Η απόφαση της Τουρκίας να αγοράσει «S-400» (φωτ.) από τη Ρωσία προβληματίζει τους Δυτικούς της συμμάχους

Οι σχέσεις της Τουρκίας με πολλές δυνάμεις της Δύσης περιπλέκονται εδώ και καιρό, όπως δείχνουν οι εξελίξεις σε πολλά μέτωπα: Οι «τριβές» με τις ΗΠΑ, που ανάμεσα σε άλλα έχουν «ανακατευτεί» και σε σενάρια για τη διοργάνωση του αποτυχημένου πραξικοπήματος τον Ιούλη του 2016. Οι «δυσκολίες» που περνά η ενταξιακή πορεία στην ΕΕ, που μάλιστα στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής, στα τέλη Οκτώβρη, δρομολόγησε «κούρεμα» της οικονομικής βοήθειας η οποία δίνει στην Τουρκία ως υποψήφιο προς ένταξη μέλος. Οι εντάσεις ειδικότερα με χώρες όπως η Γερμανία, όπου ένα μέρος της αστικής τάξης πρωτοστατεί στη συζήτηση για την ευρύτερη «αναπροσαρμογή» των σχέσεων Βρυξελλών - Αγκυρας. Βεβαίως, τα συμπεράσματα δεν πρέπει να είναι βιαστικά. Οι κόντρες συνυπάρχουν συνεχώς με απόπειρες συμβιβασμού και - οπωσδήποτε - διατήρησης του διαλόγου, δεδομένης της γεωπολιτικής και οικονομικής δύναμης που αποτελεί η σημερινή Τουρκία, αλλά και των σύνθετων ενδοϊμπεριαλιστικών διεργασιών που απλώνονται σε όλη τη Μέση Ανατολή, όπου ισχυρά κέντρα (ΗΠΑ, Ρωσία, ΕΕ κ.τ.λ.) κονταροχτυπιούνται για να αυξήσουν σφαίρες επιρροής και μερίδια από τον κλεμμένο πλούτο των λαών, συμμαχίες αναδιατάσσονται, σε περιφερειακό αλλά και διεθνές επίπεδο.

Η τουρκική ηγεσία, με μεγαλύτερη έμφαση την τελευταία διετία τουλάχιστον, θέτει στην ατζέντα της τη σύσφιξη της συνεργασίας και με λυκοσυμμαχίες όπως η Ευρασιατική Οικονομική Ενωση (με πυρήνα τη Ρωσία), ή η «Οργάνωση για τη Συνεργασία της Σαγκάη» (με πυρήνα Ρωσία και Κίνα). Την ίδια στιγμή, σε «μοιρασμένους ρόλους», στελέχη της κυβέρνησης επαναλαμβάνουν ότι η χώρα δεν θέλει να διαρρήξει τις σχέσεις της με την ΕΕ και τις ΗΠΑ.

Ενδεικτικές είναι και οι αποχρώσεις με τις οποίες εκφράστηκε η αντίδραση της Τουρκίας στα τελευταία γεγονότα με τη ΝΑΤΟική άσκηση. Συμπληρώνοντας παλιότερες δηλώσεις - εκτιμήσεις πολλών στελεχών του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ, αλλά και άλλων πολιτικών δυνάμεων της χώρας για τη σκοπιμότητα παραμονής της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, ο σύμβουλος του Ερντογάν, Τοπτσού Γιαλτσίν, δήλωσε ότι η Αγκυρα πρέπει να επανεξετάσει την παραμονή της στο ΝΑΤΟ, στο οποίο απέδωσε «προδοτικά εχθρικό ύφος». Μάλιστα, πρότεινε να γίνει στη Βουλή έκτακτη συζήτηση για την παραμονή της χώρας στο ΝΑΤΟ. Είπε ακόμα ότι «πίσω από όλα τα πραξικοπήματα και την εξάρτηση στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας βρίσκεται το ΝΑΤΟ», όπως και ότι αυτό δεν συνιστά στρατιωτικό συνασπισμό αλλά «νέα μορφή αποικιοκρατίας, πολιτικής και οικονομικής εξάρτησης», εκφράζοντας την ελπίδα το τουρκικό έθνος να αποτινάξει «τον αποικιοκρατικό μανδύα»...

Σε εντελώς διαφορετικό ύφος, ο επικεφαλής των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων στρατηγός Χουλούσι Ακάρ, μιλώντας σε Φόρουμ για τη Διεθνή Ασφάλεια, στον Καναδά, επέλεξε στην παρούσα φάση να χαρακτηρίσει το ΝΑΤΟ «την πιο πετυχημένη και πιο αποτελεσματική στρατιωτική οργάνωση που υπήρξε ποτέ», ενώ για τα πρόσφατα γεγονότα είπε: «Η διοίκηση του ΝΑΤΟ απάντησε (για όσα έγιναν) έγκαιρα και κατάλληλα. Δεν πρέπει να επιτρέψουμε σε οποιονδήποτε να υπονομεύσει τη συμμαχία και την αλληλεγγύη μας».

