Κυριακή 2 Οχτώβρη 2016
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 16
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας μέσα από τις σελίδες των λογοτεχνών μαχητών του

Στο Στέκι Πολιτισμού, στις κεντρικές εκδηλώσεις του 42ου Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή», πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 23 Σεπτέμβρη μια πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση, με τίτλο «Ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας μέσα από τις σελίδες των λογοτεχνών μαχητών του» και ομιλήτρια την Ελένη Μηλιαρονικολάκη, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνη του Τμήματος Πολιτισμού. Ταυτόχρονα, οι ηθοποιοί Ηρα Ρόκου και Γιάννης Γιαραμαζίδης απέδωσαν αποσπάσματα από έργα των λογοτεχνών του ΔΣΕ, γραμμένα στη φωτιά της μάχης, που διαβάζονταν σε αντίστοιχα σημεία, καταφέρνοντας να μιλήσουν στην «ψυχή» όσων την παρακολούθησαν.

Ο «Ριζοσπάστης» παρουσιάζει σήμερα εκτενή αποσπάσματα από την ομιλία της Ελ. Μηλιαρονικολάκη.

* * *

«Χτυπάτε αλύπητα! Η φοβερή εποχή μας, το καλεί.

Γεια και χαρά Σας! Οι ίδιοι πάντα. Και πιο καλοί!»

Ετσι τέλειωνε ένα ποίημα του Μήτσου Αλεξανδρόπουλου, που μοιραζόταν στους μαχητές της Μουργκάνας Θεσπρωτίας, στη διάρκεια της μεγάλης αυτής μάχης την άνοιξη του 1948.

Η φοβερή εποχή μας εξακολουθεί πάντα να καλεί σε σκληρές μάχες. Για να μοιάσουμε, όμως, να συγκριθούμε και να γίνουμε πιο καλοί από τις χιλιάδες των αγωνιστών που διαπαιδαγώγησε το ΚΚΕ στην 100χρονη Ιστορία του, δεν αρκεί απλά να τη διαβάσουμε. Χρειάζεται να την κατακτήσουμε και με τους τρεις τρόπους που ο άνθρωπος φτάνει στην αλήθεια: τον επιστημονικό - τη μελέτη, τον πρακτικό - την κοινωνική δράση, αλλά και τον αισθητικό - την τέχνη.

Σ' αυτό τον αισθητικό δρόμο προσέγγισης του αγώνα του ΔΣΕ αφιερώνουμε φέτος - που γιορτάζουμε τα 70 χρόνια του - ένα σημαντικό μέρος από το πολιτιστικό πρόγραμμα του Φεστιβάλ, με την κρυφή φιλοδοξία μέσα από τα διάφορα είδη τέχνης, τη μουσική, το θέατρο, τη ζωγραφική, τη φωτογραφία και τη λογοτεχνία, να βοηθήσουμε τους επισκέπτες του όχι απλά να γνωρίσουν τον αγώνα του ΔΣΕ, αλλά να τον νιώσουν. Και πάνω απ' όλα, να νιώσουν πόσο μεγάλος είναι ο άνθρωπος, όταν συνειδητοποιήσει τη θέση και το συμφέρον του στην ταξική κοινωνία.


Και ποιοι θα μπορούσαν καλύτερα να μιλήσουν στην ψυχή μας για την Ιστορία μας, αν όχι οι λογοτέχνες μαχητές του ΔΣΕ, αυτοί που πέρασαν απ' όλες σχεδόν τις δοκιμασίες της πιο αδυσώπητης ταξικής σύγκρουσης του 20ού αιώνα στην Ελλάδα, πέφτοντας και με τα δυο όπλα - το αυτόματο και την πένα - στη φωτιά της;

