Η πρόταση του ΙΕΠ για το ωρολόγιο πρόγραμμα της Β' Λυκείου

Το προηγούμενο διάστημα εμφανίστηκαν διαρροές, αλλά και επίσημες ανακοινώσεις για επεξεργασίες του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολικής (ΙΕΠ) για τη Β' και Γ' Λυκείου, στην κατεύθυνση των ανακοινώσεων που έχει ήδη κάνει το υπουργείο Παιδείας για το Λύκειο και το σύστημα πρόσβασης στην Ανώτατη Εκπαίδευση.

Θυμίζουμε ότι στα τέλη Αυγούστου το υπουργείο Παιδείας είχε κάνει ανακοινώσεις για τις αλλαγές στο Λύκειο και την πρόσβαση, που συνάντησαν έντονες αντιδράσεις από την εκπαιδευτική κοινότητα. Το σχέδιο του υπουργείου για το Λύκειο προέβλεπε μεταξύ άλλων: Μείωση των μαθημάτων στη Β' και τη Γ' Λυκείου και προσανατολισμό τους για κάθε μαθητή στην ομάδα σχολών όπου ενδιαφέρεται να εισαχθεί. Πιο συγκεκριμένα, για τη Γ' Λυκείου προβλέπονται δυο πανελλαδικού τύπου εξετάσεις το Γενάρη και τον Ιούνη, αλλά και γραπτές εργασίες για κάθε μάθημα (από τα 4 μαθήματα που θα διδάσκεται κάθε μαθητής και σε αυτά θα εξετάζεται), που θα διορθώνονται όπως και οι πανελλαδικές, από βαθμολογητές εκτός του σχολείου. Πρόκειται, δηλαδή, για ένα Λύκειο πολύ πιο σκληρό και ανταγωνιστικό από το σημερινό, που πιθανότατα θα αυξήσει την ανάγκη των φροντιστηρίων και θα πλήξει περισσότερο τα παιδιά των λαϊκών στρωμάτων. Κι ακόμα, θα είναι ένα Λύκειο αποστεωμένο, απομακρυσμένο ακόμα και από αυτόν το μορφωτικό ρόλο που διατηρούσε μέχρι σήμερα και υποταγμένο αποκλειστικά στη διαδικασία πρόσβασης στην Ανώτατη Εκπαίδευση.

Κάτω από το βάρος των αντιδράσεων που προκλήθηκαν από την ανακοίνωση αυτού του σχεδίου, το υπουργείο φάνηκε τάχα να αναδιπλώνεται, δηλώνοντας ότι δεν υπάρχει καμιά βιάση να νομοθετήσει μέσα στο 2017 και ότι θα συνεχίσει το διάλογο και τις διαβουλεύσεις.

Ομως οι επεξεργασίες του ΙΕΠ δείχνουν ότι η κυβέρνηση καθόλου δεν περιμένει, αλλά φέρνει βήμα βήμα ρυθμίσεις εφαρμογής του νέου Λυκείου, λαμβάνοντας υπόψη βέβαια και τα απαιτούμενα μεταβατικά στάδια στην υλοποίησή του.

