Οι ακριβείς επιπτώσεις του Brexit στις οικονομίες των άλλων χωρών της ΕΕ, και φυσικά της Ελλάδας, αναμένεται να καθοριστούν από την τελική έκβαση των σκληρών διαπραγματεύσεων (που αναμένεται να ξεκινήσουν σε περίπου ένα μήνα) και της κόντρας μεταξύ ανταγωνιστικών μονοπωλίων, αλλά και τις γενικότερες ανακατατάξεις που αναμένονται στη λυκοσυμμαχία του κεφαλαίου. Η σθεναρή έως τώρα στάση Γερμανίας - Γαλλίας, χωρών της ΒENELUX (Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο) και η συνολική διαπραγματευτική γραμμή της ΕΕ, ότι η Βρετανία πρέπει να υποστεί τις συνέπειες της απόφασής της, να πληρώσει το κόστος και η μελλοντική συμφωνία να γίνει με τήρηση κανόνων και όχι «α λα καρτ» πρόσβαση στην ενιαία αγορά, θέλει να αποτρέψει κι άλλες χώρες να ακολουθήσουν τη Βρετανία. Ωστόσο, λόγω της ανισόμετρης καπιταλιστικής ανάπτυξης, η συνοχή της ΕΕ είναι ήδη διαταραγμένη. Υπάρχουν δυνάμεις που διεκδικούν μεγαλύτερη ευελιξία στον ανταγωνισμό τους με την «ευνοημένη» Γερμανία, όπως η Γαλλία, η Ισπανία, η Ιταλία ή άλλες, όπως η λεγόμενη Ομάδα του Βίσεγκραντ (Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία) που θέλει ενισχυμένες «εθνικές πολιτικές». Ταυτόχρονα, όλες οι αστικές κυβερνήσεις προβάλλουν ότι θέλουν να προστατευτούν (δήθεν) τα δικαιώματα των πολιτών των χωρών τους που διαμένουν και εργάζονται στο Ηνωμένο Βασίλειο (στην πραγματικότητα ενδιαφέρονται για τους επιχειρηματίες και όχι για τους εργαζόμενους).

Σε αυτή τη σύνθετη κατάσταση, διάφορα τμήματα του κεφαλαίου παίρνουν θέσεις και στη χώρα μας. Το Ηνωμένο Βασίλειο αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους εμπορικούς εταίρους της Ελλάδας. Σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, το 2016 το Ηνωμένο Βασίλειο κατέλαβε την 4η θέση μεταξύ των εμπορικών εταίρων της Ελλάδας. Το διμερές εμπόριο ανήλθε σε 2,3 δισ. ευρώ, με τις ελληνικές εξαγωγές να ανέρχονται σε 1,07 δισ. ευρώ και τις εισαγωγές σε 1,23 δισ. ευρώ.

Ενδιαφέρον έχουν ορισμένες εκτιμήσεις που διατυπώθηκαν σε ημερίδα που πραγματοποίησε το Ελληνοβρετανικό Εμπορικό Επιμελητήριο στην Αθήνα στις 5 Απρίλη, με θέμα «Brexit, ευκαιρίες και προκλήσεις για την Ελλάδα, το Ηνωμένο Βασίλειο και την ΕΕ κατά την περίοδο των διαπραγματεύσεων και την επόμενη μέρα». Εκεί εκφράστηκαν και τα διαφορετικά συμφέροντα τμημάτων του κεφαλαίου, που επιδιώκουν να επωφεληθούν από τις εξελίξεις ή τουλάχιστον να μειώσουν τις αρνητικές συνέπειες σε νευραλγικούς τομείς της ελληνικής καπιταλιστικής οικονομίας, όπως είναι η ναυτιλία, το εμπόριο, οι βρετανικές επενδύσεις στην Ελλάδα.

Στις αρνητικές επιπτώσεις αναφέρθηκε στην παρέμβασή του και ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, υπουργός Οικονομίας και Ανάπτυξης της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, που σημείωσε το κόστος από την κάμψη των ελληνικών εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών και των βρετανικών επενδύσεων, ενδεχομένως λόγω της υποτίμησης της βρετανικής στερλίνας, αλλά και τον κίνδυνο αύξησης των επιτοκίων δανεισμού εξαιτίας της κάμψης τιμών των ελληνικών κρατικών ομολόγων. Με την υποτίμηση της στερλίνας, τα ελληνικά προϊόντα που εξάγονται στη Βρετανία θα είναι πιο ακριβά, άρα λιγότερο ανταγωνιστικά όσο σήμερα. Ιδιαίτερα στάθηκε στις αρνητικές συνέπειες στους κλάδους των Τροφίμων και του Φαρμάκου, ενώ θεωρεί ότι μικρότερες θα είναι οι συνέπειες στον τομέα του Τουρισμού.

Επιβάρυνση θα υπάρξει και στα ελληνικά νοικοκυριά που έχουν (μερικές χιλιάδες) φοιτητές σε βρετανικά πανεπιστήμια, που αναμένεται να δουν δίδακτρα και κόστος ζωής να αυξάνονται.