Δοκιμασμένοι κομμουνιστές και αγωνιστές

Ολοι τους ήταν δοκιμασμένοι στην ΕΑΜική και ΕΛΑΣίτικη Αντίσταση ως μέλη του ΚΚΕ. Οι τριαντάρηδες και λίγο πάνω - ο Δημήτρης Χατζής, ο Κώστας Πουρναράς (Μπόσης) και ο Τάκης Αδάμος - είχαν οργανωθεί στο ΚΚΕ από τη δεκαετία του '30, έχοντας γνωρίσει την παρανομία, τα κάτεργα και την εξορία από τα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά, ενώ οι λίγο νεότεροι έγιναν μέλη του Κόμματος στα χρόνια της Κατοχής. Ορισμένοι από αυτούς εντάχθηκαν στον ΔΣΕ απευθείας από τους τόπους εξορίας, όπου τους είχε καταδικάσει το αστικό κράτος μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, όπως ο Κώστας Πουρναράς (Μπόσης), ο Τάκης Αδάμος που απέδρασε από την Ικαρία και ο Νίκος Κυτόπουλος, που αφέθηκε ελεύθερος ως προστάτης 7μελούς οικογένειας από τη Σαμοθράκη. Ο Δημήτρης Χατζής και ο Μήτσος Αλεξανδρόπουλος προσχώρησαν στον ΔΣΕ έχοντας αυτομολήσει από τον κυβερνητικό στρατό όπου υπηρετούσαν τη θητεία τους, ο Νίκος Παπανδρέου εντάχθηκε στον ΔΣΕ με όλη τη μονάδα του των Μακρονησιωτών φαντάρων, ενώ άλλοι όπως ο Βασίλης Πηγής, ο Δημήτρης Ραβάνης-Ρεντής, ο Αλέξης Πάρνης και ο Γιώργος Λαμπρινός ήρθαν από το Μπούλκες της Γιουγκοσλαβίας, στο οποίο είχαν διαφύγει ως καταδιωκόμενοι αγωνιστές του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ (...).

Η συγγραφική και καλλιτεχνική τους δραστηριότητα στον ΔΣΕ - ο Τάκης Αδάμος συμμετείχε στον περιοδεύοντα θίασο με επικεφαλής τον ηθοποιό Αντώνη Γιαννίδη - σε καμία περίπτωση δε συνεπαγόταν ειδικά προνόμια και λιγότερο επικίνδυνες αποστολές. Βρίσκονταν όλοι στην πρώτη γραμμή του μετώπου, παίρνοντας μέρος στις μάχες. Ο Μήτσος Αλεξανδρόπουλος και ο Κώστας Πουρναράς (Μπόσης), μάλιστα, τραυματίστηκαν βαριά και στάλθηκαν προσωρινά σε νοσοκομεία των σοσιαλιστικών χωρών για να νοσηλευτούν, ενώ ο Γιώργης Λαμπρινός, δημοσιογράφος του «Ριζοσπάστη» και κριτικός - μελετητής της ελληνικής λογοτεχνίας, κάτω από τις σκληρές συνθήκες που αντιμετώπιζαν τα τμήματα του ΔΣΕ της Νότιας Ελλάδας, αρρώστησε βαριά το Μάη του 1949, έπεσε στα χέρια του εχθρού και εκτελέστηκε. Ετσι δεν είναι καθόλου παράξενο που κάποιοι ανάμεσά τους αναδείχτηκαν σε στελεχικές θέσεις του ΔΣΕ, όπως ο ποιητής Ανθος Φιλήτας (Ανθιμος Χατζηανθίμου) και ο πεζογράφος Κώστας Πουρναράς (Μπόσης), που αναδείχθηκαν σε θέσεις πολιτικού επιτρόπου ταξιαρχίας, υπεύθυνοι δηλαδή για την οργάνωση της πολιτικής δουλειάς, ο θεατρικός συγγραφέας Γιώργος Σεβαστίκογλου ήταν πολιτικός επίτροπος τάγματος και προήχθηκε σε ταγματάρχη, ο Τάκης Αδάμος που επίσης υπήρξε ταγματάρχης, ο Βασίλης Πηγής που ήταν λοχαγός του Πυροβολικού και ο Αλέξης Πάρνης υπολοχαγός.