Ετσι, καταρχήν για τη Γ' Λυκείου η κυβέρνηση μειώνει από φέτος τα εξεταζόμενα μαθήματα για τις απολυτήριες εξετάσεις σε τέσσερα: α) Νέα Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία (συνεξετάζονται σε τρίωρη εξέταση ως κλάδοι μαθήματος), β) Μαθηματικά, γ) Ιστορία, δ) Βιολογία. Σύμφωνα με το ΙΕΠ, «στα συγκεκριμένα μαθήματα προβλέπεται υποχρεωτικό ωριαίο διαγώνισμα μόνο στο 1ο τετράμηνο. Ο βαθμός του απολυτηρίου σε αυτά τα μαθήματα αποτελεί τον μέσο όρο τριών βαθμών, αυτών του 1ου τετραμήνου, του 2ου τετραμήνου και της απολυτήριας εξέτασης. Στα υπόλοιπα μαθήματα της τελευταίας τάξης του ΓΕΛ, πλην της Φυσικής Αγωγής, προβλέπεται υποχρεωτικό ωριαίο διαγώνισμα και στο 1ο και στο 2ο τετράμηνο. Ο βαθμός του απολυτηρίου σε αυτά τα μαθήματα αποτελεί τον μέσο όρο δύο βαθμών, αυτών του 1ου και του 2ου τετραμήνου». Αντίστοιχες ρυθμίσεις φέρνει το υπουργείο Παιδείας και για τα ΕΠΑΛ, όπου οι μαθητές της Γ' τάξης θα εξετάζονται στο τέλος της χρονιάς μόνο στα Νέα Ελληνικά, στην Αλγεβρα και στα θεωρητικά μαθήματα της ειδικότητάς τους (και στο θεωρητικό μέρος των μεικτών μαθημάτων ειδικότητας).

Η επιχειρηματολογία του υπουργείου Παιδείας που συνοδεύει αυτές τις αλλαγές είναι ότι «μειώνεται ο εξεταστικός φόρτος». Ομως, στην πραγματικότητα είναι ένα βήμα πριν το «Λύκειο - εξεταστικό κέντρο» που έχει εξαγγείλει. Θυμίζουμε ότι σύμφωνα με το υπουργείο Παιδείας, το νέο σύστημα πρόσβασης θα ισχύσει για τους μαθητές που παρακολουθούν φέτος την Α' Λυκείου. Οπότε οι παραπάνω ρυθμίσεις για τη φετινή Γ' Λυκείου δεν αποτελούν ακριβώς εφαρμογή του νέου συστήματος, αντικατοπτρίζουν όμως σαφώς την προσπάθεια του υπουργείου να προχωρήσει σε μια ομαλή μετάβαση μεταξύ του σημερινού συστήματος και του νέου Λυκείου που θα φέρει.

Κατά τον ίδιο τρόπο, το ΙΕΠ επεξεργάστηκε μια αναλυτική πρόταση για τις «Δημιουργικές Εργασίες» στο Λύκειο, τη μορφή που αυτές μπορούν να έχουν, την οργάνωση, την προετοιμασία και την αξιολόγησή τους. Είναι λοιπόν χαρακτηριστικό ότι αυτό το σχέδιο του ΙΕΠ αφορά τις εργασίες στην Α' και τη Β' Λυκείου. Είπαμε, όμως, ότι στην πρόταση της κυβέρνησης για το νέο σύστημα πρόσβασης προβλέπεται ότι στη Γ' Λυκείου οι μαθητές θα εκπονούν εργασίες στα 4 μαθήματα που θα παρακολουθούν, οι οποίες θα βαθμολογούνται όπως και τα γραπτά των πανελλαδικών και θα μετρούν για την πρόσβασή τους στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Είναι επίσης προφανές, λοιπόν, πως η εισαγωγή τώρα εργασιών στην Α' και τη Β' Λυκείου έχει ένα χαρακτήρα προετοιμασίας για τις εργασίες της Γ' Λυκείου στο νέο σύστημα, που θα συνιστούν μια από τις τρεις πανελλαδικού τύπου δοκιμασίες για την πρόσβαση σε ΑΕΙ.

Αλλά η σημαντικότερη ίσως από τις επεξεργασίες του ΙΕΠ που βγήκε στην επιφάνεια το προηγούμενο διάστημα, είναι η πρόταση που αφορά το νέο πρόγραμμα σπουδών για τη Β' Λυκείου. Σύμφωνα με αυτή (βλέπε πίνακα), το ωρολόγιο πρόγραμμα περιλαμβάνει επτά υποχρεωτικά μαθήματα που θα καταλαμβάνουν τις 22 από τις συνολικά 34 ώρες του εβδομαδιαίου προγράμματος της Β' Λυκείου και οι υπόλοιπες 12 ώρες θα κατανέμονται σε τρία τετράωρα μαθήματα (βαφτίζονται «μαθήματα εμβάθυνσης»), τα οποία θα επιλέγει ο μαθητής από μία ομάδα 10 μαθημάτων.

