Τα ιδιωτικά σωφρονιστικά ιδρύματα που στεγάζουν σήμερα περίπου το 5% των φυλακισμένων στις Ηνωμένες Πολιτείες και έχουν πολλαπλασιαστεί την τελευταία 20ετία, είναι ένα θέμα που προκαλεί όλο και μεγαλύτερη διαμάχη, προκειμένου να περιοριστεί η κατασκευή νέων τέτοιων καταστημάτων. Οι αμερικανικές ιδιωτικές φυλακές πρωτοεμφανίστηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1980, στη διάρκεια του κύματος ιδιωτικοποιήσεων της εποχής Ρίγκαν. Σήμερα είναι 158 και αποτελούν για το κράτος ένα αποτελεσματικό μέσο περιορισμού των δαπανών του.

Αντί ενός καθημερινού κόστους 30 ως 50 δολαρίων για κάθε φυλακισμένο, το κράτος εξουσιοδοτεί στην «εταιρία» το 1/3 της κράτησης των καταδίκων, γλιτώνοντας δαπάνες 10% με 15%, σύμφωνα με μελέτη των σωφρονιστικών αρχών στην Αριζόνα. «Το δικαίωμα να φυλακίζεις κάποιον δε θα πρέπει να βαρύνει μια ιδιωτική εταιρία, της οποίας στόχος είναι να ρευστοποιεί κέρδη», τονίζει η Κάρα Γκοτς, συντονίστρια του εθνικού σωφρονιστικού Σχεδίου και μέλος ένωσης καταναλωτών. Η ίδια κατηγορεί τις εταιρίες αυτές ότι αποφεύγουν να ξοδεύουν, κάνοντας περικοπές στις προβλεπόμενες δαπάνες για την επιμόρφωση και τις αποδοχές των δεσμοφυλάκων.

Η μεγαλύτερη αυτοματοποίηση περιορίζει και το προσωπικό των φυλακών. Οσον αφορά τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους, στην πλειοψηφία τους εκπαιδεύονται μαζί με τους συναδέλφους τους που απασχολούνται στο δημόσιο τομέα. Τα ιδιωτικά σωφρονιστήρια είδαν, ωστόσο, την αξιοπιστία τους να μειώνεται, μετά από τη δημοσιοποίηση πρόσφατων σκανδάλων. Ετσι στη Λουιζιάνα το κράτος υποχρεώθηκε να κλείσει ιδιωτικό αναμορφωτήριο εξαιτίας της ιδιαίτερα βάναυσης συμπεριφοράς των δεσμοφυλάκων προς τους ανήλικους κρατούμενους και της απουσίας ιατρικής μέριμνας.

Για τον Τσάρλι Τόμας, βετεράνο καθηγητή της Εγκληματολογίας και σήμερα σύμβουλο της εταιρίας διαχείρισης φυλακών «Corrections Corporation of America», τα συγκεκριμένα προβλήματα μπορεί να συμβούν οπουδήποτε. «Η μόνη διαφορά είναι ότι τα μέσα ενημέρωσης επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στις ιδιωτικές φυλακές, ενώ "περνούν στα ψιλά" τα συμβάντα στις δημόσιες φυλακές, που είναι εξίσου συχνά, όπως επισημαίνουν ορισμένες έρευνες», εκτιμά ο Τόμας.

Το κράτος, από την πλευρά του, έχει την εξουσία να εμποδίσει αυτές τις εκτροπές, συντάσσοντας με επιμέλεια τη σύμβαση που έχει με την εταιρία, η οποία είναι αρμόδια για τη διαχείρισή της. Η κάθε πολιτεία χωριστά γνώριζε ή θα έπρεπε να γνωρίζει ότι οι υπηρεσίες που ζητούσε μέσα στη συμφωνία της, ουδέποτε θα μπορούσαν να παρασχεθούν αντί μιας διαπραγματεύσιμης τιμής. Τα σχέδια λοιπόν δεν πέτυχαν πλήρως. Εναπόκειται στο κράτος να προτείνει μια τιμή, αρκετά υψηλή, ώστε να εξασφαλίσει την ποιότητα των υπηρεσιών. Και στην εταιρία, να εξασφαλίσει κέρδη χωρίς να «ροκανίζει από τις προβλεπόμενες δαπάνες», προσθέτει.