Η βασική χρέωσή τους ήταν, βέβαια, στην κεντρική διαφώτιση, ως πολεμικοί ανταποκριτές και συντάκτες της εφημερίδας του Γενικού Αρχηγείου «Εξόρμηση», που το 1949 μετονομάστηκε σε «Προς τη Νίκη», όπου δημοσιεύουν με εξαιρετική ζωντάνια, έξυπνο χιούμορ και ειρωνικό πνεύμα για την αστική κυβερνητική και στρατιωτική ηγεσία χρονογραφήματα, στοιχειοθετημένες ανταποκρίσεις από τις μάχες και ποιήματα, με στόχο όχι απλά την πολιτική ενημέρωση, αλλά πρώτα απ' όλα τη διαπαιδαγώγηση των μαχητών. Ανάμεσα στους συντάκτες της εφημερίδας ήταν και ο χρονικογράφος του «Ρίζου της Δευτέρας», Απόστολος Σπήλιος (Κολτσιδόπουλος).

Το βιβλίο στο σακίδιο κάθε μαχητή...

Κάτω από τις εκρήξεις των όλμων και τα διασταυρούμενα πυρά των πυροβόλων, οι μαχητές λογοτέχνες έγραψαν την περίοδο 1948 - '49, μετά την εκτίμηση για καθυστέρηση της καλλιτεχνικής και λογοτεχνικής παραγωγής στον ΔΣΕ, ορισμένα χρονικά μεγάλων μαχών καθώς και διηγήματα, που όπως μας πληροφορεί ο Νίκος Κυτόπουλος στον πρόλογο του χρονικού του για τη μάχη της Νάουσας, συγκαταλέγονταν ανάμεσα στις εκδόσεις των λογοτεχνικών βιβλίων του βουνού και βρίσκονταν στο σακίδιο κάθε μαχητή, μαζί με τις μεταφράσεις αριστουργημάτων της Σοβιετικής Λογοτεχνίας, που αναφέρονταν στο Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο του Σοβιετικού στρατού ενάντια στις χιτλερικές ορδές και στον αγώνα για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση (...).

Να, λοιπόν, γιατί ήταν σημαντική η παρουσία του βιβλίου στον ΔΣΕ, τόσο επιβαλλόμενη που μπορεί οι μαχητές του να κοιμόντουσαν στα άχυρα αρκετές φορές δίχως ψωμί, όμως δεν τους έλειπε η βιβλιοθήκη: Γιατί με το βιβλίο, όπως και με τα άλλα μέσα της πολιτικής - ιδεολογικής διαπαιδαγώγησης, τις εφημερίδες, τις μπροσούρες, το ραδιόφωνο, τα μαθήματα, το ομαδικό διάβασμα και τη συζήτηση, οι αγωνιστές του διαμορφώνονταν σε συνειδητούς ταξικούς μαχητές, με επίγνωση του γιατί και με ποιο τρόπο πολεμούν. Ολη η οργάνωση και λειτουργία του ΔΣΕ - από τη Συνέλευση της διμοιρίας όπου γινόταν συλλογική αποτίμηση και έλεγχος της δράσης της και των μαχητών της, την ανάδειξη των στελεχών του με βάση τις ικανότητες, το ήθος και τη συμπεριφορά τους, έως την καθημερινή συλλογική ζωή και ψυχαγωγία - σε ένα πράγμα αποσκοπούσαν: στη διαπαιδαγώγηση ανθρώπινων προσωπικοτήτων με κρίση, βούληση και συναίσθημα, με συνείδηση δηλαδή της ανθρωπιάς τους (...).

Μερικές από τις εκδόσεις της «Σύγχρονης Εποχής» με έργα λογοτεχνών μαχητών του ΔΣΕ
Μερικές από τις εκδόσεις της «Σύγχρονης Εποχής» με έργα λογοτεχνών μαχητών του ΔΣΕ
Αλλωστε, (...) ο ΔΣΕ ήταν ένας άλλου τύπου στρατός, γιατί «άλλου τύπου» ήταν κι ο πόλεμος που διεξήγαγε από την πλευρά του: Πόλεμος δίκαιος, που αντικειμενικά έκφραζε τους πόθους και τις ανάγκες των καταπιεσμένων απέναντι στους καταπιεστές και εκμεταλλευτές τους: σύσσωμη την αστική τάξη και τα κόμματά της, καθώς και τους ξένους συμμάχους τους, Εγγλέζους και Αμερικανούς. (...)