Το σχέδιο αυτό επιβεβαιώνει με την πρώτη ματιά ότι στο νέο Λύκειο που ετοιμάζει η κυβέρνηση, η γενική μόρφωση θα σταματάει στην Α' Λυκείου. Στη Β' Λυκείου οι μαθητές θα κάνουν ένα πασάλειμμα σε μαθήματα Γενικής Παιδείας, προκειμένου να επικεντρώνονται και να εμβαθύνουν (εξ ου και «μαθήματα εμβάθυνσης») στα μαθήματα επιλογής, τα οποία θα είναι και αυτά που θα επιλέγουν στη Γ' Λυκείου για να διδαχθούν και να εξεταστούν στις τρεις πανελλαδικού τύπου δοκιμασίες που προβλέπονται.

Η υποβάθμιση των μαθημάτων Γενικής Παιδείας είναι φανερή από τις συγχωνεύσεις μαθημάτων που γίνονται: Τα μαθήματα Φυσικής, Χημείας και Βιολογίας συγχωνεύονται σε ένα ενιαίο μάθημα με τίτλο «Ερευνητικά Προβλήματα Φυσικών Επιστημών» και αντίστοιχα στα φιλολογικά, τα τρία μαθήματα γλώσσας (Αρχαία, Νέα Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία) 9 ωρών θα αντικατασταθούν με αυτό της Γλώσσας 4 ωρών.

Με τα παραπάνω έρχονται και ενώνονται άλλα δυο κομμάτια του παζλ των κυβερνητικών αναδιαρθρώσεων: Η εξοικονόμηση εκπαιδευτικού προσωπικού και η επέκταση της λογικής των διπλών και τριπλών αναθέσεων στους εκπαιδευτικούς. Γι' αυτό και το ΙΕΠ στην πρότασή του για την απόκτηση παιδαγωγικής και διδακτικής επάρκειας των εκπαιδευτικών σημείωνε ότι οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να έχουν: «Εφάμιλλη ικανότητα διδασκαλίας των αντικειμένων της συνολικής επιστημονικής περιοχής στην οποία εντάσσεται η εξειδίκευσή του (π.χ. Χημικός να μπορεί να διδάξει όλες τις Φυσικές Επιστήμες)» (βλέπε «Ριζοσπάστης» 12/11/2017, σελ. 20). Αυτό, όμως, το να μη διδάσκονται οι μαθητές τα μαθήματά τους από εκπαιδευτικούς των αντίστοιχων επιστημονικών ειδικοτήτων, είναι τεράστιος αναχρονισμός!

Επιπλέον, η προσπάθεια να φτιαχτεί ωρολόγιο πρόγραμμα σε κάθε σχολείο η και συγκρότηση τμημάτων με τόσο πολλά μαθήματα επιλογής, φαίνεται ότι θα οδηγήσουν με μαθηματική ακρίβεια σε εκπαιδευτικούς που θα περιπλανώνται από σχολείο σε σχολείο προκειμένου να συμπληρώνουν ωράριο. Εξίσου πιθανό είναι, όμως, να έχουμε και περιπλανώμενους μαθητές, π.χ. αυτούς που θα επιλέγουν μάθημα από ΕΠΑΛ ή αυτούς που θα επιλέγουν μάθημα για το οποίο θα συμπληρώνεται ο απαιτούμενος αριθμός μαθητών για τη συγκρότηση τμήματος στο σχολείο τους.