Ωστόσο, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ βλέπει και «ευκαιρίες» για το κεφάλαιο, ειδικά το εφοπλιστικό, καθώς μπορεί το λιμάνι του Πειραιά να επιλεγεί ως πιθανή έδρα ναυτιλιακών εταιρειών που σήμερα βρίσκονται στο Λονδίνο. Η αποχώρηση της Βρετανίας, παρόλο που παραμένει στο ΝΑΤΟ, θεωρείται ευκαιρία και για τη λεγόμενη αμυντική βιομηχανία.

Οπως και να έχει, το Brexit ανησυχεί το κεφάλαιο και τους πολιτικούς του εκπροσώπους και γι' αυτό ο υπουργός επέστησε την προσοχή στην ανάγκη η νέα συμφωνία μετά την αποχώρηση της Βρετανίας να εξασφαλίζει την πρόσβαση των ελληνικών προϊόντων και υπηρεσιών σε μια παραδοσιακή εξαγωγική αγορά. Βεβαίως, το ίδιο θα επιδιώξουν και οι άλλες αστικές τάξεις για λογαριασμό των δικών τους μονοπωλίων, ενώ οι λαοί όλων των χωρών θα πληρώσουν το μάρμαρο από τις νέες διευθετήσεις των καπιταλιστών.

Η Ιρλανδία είναι η μόνη χώρα που έχει φυσικά σύνορα με το Ηνωμένο Βασίλειο και αναμένεται, για μία σειρά λόγους, να υποστεί τις περισσότερες συνέπειες από άλλες χώρες - μέλη της ΕΕ εξαιτίας του Brexit.

Οι βρετανο-ιρλανδικές εμπορικές σχέσεις είναι τόσο στενές που το Brexit αναμένεται να προκαλέσει εμπόδια και σοβαρές ζημιές στην ιρλανδική οικονομία. Υπολογίζεται πως ο εβδομαδιαίος τζίρος εμπορικών συναλλαγών Βρετανίας - Ιρλανδίας ξεπερνά το ένα δισεκατομμύριο στερλίνες. Η Ιρλανδία εισάγει τα περισσότερα προϊόντα από το Ηνωμένο Βασίλειο σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη χώρα της ΕΕ, ενώ είναι η πέμπτη μεγαλύτερη αγορά των βρετανικών εξαγωγών...

Εντονες πιέσεις στην ιρλανδική οικονομία μπορεί να προκύψουν σε περίπτωση επαναφοράς των στενών ελέγχων στα σύνορα Ιρλανδίας και Βόρειας Ιρλανδίας και πιθανών δασμών. Από την άλλη, η Ιρλανδία προβάλλει ως εναλλακτικός πόλος έλξης για τη μεταφορά έδρας μονοπωλίων, λόγω της χαμηλής φορολογίας και της αγγλικής γλώσσας.

«Ευκαιρίες» αλλά και προβλήματα «βλέπει» στο Brexit και η γερμανική αστική τάξη, η ισχυρότερη στην ΕΕ, τμήματα της οποίας θα κοντραριστούν με αντίστοιχα γαλλικά για το πού θα πάει η έδρα εταιρειών που θα φύγουν από τη Βρετανία.

Ανάμεσα στα βασικά ζητήματα που τίθενται με το Brexit και για τη Γερμανία είναι η «κοινή ευρωπαϊκή ασφάλεια» και η αύξηση του κόστους, αφού η Βρετανία είναι πυρηνική δύναμη και μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Βεβαίως, το στοιχείο αυτό αξιοποιεί και η βρετανική αστική τάξη στη διαπραγμάτευση. Η Βρετανία παρείχε έως τώρα το 25% των δεδομένων που διατηρεί η Europol και το 20% του αμυντικού προϋπολογισμού της ΕΕ. Επίσης, το 15% της παρουσίας των Ευρωπαίων στρατιωτών του ΝΑΤΟ σε επιχειρησιακά πεδία καλύπτεται μέχρι σήμερα από τις βρετανικές Ενοπλες Δυνάμεις, καθιστώντας ιδιαίτερα σημαντικό το ρόλο της στην Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Αμυνας της ΕΕ. Τώρα αυτό το κόστος θα πέσει πρωτίστως στη Γερμανία, που επίσης δέχεται πιέσεις από τις ΗΠΑ για τη συνεισφορά της στον προϋπολογισμό του ΝΑΤΟ, που είναι κάτω από το όριο του 2% (αφού μόνο 5 χώρες της λυκοσυμμαχίας πιάνουν αυτό το στόχο, με την Ελλάδα να είναι μία από αυτές).

Στη Γαλλία, το Brexit τροφοδότησε αυξημένες προσδοκίες περί μετατροπής του Παρισιού σε Σίτι του Λονδίνου, με την ευχή να προσελκυστούν και ευρύτερα επενδύσεις, απαραίτητες για τη δοκιμαζόμενη κερδοφορία του γαλλικού κεφαλαίου.

