες περιπτώσεις δεν συμπεριλαμβάνονται στις «εξισώσεις» και τους «υπολογισμούς» τα κέρδη των επιχειρηματικών ομίλων που θησαυρίζουν εμπορευόμενοι υποκατάστατα του μητρικού γάλατος. «Η ευρεία προώθηση των υποκατάστατων του μητρικού γάλακτος αποτρέπει πολλές μητέρες από το θηλασμό και αποδυναμώνει την εμπιστοσύνη τους στην ικανότητά τους να θηλάζουν», παραδέχονται ο ΠΟΥ και η UNICEF, χωρίς όμως να διερευνούν και να αποτυπώνουν τα οικονομικά μεγέθη που σχετίζονται με την αγορά βρεφικού γάλατος.

Στην πράξη, ο μητρικός θηλασμός αντιμετωπίζεται από το κράτος και την εργοδοσία ως «ατομική επιλογή», ως «ατομική ευθύνη» της νέας μητέρας, υποβαθμίζοντας την κρατική ευθύνη για την ανάπτυξη κρατικών υποδομών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, με αποστολή την ολόπλευρη στήριξη της νέας μητέρας και του νεογνού.

Οι διάφοροι «σταθμοί» μητρικού θηλασμού που έχουν διαμορφωθεί σε επίπεδο Τοπικής Διοίκησης, με χρηματοδότηση από ευρωπαϊκά προγράμματα με ημερομηνία λήξης, εντάσσονται στην κατεύθυνση υποκατάστασης της κρατικής ευθύνης με υποβαθμισμένες υπηρεσίες για τη φροντίδα των νέων μητέρων και των βρεφών. Από αυτήν τη σκοπιά, η επίκληση στις αναλύσεις των αστικών επιτελείων της ανάγκης των μισθωτών γυναικών να επιστρέψουν γρήγορα στην εργασία, αποκρύπτει την ταξική του διάσταση.

Η στοιχειώδης θεσμοθετημένη προστασία της μητρότητας και του θηλασμού ακυρώνεται στην πράξη στο έδαφος της εργασιακής ζούγκλας από τους μονοπωλιακούς ομίλους. Οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου, η δουλειά με «μπλοκάκι», οι διάφορες μορφές «ευέλικτης» απασχόλησης, αποκλείουν όλο και μεγαλύτερο αριθμό γυναικών από την άδεια μητρότητας που στην Ελλάδα έχει διάρκεια 17 εβδομάδων. Τα ωράρια εργασίας «κόβονται και ράβονται» ανάλογα με τις ανάγκες των επιχειρήσεων, ο σταθερός ημερήσιος χρόνος διαλύεται.

Απ' αυτήν τη σκοπιά, μόνο πρόκληση αποτελεί η αναφορά ενός κυβερνητικού θεσμού, όπως είναι η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων, στις καταγγελίες εργαζόμενων μητέρων για την καταστρατήγηση των «εργασιακών και γονεϊκών δικαιωμάτων» τους, τη στιγμή που η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ ετοιμάζεται να ψηφίσει νέα μέτρα που θα προστεθούν στον αντεργατικό, αντιλαϊκό οδοστρωτήρα των εργασιακών, κοινωνικών δικαιωμάτων.

Αυτό είναι το ταξικό περιεχόμενο και της πρωτοβουλίας για τη δημιουργία «χώρων μητρικού θηλασμού μέσα σε επιχειρήσεις με μεγάλο αριθμό απασχολούμενων γυναικών», που προωθούν από κοινού κυβερνητικοί θεσμοί σε συνεργασία με μονοπώλια, όπως για παράδειγμα με τραπεζικούς ομίλους.

Βασικό κριτήριο τέτοιων πρωτοβουλιών είναι η εξυπηρέτηση των επιχειρηματικών συμφερόντων και όχι οι ανάγκες των θηλαζουσών μητέρων. Στις σύγχρονες συνθήκες της ταξικής εκμετάλλευσης, οι «χώροι μητρικού θηλασμού» μπορούν να αξιοποιηθούν από τις καπιταλιστικές επιχειρήσεις ως «όχημα» παραπέρα επίθεσης στα δικαιώματα των μισθωτών γυναικών, όπως για την κατάργηση του μειωμένου ωραρίου μετά την άδεια μητρότητας.

Την ίδια στιγμή που οι εργαζόμενες μητέρες καλούνται να τα βγάλουν πέρα σε συνθήκες εργασιακής «ζούγκλας», δίνουν και παίρνουν οι πρωτοβουλίες και καμπάνιες που στοχεύουν υποτίθεται να τις πληροφορήσουν για τα οφέλη του θηλασμού.

Γυναίκες μεγαλοστελέχη επιχειρήσεων μιλούν σε κάθε ευκαιρία για το πώς επέστρεψαν στο πόστο τους λίγες μέρες μετά τη γέννηση των παιδιών τους, συνδυάζοντας το θηλασμό με την καριέρα τους. Γυναίκες υπουργοί και αξιωματούχοι της ΕΕ καθώς και προβεβλημένες «σταρ» παρουσιάζονται να θηλάζουν τα μωρά τους την ώρα των καθηκόντων τους ή στο σύντομο διάλειμμά τους από αυτά.

Αντίστοιχα, οι λεγόμενες καμπάνιες ευαισθητοποίησης για «την προώθηση του μητρικού θηλασμού» από την κυβέρνηση και τους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς αφήνουν στο περιθώριο την κατάσταση που βιώνει η πλειοψηφία των αυτοαπαχολούμενων γυναικών στην πόλη και την ύπαιθρο, που επιστρέφει στη δουλειά λίγες μέρες μετά τον τοκετό.

Σήμερα, οι δυνατότητες που υπάρχουν να ικανοποιηθεί τόσο το δικαίωμα στη μητρότητα όσο και το δικαίωμα στην εργασία για τις γυναίκες των λαϊκών στρωμάτων είναι μεγαλύτερες από ποτέ.

Αντί να γίνονται «λάστιχο» ανάμεσα στη δουλειά και τη φροντίδα των βρεφών τους, αντί να αποφασίζουν για το χρονικό διάστημα του θηλασμού με βάση τις απαιτήσεις των εργοδοτών, οι εργαζόμενες να διεκδικήσουν άδειες εγκυμοσύνης, τοκετού, λοχείας και θηλασμού, κοινωνικές υπηρεσίες και υποδομές στο πλαίσιο ενός ενιαίου αποκλειστικά δημόσιου και δωρεάν συστήματος Υγείας, Πρόνοιας, με έμφαση στην πρόληψη, που να ικανοποιούν τις σύγχρονες ανάγκες των ίδιων και των παιδιών τους.