Οι ιδιωτικές φυλακές, από την πλευρά τους, ενθαρρημένες από τον ολοένα αυξανόμενο αριθμό κρατουμένων, έσπευσαν να χτίσουν και νέες εγκαταστάσεις, χωρίς να φροντίσουν προηγουμένως να πετύχουν μια καλή συμφωνία εκμετάλλευσης. Το ποσοστό των φυλακίσεων αυξήθηκε μεν, αλλά λιγότερο γρήγορα απ' ό,τι είχε υπολογιστεί, περιορίζοντας έτσι την ανάγκη για νέες φυλακές, εκτιμούν κάποιοι αναλυτές. Ωστόσο σύμφωνα με τις ίδιες τις ομοσπονδιακές μελέτες, ο αριθμός των εγκλείστων αυξήθηκε κατά 30% από τη δεκαετία του 1970.

Τα τελευταία 20 χρόνια είναι καιροί εκρηκτικής ανάπτυξης για τις φυλακές της Αμερικής. Οι νέες φυλακές ξεπετάγονται με ρυθμούς που θα ζήλευαν και τα «Μακ Ντόναλντς», ενώ ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν πίσω από τα σίδερα τετραπλασιάστηκε: «Πάνω από 2 εκατομμύρια δυσαρεστημένοι πελάτες εξυπηρετήθηκαν», θα μπορούσε να γράφει η σχετική ταμπέλα.

Ειδικότερα ανησυχητικό είναι το γεγονός πως πάνω από 100.000 παιδιά βρίσκονται στις φυλακές και ότι ο ρυθμός εγκατάλειψης σπουδών στα γυμνάσια σχεδόν ταυτίζεται με το ρυθμό αύξησης της φυλάκισης ανηλίκων. Φαίνεται πως πολλά από τα σχολεία της Αμερικής λειτουργούν προπαρασκευαστικά όχι για τα κολέγια, αλλά για τη φυλακή. Η Καλιφόρνια έρχεται πρώτη στις δαπάνες για την ανέγερση φυλακών και 43η στις δαπάνες για τη δημόσια εκπαίδευση.

Αυτή η άθλια κατάσταση και οι πολιτικές που την έχουν δημιουργήσει ενέπνεαν, ως πρόσφατα, ελάχιστο δημόσιο διάλογο. Αλλά χάρη στην προσπάθεια ενός συνασπισμού που περιλαμβάνει από ακτιβιστές έως νομικούς, το ρεύμα αρχίζει να αλλάζει κατεύθυνση. Ηδη το ζήτημα των ιδιωτικών φυλακών είναι μία από τις αιχμές του κινήματος κατά της παγκοσμιοποίησης που έχει αναπτυχθεί στις ΗΠΑ, προσδιορίζοντας ως προς την υπόθεση τους στόχους του, κατά της επέκτασης της βιομηχανίας των φυλακών. Τα πυρά αυτό το διάστημα συγκεντρώνει η φυλακή ανηλίκων που σχεδιάζεται στην Κομητεία Αλαμέντα της περιοχής της ακτής του Σαν Φρανσίσκο. Εχοντας ήδη αποκτήσει τον προσδιορισμό «Μια Σούπερ Φυλακή για Παιδιά», θα είναι - κατά κεφαλή - μια από τις μεγαλύτερες φυλακές ανηλίκων στην Αμερική. Η πόλη της Νέας Υόρκης, με πληθυσμό 7 εκατομμύρια, έχει μόνο 398 θέσεις για ανήλικους φυλακισμένους. Αξιωματούχοι της Κομητείας Αλαμέντα, μιας κοινότητας με μέγεθος που φθάνει το ένα πέμπτο της Νέας Υόρκης, πρότειναν ένα ίδρυμα με 540 κρεβάτια. Και από τη δικαιοσύνη, καμία αμφιβολία, ζητείται να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων γεμίζοντάς τα: «Χτίσε, και θα 'ρθουν».