Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 15 Μάρτη, στη νέα αίθουσα του Νεστορίδειου στη Ρόδο, η εκδήλωση της ΤΕ Νότιας Δωδεκανήσου του ΚΚΕ, για τα 71 χρόνια από την ίδρυση του Εθνικού Μετώπου Πανδωδεκανησιακής Απελευθέρωσης (ΕΜΠΑ).

Η αντιστασιακή οργάνωση ΕΜΠΑ έδρασε την περίοδο 1946-1947, ενάντια στην αγγλική κατοχή (1945-1947), την τέταρτη που γνώριζαν τα νησιά της Δωδεκανήσου μετά την Τουρκοκρατία (1522-1912), την Ιταλοκρατία (1912-1943) και την κατοχή από τους Γερμανούς (1943-1945).

Στην επιτυχημένη εκδήλωση στήθηκε πλούσια έκθεση με πρωτότυπο υλικό, όπως τη χειρόγραφη απολογία του Γραμματέα του ΕΜΠΑ Μανόλη Παπαναστάση, πρωτότυπα γράμματα από την εξορία των πρωτεργατών του Μετώπου και κύρια του Πάνου Μιχαηλίδη, ιδρυτικού στελέχους του καθώς και άριστα διατηρημένες περίτεχνες χειροποίητες κατασκευές των εξόριστων. Σε 12 ταμπλό ανατυπώθηκαν αντίγραφα της «ΕΝΩΣΗΣ», της εφημερίδας που εξέδιδε παράνομα η αντιστασιακή οργάνωση κάτω από τη μύτη των Αγγλων κατακτητών, αλλά και υλικά από τα στρατοδικεία και τα αναθεωρητικά δικαστήρια. Επίσης, φύλλα του «Ριζοσπάστη» της περιόδου 1946 - 1947 και αντίγραφα μοναδικών πρωτότυπων αφισών του ΕΑΜ, μεταξύ των οποίων και μιας χειροποίητης. Ιδιαίτερη αίσθηση έκανε ο εφεδρικός πολύγραφος του ΕΜΠΑ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα περισσότερα στοιχεία από το πλουσιότατο αρχείο, άψογα διατηρημένο, ανήκουν στον Πάνο Μιχαηλίδη και την οικογένειά του, καθώς και στην οικογένεια του Μανόλη Παπαναστάση.

Η εκδήλωση περιελάμβανε ομιλίες από τον Αναστάση Γκίκα, μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ, με θέμα «Τα Δωδεκάνησα στο γενικότερο πλαίσιο των εξελίξεων της περιόδου 1912-1940», και από τον Χρήστο Τσιμάρα, μέλος της ΤΕ Νότιας Δωδεκανήσου, με θέμα «ΕΜΠΑ: Οργάνωση ενάντια στην αγγλική κατοχή».

Ο Αν. Γκίκας σημείωσε ότι για να κατανοηθεί η ουσία της ιστορικής πορείας των Δωδεκανήσων στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, πρέπει να ιδωθεί μέσα από το πρίσμα των γενικότερων εξελίξεων της εποχής: «Η γεωστρατηγική θέση των Δωδεκανήσων προσέφερε στον ιταλικό ιμπεριαλισμό πολλαπλά πλεονεκτήματα, αλλάζοντας υπέρ του την υπάρχουσα ισορροπία δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο (σε αντιστάθμισμα της βρετανικής κατοχής της Κύπρου) - και ως στρατιωτικό προγεφύρωμα (αμυντικό και επιθετικό) και ως κόμβος που εξασφάλιζε ένα σημαντικό βαθμό ελέγχου σε βασικές εμπορικές θαλάσσιες αρτηρίες (από τη Μαύρη Θάλασσα έως το Σουέζ). Ταυτόχρονα, αποτελούσαν ένα σημαντικό "πάτημα" προς μια μελλοντική διείσδυση στη Μικρά Ασία...».

