Γιατί, αν όλες οι εντυπώσεις, που πήραμε από το Ρούσικο θέατρο είνε ό,τι πολυτιμότερο έχει θησαυρίσει ως τώρα η καλλιτεχνική μας πείρα, οι εντυπώσεις από το «Παιδικό θέατρο» είνε κάτι ολότελα καινούργιο, μια αποκάλυψη άγνωστου κόσμου.
Κι αν όλη η εκπολιτιστική δράση της Επανάστασης περιωριζότανε μονάχα στο να δώση στα παιδιά τη χαρά της ζωής με τα προσχολικά τους ιδρύματα και με τα σχολεία όπως και την ψηλή χαρά της Τέχνης με τα θέατρά τους, τους κινηματογράφους και τα ραδιόφωνά τους, θα άξιζε τον κόπο χίλιες φορές να γίνη αυτή η Επανάσταση.
Υπάρχουν σήμερα σ' όλη την Ενωση ίσαμε 100 θέατρα για παιδιά, πάνω από 4.000 κινηματογράφοι σχολικοί κι ένα σωρό ραδιόφωνα επίσης σχολικά.
Κι όλος αυτός ο «κόσμος της καλλιτεχνικής μόρφωσης του παιδιού δεν είνε αφημένος στην τύχη. Είνε ωργανωμένος από το Κράτος όσο μπορεί καλλίτερα, και μπιστεμένος στα χέρια ειδικών παιδαγωγών. Επισκεφτήκαμε στη Μόσχα ένα «Ινστιτούτο της καλλιτεχνικής μόρφωσης του παιδιού», που διευθύνει όλη αυτή τη δουλειά. Υπάρχει σ' αυτό το Ινστιτούτο τμήμα κινηματογράφου, τμήμα ραδιοφώνου, τμήμα πλαστικής και ιχνογραφίας, τμήμα παιγνιδιών και τμήμα παιδολογικό, όπου εξετάζονται με όλα τα επιστημονικά μέσα τα παιδιά που έχουν καλλιτεχνική ιδιοφυία κλπ. κλπ. Βγάζει και ένα περιοδικό («Οδηγός») που κυκλοφορεί σε 35 χιλ. Αντίτυπα και στέλνεται σ' όλα τα σχολεία. Αυτό το περιοδικό δίνει στα παιδιά μουσικά ή θεατρικά κομμάτια για να παίζουν (στα περισσότερα σχολεία, όπως έγραψα σε προηγούμενο άρθρο μου, τα παιδιά έχουνε δικό τους «δραματικό όμιλο»).
Μέσα σ' αυτό το ίδρυμα υπάρχει κι ένα θέατρο με 1000 θέσεις όλο από δρυ. Σ' αυτό όπως και στο άλλο (το «Παιδικό θέατρο»), που δόθηκε «ο αραπάκος κι η μαϊμού» παίζουνε μεγάλοι ηθοποιοί για τα παιδιά. 4 ειδικά θεατρικά «τέχνικουμ» παρασκευάζουνε το κατάλληλο προσωπικό των παιδικών αυτών θεάτρων. Είνε αυτονόητο, πως τα θέατρα αυτά δίνουνε τις παραστάσεις μονάχα την ημέρα και συνήθως δυο παραστάσεις την ημέρα.
Πριν αρχίση η παράσταση, όπως και κατά τα διαλείμματα ειδικοί «παιδαγωγοί» απασχολούνε τα παιδάκια με διάφορα αστεία παιγνίδια, γυμναστική, χορούς κτλ., για να μη πλήττουν, να ξεκουράζωνται και να φρεσκάρωνται για το καθαυτό θέαμα - το σκηνικό έργο. Και να μαθαίνουνε και πειθαρχία!...
Αλλ' ας αφήσουμε τις γενικότητες κι ας ιδούμε με τα μάτια μας πώς «διεξάγεται», πώς οργανώνεται επιστημονικά και με σχέδιο όλη αυτή η χαρούμενη φασαρία των μικρών, που βουίζουνε σα μελισσολόγι μέσα στο χωλλ του ναού της Τέχνης.
Η παράσταση δινότανε στις 11 το πρωί.Οταν είχαμε φτάσει εμείς οι ξένοι του Συνεδρίου, το χωλλ είτανε γεμάτο από παιδάκια που ένας παιδαγωγός, σβέλτος και με δυνατή φωνή τα είχε βάλει σε κύκλο γύρω του και τους έκαμνε διάφορα παιγνίδια. Γύρω γύρω οι γονιοί των μικρών, οι ξένοι και οι ξένες του Φεστιβάλ στεκόντανε όρθιοι, με μια γελούμενη ευφροσύνη χυμένη στα πρόσωπά τους και στα μάτια τους. Και κοιτάγανε απορροφημένοι από το θέαμα - ποιος ξαίρει, ίσως γινόμενοι κι οι ίδιοι για μια στιγμή παιδιά.