Την ίδια στιγμή, τη δική του σημασία έχει το γεγονός ότι τα νέα «σύννεφα» στις σχέσεις Τουρκίας - ΝΑΤΟ εμφανίζονται σε μία περίοδο που οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία αναπτύσσονται γοργά, σε όλους τους τομείς.

Τελευταίο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η οριστικοποίηση της αγοράς ρωσικών αντιπυραυλικών συστημάτων «S-400», κάτι που γεννά προβληματισμούς σε πολλά επίπεδα. Το θέμα δεν είναι μόνο οι συμβολισμοί που έχει το να προμηθεύεται η Τουρκία τέτοια όπλα από χώρα εκτός ΝΑΤΟ (ή, πιο σωστά, έναν από τους μεγαλύτερους ανταγωνιστές του ΝΑΤΟ), αλλά και οι συνέπειες για τη συμβατότητα (τη δυνατότητα δηλαδή να λειτουργήσουν συνδυαστικά) των διαφόρων οπλικών συστημάτων που θα «στεγάζει» η Τουρκία στο άμεσο μέλλον. Πριν μερικές μέρες, το στέλεχος της αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας Χάιντι Γκραντ υποστήριξε ότι εφόσον η Τουρκία αγοράσει τους ρωσικούς «S-400», η πρόσβασή της στην τεχνολογία του ΝΑΤΟ θα περιοριστεί. «Ως σημαντικός ΝΑΤΟικός σύμμαχος (οι Ηνωμένες Πολιτείες) δεν έχουμε ακόμα σκεφτεί τι θα γίνει με αυτό... Προς το παρόν η πολιτική μας δεν επιτρέπει τα ΝΑΤΟικά συστήματα να είναι συμβατά με αυτό το σύστημα». Η ίδια μίλησε για «σημαντική ανησυχία» που προκαλεί η αγορά των ρωσικών «S-400» και μάλιστα «όχι μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες», επειδή «πρέπει να προστατέψουμε αυτήν την τεχνολογία πέμπτης γενιάς».

Πάντως, ο Τούρκος ΥΠΕΞ, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, προχτές επανέλαβε ότι «ορισμένα μέλη του ΝΑΤΟ έχουν επιδείξει "σοβαρή αντίσταση" για να προμηθεύσουν ακόμα και απλά όπλα την Τουρκία... Αν δεν μπορώ να πάρω κάτι από τους συμμάχους μου, τότε πρέπει να το πάρω από κάπου αλλού».

Επιπλέον, η συνεργασία Τουρκίας - Ρωσίας προχωρά και στην «αντιμετώπιση της τρομοκρατίας», πρωτοστατώντας από κοινού με το Ιράν στις διεργασίες για την «πολιτική μετάβαση» και την «ανοικοδόμηση» στη Συρία (βλέπε αναλυτικά σχετικό θέμα), συντονίζοντας δηλαδή το βηματισμό τους σε ένα από τα πιο κρίσιμα πεδία για την έκβαση πολλών μονοπωλιακών και γεωπολιτικών ανταγωνισμών (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα συμφέροντά τους ταυτίζονται, ή ότι έχουν εξαλειφτεί οι αντιθέσεις τους).

Ολες οι παραπάνω πλευρές είναι μερικές μόνο από όσες συνθέτουν ένα πολύ μπλεγμένο κουβάρι ανταγωνισμών σε Μέση Ανατολή, Νοτιοανατολική Μεσόγειο, Βόρεια Αφρική και ακόμα παραπέρα.

Είναι πολύ χαρακτηριστική η αρθρογραφία στον τουρκικό αστικό Τύπο.

«Ο μετασχηματισμός των συμμαχιών, πιο ζωτικός από ποτέ», έγραφε η φιλοκυβερνητική «Σαμπάχ» στις 21 Νοέμβρη, όπου αναφερόταν:

«Οι συμμαχίες της Τουρκίας μπορούν δύσκολα να αντικατασταθούν ή ακόμα και να τροποποιηθούν στο άμεσο μέλλον... (οι στρατηγικές συμμαχίες) δεν είναι απλά το αποτέλεσμα κοινών συμφερόντων... Ολος ο κόσμος βρίσκεται σε μετάβαση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν να δράσουν αληθινά ως πρότυπο... Η ΕΕ οραματίζεται καθαρά ένα ευρωπαϊκό αμυντικό σύστημα, ενώ οι περιφερειακές συμμαχίες αποκτούν ακόμα μεγαλύτερη σημασία. Θα ήταν πολύ καλύτερη ιδέα να μετασχηματίσουμε τις δικές μας ζωτικές συμμαχίες από κοινού με τους συμμάχους μας, αντί να τροφοδοτούμε εθνικιστικά συναισθήματα. Αυτό δεν είναι κάτι που η Τουρκία μπορεί να κάνει μόνη της, και η σημασία των σχέσεών μας με ηγετικές ευρωπαϊκές χώρες γίνεται πιο ορατή από ποτέ».

