Τετάρτη 15 Νοέμβρη 2017
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 12
ΝΕΟΛΑΙΑ (ΤΕΤΡΑΣΕΛΙΔΟ)
ΟKΤΩΒΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑ
Τι γνωρίζει ο Ιβάν που δεν γνωρίζει ο Τζόνι... (Β' μέρος)

Στο προηγούμενο δημοσίευμά μας μιλήσαμε για το «Σπούτνικ Σοκ», τον πανικό που προκάλεσε στις ΗΠΑ και ευρύτερα στον καπιταλιστικό κόσμο η εκτόξευση από την ΕΣΣΔ του πρώτου δορυφόρου που μπήκε σε τροχιά γύρω από τη Γη και τις συγκρίσεις που φούντωσαν εκείνο το διάστημα γύρω από τα εκπαιδευτικά συστήματα της Σοβιετικής Ενωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών.

Συνεχίζουμε σήμερα με αποσπάσματα από μια τέτοια μελέτη που πρωτοεκδόθηκε σε βιβλίο το 1961 στη Νέα Υόρκη, με τίτλο «What Ivan Knows That Johnny Doesn't» («Τι γνωρίζει ο Ιβάν που δεν γνωρίζει ο Τζόνι») από τον Arther S. Trace Jr (εκ παραδρομής ο «δαίμον του Τυπογραφείου» στο πρώτο μέρος του αφιερώματος απέδωσε λάθος το όνομα του συγγραφέα ως Arthur, αντί για Arther που είναι το σωστό). Θυμίζουμε ότι ο συγγραφέας σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί φιλοσοβιετικός, το αντίθετο μάλιστα. Ομως κάνει μια αντικειμενική συγκριτική μελέτη, γι' αυτό και έχει αξία.

Ο Αρθερ Τρέις προσφέρει μια συγκριτική μελέτη μεταξύ της σοβιετικής και αμερικανικής Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στα πεδία 1) της Ανάγνωσης, 2) της Λογοτεχνίας, 3) των ξένων γλωσσών, 4) της Ιστορίας και 5) της Γεωγραφίας, μελέτη η οποία βασίζεται στα βιβλία και στα αναλυτικά προγράμματα των μαθημάτων αυτών. Ο συγγραφέας αφιερώνει ένα κεφάλαιο του βιβλίου του διαδοχικά για κάθε ένα από τα πέντε παραπάνω πεδία και στο τελευταίο βιβλίο καταγράφει τα συμπεράσματά του.

Παιδική σοβιετική έκδοση με ποιήματα του Σ. Μαρσάκ με τίτλο «Οι σύντροφοι του σχολείου» που κυκλοφόρησε το 1941 (Από το Αρχείο του ΚΚΕ)
Παιδική σοβιετική έκδοση με ποιήματα του Σ. Μαρσάκ με τίτλο «Οι σύντροφοι του σχολείου» που κυκλοφόρησε το 1941 (Από το Αρχείο του ΚΚΕ)
Στα συμπεράσματα, λοιπόν, σημειώνει (οι υπότιτλοι και οι υπογραμμίσεις δικά μας):

«Τα προηγούμενα κεφάλαια φαίνεται να αποδεικνύουν ότι το πρόγραμμα σπουδών και τα βιβλία των Σοβιετικών σχολικών συστημάτων παρέχουν στους Σοβιετικούς μαθητές μια πολύ μεγαλύτερη γνώση της λογοτεχνίας, των ξένων γλωσσών, της ιστορίας και της γεωγραφίας από ό,τι παρέχει το αμερικανικό σχολικό σύστημα στους μαθητές μας.

Οι λόγοι της σοβιετικής υπεροχής

Αυτές οι συγκρίσεις μαρτυρούν ότι υπάρχουν τέσσερις βασικοί λόγοι για τους οποίους οι Σοβιετικοί μαθητές απολαμβάνουν αυτό το τεράστιο πλεονέκτημα. Αρχικά, το σοβιετικό πρόγραμμα σπουδών εξασφαλίζει ότι οι Σοβιετικοί μαθητές αφιερώνουν πολλές ώρες και χρόνια στη μελέτη όλων αυτών των βασικών μαθημάτων. Δεύτερον, η συνοχή της ύλης του μαθήματος σε ένα διαδοχικό επίπεδο ποιότητας διατηρείται τόσο προσεκτικά ώστε οι Σοβιετικοί μαθητές κερδίζουν πάρα πολύ από την τάξη, τη συστηματική παρουσίαση και προοπτική που μόνο μια τέτοια συνέχεια μπορεί να προσφέρει. Τρίτον, οι Σοβιετικοί μαθητές διδάσκονται να διαβάζουν τόσο αποτελεσματικά και ενεργά κατά τη διάρκεια των τεσσάρων πρώτων βαθμίδων, έτσι ώστε στην πέμπτη έχουν προετοιμαστεί για να μελετήσουν λογοτεχνία, ξένες γλώσσες, ιστορία και γεωγραφία σε ένα εκπληκτικά ώριμο επίπεδο, και τέταρτον, τα σοβιετικά βιβλία έχουν γραφτεί προσεκτικά από ικανούς μελετητές.