- Ο,τι κάνω εγώ θα κάνετε και σεις! Πιάνω τη μύτη μου (τα παιδιά πιάνουνε τη μύτη τους). Πιάνω το πηγούνι μου (τα παιδιά πιάνουνε το πηγούνι τους). Πιάνω το γόνατό μου (τα παιδιά πιάνουνε το γόνατό τους). Πιάνω το στόμα μου (τα παιδιά πιάνουνε το στόμα τους, μα ο δάσκαλος έπιασε τ' αυτί του! Τα γέλασε!... Χάχανα, φωνές, μπούγιο, σαματάς!).
Ερχεται κατόπι μια δασκάλα μελαχροινή νεύρο κ' εξυπνάδα. Ξαίρουνε τη δουλειά τους τόσο καλά, όλοι αυτοί, που μήτε μια στιγμή δε σταματάνε για να «σκεφτούνε» ή να σοφιστούνε κανένα νέο παιγνίδι. Αφού κι αυτή τα έβαλε να κάνουνε βηματισμούς διαφόρων ειδών και ρυθμών, ύστερα τους έδωσε διαταγή να χορέψουν. Τρία - τέσσερα κοριτσάκια ξεκόβουν από όλο το τσούρμο και βάζουνε μπροστά τον κοζάκικο χορό με τέτοια μαεστρία, με τέτοια λυγεράδα και με τόσο αίσθημα, που δύσκολα να τα βρης και σε μεγάλους. Κρατώντας το χρωματιστό μαντήλι τεντωμένο με τα δυό χέρια πίσω από το σβέρκο, απλώνοντας και μαζεύοντας γρήγορα το ένα κατόπι στο άλλο τ' άπλερα ποδαράκια, όλη φωτιά, όλη κέφι αυτή η κατάξανθη μπεμπέκα έχει πολύ μεγάλο καλλιτεχνικό μέλλον - και δε θα χαθή. Στη Ρωσία καμιά ατομικότητα, καμιά ικανότητα δεν αφίνεται να χαθή. Κι ο κόσμο χειροκροτεί. Χειροκροτεί τη μεγάλη Ρωσία, τη μεγάλη στοργή της για το Παιδί.
Επειτα τα παραλαβαίνει άλλη δασκάλα, παχουλή και ξανθή. Αλλα παιγνίδια, άλλα αστεία, άλλοι χοροί και στο τέλος εν-δυό, εν-δυό τα παίρνουνε κατά ομάδες, και τα πάνω να τα τοποθετήσουνε στη σάλλα του θεάτρου.
Τα καϋμένα τα παιδάκια! Τις καλλίτερες θέσεις της πλατείας, τις πρώτες - πρώτες τις πήραμε εμείς οι... γέροι! Αυτές είνε προωρισμένες για τα μικρά. Για νάνε κοντά στη σκηνή να βλέπουνε καλλίτερα και να μπορούνε... ν' ανακατεύωνται (ως θα ιδούμε) στην παράσταση. Ωστόσο μερικά πονηρά κατορθώνουνε σιγά - σιγά να γλυστρήσουνε μπροστά και να «καταλάβουν» δικαιωματικά όσα αδειανά καθίσματα υπήρχαν.
Πριν ν' αρχίση η παράσταση ανοίγει η αυλαία και βγαίνει η διευθύντρια του θεάτρου, η «θεία Νατάσα», όπως την ονομάζουνε τα παιδάκια. Θεία Νατάσα! Καμιά 25ριά χρονώ, ολόδροση και πολύ σικ, πολύ κοκέτα, ψηλή και λυγερή, σπάνιο στυλ για τη Ρωσία, όπου οι κοντές και στρουμπουλές είνε ο τύπος που επικρατεί.
Με φωνή λαγαρή και στρωτή χαιρετάει τους ξένους «από χειρογράφου»:
«Το Παιδικό Θέατρο της Μόσχας θεωρεί μεγάλη του ευτυχία που βλέπει εδώ τους ξένους του δεύτερου θεατρικού Φεστιβάλ. Εν ονόματι των καλλιτεχνών και των εργατών της σκηνής, των μουσικών και των παιδαγωγών, εν ονόματι όλης της κολλεχτίβας του θεάτρου σας εύχομαι το καλώς ωρίσατε κτλ».