Το στέλεχος του Κόμματος στάθηκε στη στάση της κυβέρνησης Βενιζέλου απέναντι στα Δωδεκάνησα και στις σχέσεις της με τον Μουσολίνι: «Το γεγονός της εγκαθίδρυσης ανοιχτής φασιστικής δικτατορίας του κεφαλαίου υπό τον Μπ. Μουσολίνι, όπως και οι αδυσώπητοι ανταγωνισμοί του παρελθόντος, δεν εμπόδισαν την υπογραφή το 1928 του Ελληνοϊταλικού Συμφώνου Φιλίας μεταξύ Βενιζέλου και Μουσολίνι, που προέβλεπε έως και την "αμοιβαία βοήθεια σε περίπτωση απειλής της ασφάλειας και των υψηλών συμφερόντων των δύο συμβαλλομένων". Ερωτώμενος στη Ρώμη από τους Ελληνες δημοσιογράφους για το ζήτημα των Δωδεκανήσων, ο Βενιζέλος απάντησε κυνικότατα πως "τέτοιο θέμα μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας δεν υφίσταται, παρά μόνο υφίσταται μεταξύ Ιταλών και Δωδεκανησίων". Υπογράμμισε δε ότι "η ελληνική γραμμή στο θέμα είναι η ίδια με αυτή που ακολουθείται και στο Κυπριακό, που ποτέ δεν επηρέασε αρνητικά τις άριστες ελληνοβρετανικές σχέσεις"».

Επισήμανε, τέλος, ότι την περίοδο του μεσοπολέμου, η πολύμορφη καταπίεση του Δωδεκανησιακού λαού συνεχίστηκε και εντάθηκε, ενώ για τις θέσεις του ΚΚΕ, αναφέρθηκε στο 6ο Συνέδριό του (1935), που έλεγε: «Εμείς οι κομμουνιστές πρέπει να ταχθούμε στο πλευρό του Δωδεκανησιακού και Κυπριακού λαού, που σήμερα βρίσκεται κάτω απ' την κυριαρχία, καταπίεση και εκμετάλλευση του ιταλικού φασισμού και του εγγλέζικου ιμπεριαλισμού και να ζητήσουμε γι' αυτούς το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης μέχρι και του πλήρους αποχωρισμού. Την ίδια στιγμή, αγωνιζόμενοι για να αποκτήσει το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης ο Κυπριακός και Δωδεκανησιακός λαός (...) τον διαφωτίζουμε για αυτό που τον περιμένει στην Ελλάδα (...) παλεύουμε αποφασιστικά ενάντια στην ελληνική κεφαλαιοκρατία, που το ζήτημα της εθνικής απελευθέρωσης των Δωδεκανήσων και της Κύπρου το παζαρεύει, δέχεται σαν αντάλλαγμα να μπλέξει τον ελληνικό λαό στον πόλεμο...».

Στην ομιλία που έκανε ο Χρήστος Τσιμάρας, αναφέρθηκε στις συνθήκες κάτω από τις οποίες δημιουργήθηκε το ΕΜΠΑ, σημειώνοντας ότι αυτό ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του ΚΚΕ, μεταξύ Δεκέμβρη του 1945 και Γενάρη του 1946. Είχε προηγηθεί συνάντηση, πάλι με πρωτοβουλία του ΚΚΕ, των κομμάτων του ΕΑΜ με τον τότε πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου και τον Σκόμπυ, τον Οκτώβρη του 1944, στην οποία ζητήθηκε να σταλεί ο εμπειροπόλεμος στρατός του ΕΛΑΣ σε Δωδεκάνησα και Κρήτη, να τα απελευθερώσει από τις γερμανικές δυνάμεις. Ο Εγγλέζος, μαζί με τον διορισμένο του πρωθυπουργό, το αρνήθηκαν. Ετσι, το ΚΚΕ στέλνει στελέχη του από τα Δωδεκάνησα, στα νησιά, για να οργανώσουν τον αγώνα.

«Στις 8 Μάη του 1945, οι γερμανικές δυνάμεις παραδίδουν τα Δωδεκάνησα στους Αγγλους. Οι "σύμμαχοι" όμως έμελλε να έρθουν όχι ως απελευθερωτές αλλά ως κατακτητές. Παρότι λοιπόν οι Γερμανοί έφυγαν από τα νησιά, το βασικό αίτημα για Ενσωμάτωση έμεινε μετέωρο. Η δράση του ΕΜΠΑ ήταν παραπάνω από αναγκαία», ανέφερε ο Χρ. Τσιμάρας και παρουσίασε τους σκοπούς δράσης της οργάνωσης:

-- Να συνενώσει, να οργανώσει και να καθοδηγήσει τον αγώνα των Δωδεκανήσιων για άμεση ένωση με την Ελλάδα.