Η ίδια εφημερίδα, γνωστή για το πολύ επικριτικό ύφος που χρησιμοποιεί συχνά απέναντι σε ΝΑΤΟ, ΕΕ και άλλους (έως τώρα) συμμάχους της Τουρκίας, στις 23/11 φιλοξενούσε άρθρο με τίτλο «Είναι η ώρα η Τουρκία να εγκαταλείψει το ΝΑΤΟ;». Εκεί μιλούσε για το «αίτημα της Αγκυρας για μια πιο καινούρια και πιο δίκαιη σχέση... Οι επισημάνσεις του Τούρκου Προέδρου (σ.σ. ενάντια στο ΝΑΤΟ) επιδιώκουν να διορθώσουν τη μη συμμετρική φύση των σχέσεων της Τουρκίας με τη Δύση... Υπάρχει μια σημαντική διάκριση ανάμεσα στο να ασκεί η Τουρκία κριτική στο ΝΑΤΟ για να προστατέψει τα συμφέροντά της και στην πιθανή αποχώρησή της από τη συμμαχία. Τόσο η ΕΕ όσο και το ΝΑΤΟ είναι διεθνείς οργανώσεις, στις οποίες η Τουρκία αναζητά να μεγιστοποιήσει την ικανοποίηση των εθνικών της συμφερόντων. Για να είμαστε καθαροί, η συμμετοχή της σε τέτοιες οργανώσεις δεν είναι συναισθηματικό ζήτημα για να λυθεί μέσα από πολιτικές καμπάνιες (...) όλες οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται αναλύοντας το πού πάει ο κόσμος και με βάση λογικούς υπολογισμούς βασισμένους σε μακροπρόθεσμα συμφέροντα... Δεν μπορούμε να συμπαραταχθούμε με κάποια πλευρά χωρίς να καταλάβουμε (πρώτα) πώς θα εξελιχθεί η αντιπαλότητα μεταξύ ΗΠΑ, Κίνας, Ρωσίας και Ευρώπης. Ωστόσο, όσο κι αν έχουν φθαρεί, πολυμελείς οργανώσεις όπως η ΕΕ και το ΝΑΤΟ παραμένουν στρατηγικά σημαντικές σε αυτήν την περίοδο της αβεβαιότητας...».

Μέσα στις συνθήκες αυτές, τα ντόπια αστικά επιτελεία βρήκαν ευκαιρία να ενισχύσουν εκκλήσεις και συμβουλές για «μεγάλες ευκαιρίες» που διαμορφώνουν οι «τριβές» στις σχέσεις της Τουρκίας με το ΝΑΤΟ, την ΕΕ, θεωρόντας τη «μεγάλη ευκαιρία» για την Ελλάδα δίνοντας το σύνθημα για ακόμα πιο ορμητική εμπλοκή της χώρας μας στις ιμπεριαλιστικές μεθοδεύσεις και επεμβάσεις που «τρέχουν», αλλά και αυτές που ετοιμάζονται.

Σε μια περίοδο που η «αντιμετώπιση της τρομοκρατίας» επιταχύνει νέα αντιλαϊκά σχέδια αφενός για την επόμενη μέρα σε Συρία - Ιράκ, αφετέρου για «αντιτρομοκρατικές» πρωτοβουλίες στη Βόρεια Αφρική, οι «ευκαιρίες» αυτές μπορούν να εξαργυρωθούν με πολλούς τρόπους. Τα σχέδια επέκτασης της βάσης στη Σούδα, δημιουργίας νέας ή νέων στρατιωτικών βάσεων, «ανοιχτών» σε ισχυρά ιμπεριαλιστικά κέντρα (όπως οι ΗΠΑ), η έντονη διπλωματική «κινητικότητα» όλων των τελευταίων μηνών (από τις αμείωτες επαφές του Αμερικανού πρέσβη στο εσωτερικό μέχρι τις διάφορες θεματικές «Διασκέψεις» για την περιφέρεια που οργανώνει το ελληνικό ΥΠΕΞ και τα πολύωρα τετ α τετ του Τσίπρα με ηγέτες μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, όπως ο Τραμπ και ο Μακρόν), δείχνουν ότι το παζάρι «χοντραίνει» επικίνδυνα και σε πολλά επίπεδα.

Από την πλευρά των λαϊκών συμφερόντων, δεν πρέπει να υπάρχει καμία αυταπάτη ότι η όποια ευκαιρία για αναβάθμιση της ελληνικής αστικής τάξης θα σημάνει κάτι ελπιδοφόρο για τα εργατικά - λαϊκά στρώματα. Το αντίθετο. Κάθε ανακατάταξη που «ψήνεται», κάθε «(επανα)διαπραγμάτευση» που σχεδιάζεται, αναζωπυρώνει την επιθετικότητα των μονοπωλίων, που όποια σημαία κι αν έχουν έξω από την έδρα τους, είναι το ίδιο επικίνδυνα και καταστροφικά για τους εργαζόμενους λαούς.