Την ίδια στιγμή, το γαλλικό κεφάλαιο πρωτοστάτησε από την πρώτη στιγμή στη συζήτηση για την ενίσχυση των «μηχανισμών άμυνας» της ΕΕ, με ρόλο εντός αλλά και εκτός ευρωπαϊκών συνόρων σε ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις σε πολλές ζώνες του πλανήτη.

Φυσικά, οι αυξημένες φιλοδοξίες συνυπάρχουν και με ανησυχίες για τις επιπτώσεις στην πορεία ανάπτυξης της γαλλικής οικονομίας. Πρόσφατα, η «Φιγκαρό» μετέφερε προβληματισμούς διαφόρων οικονομολόγων, με βάση δεδομένα όπως ότι το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ο 7ος εμπορικός εταίρος της Γαλλίας, ότι το 10% των γαλλικών εξαγωγών κατευθύνονται προς τη συγκεκριμένη χώρα. Ακόμα, υπάρχουν εκτιμήσεις ότι το γαλλικό ΑΕΠ μπορεί να επιβαρυνθεί με μια πτώση 0,2% - 0,4%.

Τέλος, το Brexit αναζωπύρωσε τη συζήτηση και για το ενδεχόμενο της εξόδου της ίδιας της Γαλλίας από την ΕΕ, με φόντο βέβαια και τα αυξανόμενα ποσοστά του «Εθνικού Μετώπου» και του ρεύματος του αστικού ευρωσκεπτικισμού. Αλλωστε, οι περισσότερες αστικές πολιτικές δυνάμεις διατυπώνουν προτάσεις περί ενίσχυσης της «γαλλικής κυριαρχίας» και γενικά της «ευέλικτης» δράσης και ύπαρξης εντός ΕΕ, στο πλαίσιο των προσπαθειών να διασφαλιστούν πλεονεκτήματα και να μειωθεί έστω σε ένα βαθμό το μεγάλο προβάδισμα ανταγωνιστικών μονοπωλίων.

Το πολιτικό προσωπικό της άρχουσας τάξης θέλει να εξασφαλίσει πρώτα και κύρια το τραπεζικό κεφάλαιο, που βρίσκεται εκτεθειμένο σε μια επιθετική βρετανική δημοσιονομική πολιτική, με δεδομένο ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με το ζόρι κρατάει πολλά ιταλικά τραπεζικά ιδρύματα στη ζωή. Η ιταλική αστική τάξη ανησυχεί για την επιβάρυνσή της στον προϋπολογισμό της ΕΕ, που φυσικά θα «βγει» από τα λαϊκά στρώματα, αλλά και ευελπιστεί ότι ορισμένοι οργανισμοί που βρίσκονται στη Βρετανία, όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων, θα μπορούσαν να βρουν έδρα στην Ιταλία.

Η ισπανική αστική τάξη διεκδικεί μεγαλύτερη ευελιξία αλλά και δηλώνει πρόθυμη να τηρηθούν οι κοινοί κανόνες στα δημοσιονομικά για τη διατήρηση της συνοχής της ΕΕ. Την ίδια ώρα, έχει ανοίξει ξανά το ζήτημα της διεκδίκησης της κυριαρχίας του Γιβραλτάρ, που φυσικά η Βρετανία, λόγω της στρατηγικής του θέσης στην είσοδο της Μεσογείου, δεν διαπραγματεύεται. Ωστόσο, η ισπανική κυβέρνηση θα έβλεπε θετικά μια διμερή διαπραγμάτευση για το θέμα. Ενδιαφέρον, επίσης, έχουν τα συμφέροντα ισχυρών ομίλων, όπως η τράπεζα Banco Satander, ή η τηλεπικοινωνιακή «Telefonica», που έχουν έδρα στο Λονδίνο. Ομως, την αστική τάξη της Ισπανίας, υπό το βάρος της κατάστασης της Καταλονίας και των τάσεων ανεξαρτητοποίησης που ενισχύονται, ανησυχεί ιδιαίτερα το ζήτημα της Σκοτίας, που διεκδικεί αποχώρηση από το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά παραμονή στην ΕΕ.

Από τις διαφαινόμενες επιπτώσεις που ενδεικτικά αναφέραμε, γίνεται φανερό ότι οι υπαρκτές ανησυχίες των καπιταλιστών δεν διαφοροποιούν στο ελάχιστο την ένταση της αντιλαϊκής επίθεσης, το αντίθετο θα συμβεί, με καινούρια προσχήματα. Επιπλέον, επιβεβαιώνουν τη θέση του ΚΚΕ ότι απλά η αποχώρηση από μια ιμπεριαλιστική συμμαχία όπως η ΕΕ ή από το νόμισμα, δεν συνιστά φιλολαϊκή αλλαγή αν αυτή δεν συνδυαστεί με πάλη για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου. Για να βάλουν η εργατική τάξη και τα σύμμαχα λαϊκά στρώματα, με κοινωνικοποίηση των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής, επιστημονικό πανεθνικό σχεδιασμό και εργατικό - λαϊκό έλεγχο, τις δικές τους προτεραιότητες, ώστε να μπορούν να ικανοποιηθούν οι σύγχρονες ανάγκες τους.