-- Να εξασφαλίσει ακόμη και κάτω από την αγγλική κατοχή τη λειτουργία δημοκρατικών θεσμών.

-- Να καλυτερέψει το βιοτικό και πολιτιστικό επίπεδο.

Ο ομιλητής ανέδειξε τη συμβολή της ΕΣΣΔ στην απόφαση των συμμαχικών δυνάμεων να ενσωματωθούν τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα και στην πίεση που ασκήθηκε στους Αγγλους, που κατέληξε στην υπογραφή της παράδοσης στις 31 Μάρτη 1947 στην Ελληνική Στρατιωτική Διοίκηση.

Ο Χρ. Τσιμάρας αναφέρθηκε και στις «τιμές» που επιφύλαξε το ελληνικό αστικό κράτους στους πρωτοπόρους αγωνιστές του ΕΜΠΑ, που δεν ήταν άλλες από τις διώξεις, όπως συνέβαινε σε όλη την επικράτεια μετά το Δεκέμβρη του '44, με σκοπό την καταστολή του λαϊκού κινήματος: Στον Πάνο Μιχαηλίδη 20 χρόνια και 10 μήνες πρόσκαιρα δεσμά, στους Γιώργο Βεργωτή-Σούρη, Μανώλη Παπαναστάση και Νικήτα Γιαννικάκη 20 χρόνια και 4 μήνες και στον Παρασκευά Φουντουραδάκη ισόβια.

Κλείνοντας, το στέλεχος του Κόμματος σημείωσε τα συμπεράσματα αυτής της ηρωικής δράσης και της αντιμετώπισής της από το αστικό κράτος, όπως το γεγονός ότι η αστική τάξη δεν διστάζει μπροστά σε τίποτα για την εξυπηρέτηση των μονοπωλίων της. Οπως είπε, η μάχη του ΕΜΠΑ διδάσκει και με τον ηρωισμό των αγωνιστών του, αλλά και με τις αδυναμίες και τα λάθη τους. Αναφερόμενος στη συμβολή του ΚΚΕ στους αγώνες του Δωδεκανησιακού λαού, υπογράμμισε ότι αυτή ήταν καταλυτική, με τα στελέχη του να ρίχνονται πρώτα στον αγώνα και παρόλο που κυνηγήθηκαν όσο κανείς άλλος, δεν λύγισαν ούτε σε φυλακές, ούτε σε εξορίες, γιατί ήξεραν πως οι θυσίες τους ήταν για το λαϊκό δίκιο.

Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε σε κλίμα συγκίνησης, με απόσπασμα από την απολογία του Μ. Παπαναστάση και ανάγνωση του γράμματος που παρέδωσε στους συγκρατούμενούς του ο Π. Μιχαηλίδης τη μέρα της αποφυλάκισής του, από την κόρη του Ντέπη Μιχαηλίδη.

Την εκδήλωση έκλεισε ο Κλεόβουλος Παπακωνσταντίνου, μέλος του Γραφείου της ΤΕ Νότιας Δωδεκανήσου, καλώντας τους απογόνους, συγγενείς, φίλους και όσους έχουν σχετικό υλικό από την περίοδο του ΕΜΠΑ, να συμβάλουν στην ιστορική έρευνα, προσκομίζοντάς το για αξιοποίηση και προβολή. Κάλεσε, επίσης, όλους να συμβάλουν στη διεκδίκηση του χώρου όπου είχε τη μυστική του έδρα το ΕΜΠΑ, ώστε να γίνει χώρος μόνιμης προβολής της ιστορίας και της δράσης του.

Τα εκθέματα θα παραμείνουν στο χώρο του Νεστορίδειου για όσους θέλουν να τα επισκεφτούν μέχρι τέλη Μάρτη.