Από την άλλη μεριά, οι Αμερικανοί μαθητές στερούνται μιας στέρεης γνώσης της λογοτεχνίας, των ξένων γλωσσών, της ιστορίας και της γεωγραφίας, επειδή, αρχικά, αφιερώνουν πολύ λιγότερες ώρες και χρόνια στη μελέτη αυτών. Δεύτερον, επειδή η συνέχεια αυτών των βασικών μαθημάτων από τάξη σε τάξη συνήθως είναι όχι μόνο ελλιπής, αλλά συχνά διακόπτεται η μελέτη του ίδιου μαθήματος για εξάμηνα ή ενδεχομένως και χρόνια. Τρίτον, το λεξιλόγιο στα αμερικανικά βασικά αναγνωστικά είναι τόσο περιορισμένο, που εκτός κι αν τα παιδιά έχουν μάθει να διαβάζουν από άλλες πηγές εκτός αυτών των αναγνωστικών, δεν έχουν ακόμη αποκτήσει ικανότητες ανάγνωσης στην έκτη ή ακόμη και στην όγδοη τάξη, κι επιπλέον, αδυνατούν παντελώς να αντεπεξέλθουν σε βιβλία που έχουν έναν οποιοδήποτε βαθμό δυσκολίας. Και τέταρτον, τα αμερικανικά συγγράμματα είναι συνήθως όχι μόνο κακογραμμένα, αλλά και γραμμένα ώστε να προσελκύουν μαθητές ενός σχετικά χαμηλού επιπέδου νοημοσύνης, και συχνά γράφονται από συγγραφείς που σχεδόν δεν διαθέτουν την επάρκεια να γράψουν ένα καλό βιβλίο.


Αυτά τα συμπεράσματα για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας, της ιστορίας, των ξένων γλωσσών και της γεωγραφίας στα αμερικανικά σχολεία δεν είναι απλώς άλογες κατηγορίες. Μπορούν να αποδειχθούν και να τεκμηριωθούν ατέρμονα από μια εξέταση του αναλυτικού προγράμματος και των βιβλίων όλων σχεδόν των δημοσίων και κοινοτικών σχολείων των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ωστόσο, θα ήθελα να διευκρινίσω ότι δεν υποστηρίζω ότι κανένας Αμερικανός μαθητής μεταξύ της πρώτης και της δωδέκατης τάξης δεν αποκτά μια καλή γνώση αυτών των μαθημάτων, διότι μερικοί προφανώς αποκτούν. Αυτό που υποστηρίζω είναι ότι εάν οι μαθητές έχουν μάθει να διαβάζουν σωστά στις πρώτες τάξεις, δεν το έχουν μάθει από τα βασικά αναγνωστικά. Υποστηρίζω ότι εάν έχουν μια επαρκή γνώση αμερικανικής, αγγλικής και παγκόσμιας λογοτεχνίας, δεν την έχουν αποκτήσει από τα τυπικά αμερικανικά βιβλία των δέκα τάξεων. Οτι εάν έχουν μια συμπαγή γνώση ιστορίας και γεωγραφίας, πιθανόν δεν το οφείλουν στο πρόγραμμα σπουδών των σχολείων τους, ούτε και στα βιβλία τους. Κι ότι εάν έχουν μια καλή γνώση μιας ξένης γλώσσας μάλλον βρίσκονται στο μηδαμινό ποσοστό του 2 ή 3% των αποφοίτων λυκείου που έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν τέτοιου είδους γνώση από τα δημόσια ή κοινοτικά σχολεία μας.