Θυμίζουμε ότι το παραπάνω σχέδιο δεν το βλέπουμε για πρώτη φορά. Βασίζεται ακριβώς στο πόρισμα της Επιτροπής του κυβερνητικού διαλόγου που δημοσιοποιήθηκε το φθινόπωρο του 2016. Αν δούμε λίγο πιο προσεκτικά τη διάρθρωση υποχρεωτικών και επιλεγόμενων μαθημάτων στον πίνακα, θυμόμαστε ότι το πόρισμα προέβλεπε πως τα περισσότερα μαθήματα «θα προσφέρονται σε δύο επίπεδα: το βασικό και το υψηλό. Οι μαθητές θα μπορούν να παρακολουθήσουν μέχρι τρία μαθήματα σε υψηλό επίπεδο»... Ετσι, το πρόγραμμα σπουδών που θα παρακολουθεί κάθε μαθητής θα είναι διαφοροποιημένο και εξατομικευμένο, μακριά από κάθε έννοια ολοκληρωμένης γενικής μόρφωσης για όλους τους μαθητές. Σε αυτήν τη βάση, το πόρισμα σημείωνε, εξάλλου, ότι οι μαθητές μπορούν να περιφέρονται από σχολείο σε σχολείο για να παρακολουθήσουν τα μαθήματα που έχουν επιλέξει, ενώ σε μια σειρά σχολεία της επαρχίας θα παρακολουθούν τα μαθήματα που επιλέγουν με διαδικασίες «τηλε-εκπαίδευσης», δηλαδή χωρίς καθηγητή... Αλλος ένας καραμπινάτος αναχρονισμός!

Εντονες αντιδράσεις απέναντι σε αυτές τις προτάσεις έχουν εκφράσει με κοινή τους ανακοίνωση Επιστημονικές Ενώσεις Φυσικών Επιστημών (Βιοεπιστημόνων, Φυσικών και Χημικών), οι οποίες σημειώνουν μεταξύ άλλων: «Η ενοποίηση επιστημονικών αντικειμένων με διαφορετική δομή, περιεχόμενο, μεθόδους και μεθοδολογία, όπως η Χημεία/Βιολογία, δεν είναι επιστημονικά και επιστημολογικά αποδεκτή». Οι Ενώσεις επισημαίνουν ότι η ανάκτηση του κύρους του Λυκείου «δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί σε ένα υποβαθμισμένο γνωστικά σχολείο, όπου:

• Είτε οι διδάσκοντες θα είναι ανεπαρκείς, γιατί θα διδάσκουν μαθήματα εκτός του δικού τους γνωστικού πεδίου,
• είτε τα ίδια τα επιστημονικά αντικείμενα θα υποβαθμιστούν στο τραπέζι του Προκρούστη, ώστε να μπορεί να τα διδάξει όποιος είναι διαθέσιμος».

Και παίρνοντας θέση γενικότερα για το σχεδιασμό της κυβέρνησης για το νέο Λύκειο, επισημαίνουν: «Ο περιορισμός του αριθμού των μαθημάτων δεν αποτελεί ικανή και αναγκαία συνθήκη για τον περιορισμό των φροντιστηρίων, αλλά αντίθετα είναι πιθανόν να δημιουργήσει πολύ πιο εκτεταμένη ανάγκη φροντιστηριακών μαθημάτων για τα εξάωρα μαθήματα και πολύ μεγαλύτερο άγχος στους μαθητές, διότι μία ενδεχόμενη αποτυχία σε ένα από αυτά τα μαθήματα θα έχει μεγάλο κόστος για τον υποψήφιο».

Τέλος, να σημειώσουμε ότι οι Επιστημονικές Ενώσεις (ΕΕ) είχαν σπεύσει να καταθέσουν προτάσεις στον κυβερνητικό διάλογο οι οποίες αγνοήθηκαν και τώρα... ανακαλύπτουν ότι «ο διάλογος ήταν προσχηματικός και οι ΕΕ έπαιξαν απλά ένα νομιμοποιητικό τρίτο ρόλο».

Εκπαιδευτικοί, μαθητές, γονείς δεν έχουν να περιμένουν τίποτα το θετικό από αυτό το Λύκειο που σχεδιάζει και υλοποιεί βήμα το βήμα η κυβέρνηση. Αντίθετα έχουν κάθε λόγο να ξεσηκωθούν και να το εμποδίσουν.