Και μας εξηγεί την ιστορία του παιδικού θεάτρου: «Οταν μετά την Επανάσταση του Οχτώβρη αρχίσαμε να χτίζουμε για πρώτη φορά σ' όλη την Ευρώπη και σ' όλο τον κόσμο ένα θέατρο για παιδιά, δεν υπήρχε ούτε ένα έργο για παιδιά που να μπορούσε να ικανοποιήση και τις πιο πενιχρές απαιτήσεις... Ετσι το παιδικό τούτο θέατρο έβαλε για σκοπό του να δημιουργήση από το τίποτα μια νέα Τέχνη, την Τέχνη για το παιδί.
»Τη γνώμη πως τα παιδιά δεν καταλαβαίνουνε τίποτα κι έτσι δεν είνε ανάγκη να τους δίνουμε έργα εντελώς πρώτης τάξεως, τη θεωρήσαμε ανάξια λόγου. Τουναντίο η πεποίθηση του παιδιού πως ό,τι βλέπει στη σκηνή είνε η αληθινή και η καλλίτερη τέχνη που υπάρχει, μας εμπνέει στο έργο μας και μεγαλώνει μέσα μας το συναίσθημα της ευθύνης.
»Ενώ το θέατρο για τους μεγάλους δεν κάνει διάκριση ανάμεσα σε κείνους που είνε 30, 40 ή 50 χρονώ, το παιδικό θέατρο δε μπορεί να παραβλέψη την ηλικία. Τα παιδιά των 6-10 χρονώ και τα παιδιά των 14 δεν έχουνε τις ίδιες πνευματικές ικανότητες, ούτε τα ίδια ενδιαφέροντα. Ετσι όχι μονάχα τα θέματα, μα και η φόρμα των έργων αλλάζει ανάλογα με την ηλικία του μικρού θεατή.
»Με διαλέξεις και με συγκεντρώσεις, που οργανώνουμε και στις οποίες καλούμε και τα παιδιά, διατηρούμε μια άμεση σχέση μ' αυτά. Τα παιδιά κριτικάρουν με μεγάλη τους ευχαρίστηση και με πολλή σοβαρότητα τα σφάλματα των παραστάσεών μας... Εξόν αυτό, μετά από κάθε μας παράσταση μας έρχονται ένα σωρό επιστολές και σχέδια (γιατί τα περισσότερα παιδιά δεν μάθανε ακόμα να γράφουν) με τις εξής αντρέσσες: «Μόσχα. Παιδικό θέατρο. Για τη θειά Νατάσα» ή «Στο θέατρο. Για τη Στρουθοκάμηλο!»
«Ο αραπάκος και η μαϊμού» είνε ένα έργο για παιδιά έξη χρονώ. Είνε πολύ δύσκολο να δημιουργήση κανένας έργο για τούτη τη μικρή ηλικία. Ως τόσο το έργο αυτό παίχτηκε επί οχτώ χρόνια γραμμή παραπάνω από 300 φορές.
»Είνε ένα έργο, όπου η μουσική, η ρυθμική κίνηση, το τσίρκο, ο λόγος, ο κινηματογράφος και τα «ντεσσέν ανιμέ» είνε συγχωνευμένα σ' ένα οργανικό σύνολο σύμφωνα με το θέμα.
»Στη μουσική, που σύνθεσε γι' αυτό το έργο ο Λεωνίδας Πολοβίνκιν, δεν εδίστασε να χρησιμοποιήση ρυθμούς ολότελα μοντέρνους, γιατί νομίζουμε πως αυτοί είναι πιο γνώριμοι για ένα παιδί, που ζη με τους ρυθμούς της σύγχρονης ζωής.
»Τελειώνοντας δε μπορώ να μην ομιλήσω για ένα ζήτημα, που πάντα ενδιαφέρει τους ξένους επισκέπτες της Χώρας μας.
»Το ζήτημα: ποιες είνε οι υλικές βάσεις του έργου μας; Ναι, οι «θεατές» μας πληρώνουν 75 καπίκια τη θέση. Ολες οι θέσεις έχουνε την ίδια τιμή. Και τοποθετούμε τα παιδιά κατά το μπόι τους για να μπορούν όλα να βλέπουν. Ετσι χάρη στη μεγάλη φροντίδα της Σοβιετικής Κυβέρνησης, χάρη στην κολοσσιαία βοήθεια που παίρνουμε απ' αυτή κατωρθώσαμε σήμερα νάχουμε μέσα σ' ολάκερη την Ενωση, πάνου από 100 παιδικά θέατρα».
Ετσι μίλησε απάνω - κάτω η «θειά Νατάσα» πριν αρχίση η παράσταση.