Η σοσιαλιστική οργάνωση της κοινωνίας δημιουργεί το υπόβαθρο και της εκπαιδευτικής υπεροχής

Σοβιετική αφίσα της δεκαετίας του '50: «Στην ΕΣΣΔ υπάρχουν πολλά νέα σχολεία, στις ΗΠΑ τα σχολεία κλείνουν όλη την ώρα»
Σοβιετική αφίσα της δεκαετίας του '50: «Στην ΕΣΣΔ υπάρχουν πολλά νέα σχολεία, στις ΗΠΑ τα σχολεία κλείνουν όλη την ώρα»
Είναι ενδεχομένως αδύνατον να πούμε πόσοι μαθητές μπορούν να αποκτήσουν μια σεβαστή γνώση αυτών των μαθημάτων με τη βοήθεια των γονιών τους στο σπίτι ή των δασκάλων τους μέσω εξωτερικών ή ειδικών εργασιών, αλλά τα γενικά απογοητευτικά αποτελέσματα των εξετάσεων που παρέχονται από το στρατό θα υποδείκνυαν ότι ο αριθμός είναι στην πραγματικότητα πολύ μικρός».

Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειώσουμε ότι ο συγγραφέας αγγίζει εντελώς ακροθιγώς το θέμα της ταξικότητας της αμερικανικής κοινωνίας. Παραδέχεται ότι κάποιοι ελάχιστοι μπορεί να έχουν τη δυνατότητα να αποκτούν περισσότερες γνώσεις μέσω των γονιών τους ή άλλων καναλιών, δεν λέει ωστόσο ότι αυτό συμβαίνει για τις οικογένειες που έχουν να διαθέσουν, να πληρώσουν ειδικούς δασκάλους για τη μόρφωση των παιδιών τους ή για τις οικογένειες όπου οι γονείς κατέχουν ένα υψηλό μορφωτικό επίπεδο, οι οποίες όμως κατά κανόνα εντοπίζονται στα ανώτερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα.

Ακολούθως, επαναλαμβάνει παρακάτω ότι συνολικά στην Ευρώπη υπάρχει μια παράδοση υπεροχής στο εκπαιδευτικό σύστημα σε σχέση με τις ΗΠΑ και ότι από αυτήν αντλεί και το σοβιετικό σύστημα, αυτό που δεν φαίνεται όμως καθαρά, είναι ότι στην ΕΣΣΔ το υψηλό αυτό εκπαιδευτικό επίπεδο όχι μόνο ήταν για όλους, αλλά ήταν και εντελώς δωρεάν, ενώ στην καπιταλιστική Ευρώπη διαφοροποιείται ανάλογα με την τσέπη του καθενός.

Και κάτι ακόμα σημαντικό που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας είναι οι υπόλοιπες πτυχές της ζωής στη σοσιαλιστική κοινωνία σε σχέση με τον καπιταλισμό: Οταν π.χ. η οικογένειά του δεν έχει λύσει το βιοποριστικό της πρόβλημα, όσο καλά και να είναι τα βιβλία και τα προγράμματα του σχολείου, ο μαθητής δεν θα μπορέσει να δώσει προτεραιότητα στη μάθηση. Το ίδιο αν έχει π.χ. προβλήματα υγείας που δεν μπορεί να πληρώσει για να τα αντιμετωπίσει, αν δεν έχει λύσει το ζήτημα της στέγης, της σταθερής δουλειάς κ.ο.κ. Με άλλα λόγια, είναι η συνολικότερη οργάνωση της κοινωνίας που δημιουργεί το υπόβαθρο στο σοσιαλισμό για να μορφώνονται απρόσκοπτα οι μαθητές, για να μπορούν να αφοσιώνονται στα καλά τους βιβλία και προγράμματα.

Τι είναι τελικά σύγχρονο στη γνώση;

Τα παρακάτω αποσπάσματα από τα συμπεράσματα του βιβλίου προσφέρουν παραλληλισμούς με τη σύγχρονη συζήτηση που γίνεται στις μέρες μας, για το αν πρέπει να προκρίνεται η διδασκαλία των κλασικών μαθημάτων ή η παροχή χρηστικών δεξιοτήτων, αλλά και στην πολύ πρόσφατη συζήτηση που ανοίγει στη χώρα μας με αφορμή τις περικοπές μαθημάτων στο Λύκειο και την ενοποίηση μαθημάτων (π.χ. «φυσικές επιστήμες»).

«Ως υπεράσπιση των τωρινών πρακτικών των αμερικανικών σχολείων χρησιμοποιείται συνήθως η άποψη ότι η "δουλειά" των σχολείων είναι να εκπαιδεύσει όλους τους μαθητές και όχι απλώς την αφρόκρεμα των διανοούμενων. Ωστόσο, σαν απάντηση αυτού, θα πρέπει να παρατηρηθεί ότι ακριβώς αυτός είναι ο σκοπός και της Σοβιετικής εφτάχρονης (και τώρα οχτάχρονης) εκπαίδευσης, δηλαδή να μορφώσει όλους τους μαθητές, και ακόμη είναι κυρίως στα πρώτα εφτά ή οχτώ χρόνια εκπαίδευσης που γίνεται η τόσο άσχημη σύγκριση του προγράμματος σπουδών και των βιβλίων μεταξύ των αμερικανικών και σοβιετικών σχολείων. Συχνά, επίσης, επισημαίνεται προς υπεράσπιση των σχολείων μας, ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι "καλύτερο για την κοινωνία μας". Το συμπέρασμα, δηλαδή, είναι ότι σε μία τόσο δημοκρατική κοινωνία όπως είναι η δική μας, το να μαθαίνει κανείς τα βασικά αντικείμενα καλά, δεν είναι στην πραγματικότητα τόσο σημαντικό. Ομως, αυτή η θέση είναι προφανέστατα λανθασμένη, και συμπεριλαμβάνεται στη γενικότερη επικράτηση αυτής της στάσης που εμπεριέχει το μεγαλύτερο ποσοστό κινδύνου για το εκπαιδευτικό μας σύστημα.

Τα αμερικανικά σχολεία δεν έχουν, φυσικά, εγκαταλείψει εντελώς τα βασικά μαθήματα. Ολοι οι μαθητές μας μελετούν τη γλώσσα τους, ακόμη και αν δεν τη μαθαίνουν πολύ καλά. Ολοι μελετούν λογοτεχνία, ακόμη και αν δεν γίνεται σε μεγάλο βαθμό ή δεν είναι καλής ποιότητας λογοτεχνία. Ολοι μελετούν ιστορία και γεωγραφία, ακόμη και αν δεν γίνεται σε μεγάλο βαθμό και για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ολοι μελετούν μαθηματικά, ακόμη και αν δεν ξεφεύγουν από την αριθμητική. Οι περισσότεροι από αυτούς μελετούν μία βασική επιστήμη, ακόμη και αν είναι για ένα μόνο χρόνο. Και μερικοί από αυτούς μελετούν μία ξένη γλώσσα, αλλά όχι για αρκετό διάστημα ώστε να τη μάθουν. Ξεκάθαρα, λοιπόν, τα αμερικανικά σχολεία, κυρίως λόγω του γεγονότος ότι το πρόγραμμα σπουδών περιλαμβάνει τη μελέτη των περισσότερων, τουλάχιστον, βασικών μαθημάτων, δεν έχουν εγκαταλείψει την πεποίθηση για τη σημασία αυτών των αντικειμένων, αλλά όπως τα προηγούμενα κεφάλαια έχουν δείξει, έχουν δραματικά εγκαταλείψει τη λεπτομερή κατάρτιση σε αυτά. Και σε αυτό ακριβώς βρίσκεται η βασική διαφορά, όχι κυρίως μεταξύ της αμερικανικής και σοβιετικής εκπαίδευσης, αλλά μεταξύ της αμερικανικής και ευρωπαϊκής εκπαίδευσης. (...)

Δεν είναι η διανοητική οπισθοδρομικότητα που εξηγεί την τρομαχτική έμφαση της σοβιετικής και ευρωπαϊκής εκπαίδευσης σε αυτά τα βασικά μαθήματα, και δεν είναι η πνευματική διαφώτιση και πρόοδος που εξηγεί γιατί η αμερικανική εκπαίδευση τα παραμελεί. Η βάση και η δομή της γνώσης είναι ίδια και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού Ωκεανού. Δεν αλλάζει το χαρακτήρα της κατά τη μεταφορά. Η σοφία της Ευρώπης και των εποχών έχει αναγνωρίσει την υπέρτατη σημασία της μελέτης της γλώσσας, της λογοτεχνίας, της ιστορίας, της γεωγραφίας, των μαθηματικών και των θετικών επιστημών στην πνευματική ανάπτυξη όλων των ανθρώπων, και ότι, χωρίς αυτήν τη γνώση, οι άνθρωποι είναι πνευματικά παράλυτοι».


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