«Απλοί άνθρωποι, φτωχογέννητοι και φτωχοαναθρεμμένοι εργάτες και γραμματικοί, βοσκοί και ζευγολάτες, είναι στο στρατό μας», γράφει ο Χατζής στη «Μουργκάνα», έκδοση κι αυτή του βουνού. «Μα πιστεύουν στο δίκιο τους και γι' αυτό πολεμούνε καλά. Εχουν συνείδηση για το χρέος τους, γι' αυτό πειθαρχούν στην ομάδα τους και πεθαίνουν όταν χρειάζεται. Είναι απλοί και χαρούμενοι. Γι' αυτό τραγουδάνε τόσο πολύ. Αγαπούνε τη ζωή, τ' αγαθά της, την ειρήνη. Ετσι είναι όλοι τους: Πολεμούνε καλά, τραγουδάνε πολύ και δακρύζουνε με το τίποτα».

Από πού αντλούσαν την έμπνευσή τους

Οχι, δεν πρόκειται για υπερβολή και εξιδανίκευση. Η ηθική υπεροχή και η ευαισθησία των μαχητών του ΔΣΕ, χαρακτηριστική στους δυνατούς κι όχι στους αδύναμους ανθρώπους, ξεπηδά απ' όλο το έργο των λογοτεχνών του, όπως και η χαρά του αγώνα. Ο αναγνώστης θα βρει την έκφρασή της όχι μόνο στο χορό και το τραγούδι, αλλά και στα αστεία παρατσούκλια, τα περιπαιχτικά σχόλια και τα πειράγματα ή τα ευτράπελα περιστατικά, ακόμη και στα ρεαλιστικά μυθιστορήματα που γράφηκαν μετά την ήττα, έξω και πέρα δηλαδή από τις ανάγκες εμψύχωσης και τόνωσης του ηθικού των μαχητών (...).

Πέρα, όμως, από τη συμβολή που είχε η τέχνη στην ψυχική καλλιέργεια και ανάταση των μαχητών, υπήρχε κάτι πιο βαθύ που δυνάμωνε την αντοχή τους και την ικανότητά τους να σηκώνουν το φοβερό βάρος αυτού του άνισου πολέμου. Ηταν η πανάκριβη κληρονομιά του ανυποχώρητου αγώνα του ΚΚΕ και των γενιών που διαπαιδαγώγησε, η μακριά αιματόβρεχτη αλυσίδα της θυσίας χιλιάδων κομμουνιστών και κομμουνιστριών που τραβήξανε ψηλά, πολύ ψηλά (...).

Στιγμιότυπο απ' την εκδήλωση
Στιγμιότυπο απ' την εκδήλωση
Το μεγάλο ποσοστό των γυναικών στις γραμμές του ΔΣΕ που έφτανε στο 25%, σε συνθήκες όπου κυριαρχούσε η αντιδραστική αντίληψη για την κατωτερότητα του φύλου τους, αλλά και η ισάξια με τους άνδρες συνεισφορά τους στον αγώνα, αποτέλεσμα της ειδικής δουλειάς που γινόταν στις γυναίκες από τις υπεύθυνες κάθε τμήματος για τη γυναικεία δουλειά, δείχνει ότι ο ΔΣΕ πρωτοπορούσε όχι μονάχα σε σχέση με τον αστικό στρατό, αλλά και με αυτόν ακόμη τον ΕΛΑΣ. Η εξύψωση των γυναικών στον ΔΣΕ αποτελεί αγαπημένο θέμα στη λογοτεχνία του (...).

Οπως είναι φανερό, η συγγραφική εργασία του ΔΣΕ ήταν προσανατολισμένη στις ανάγκες του πολέμου για αξιόμαχο δυναμικό με ψυχή βαθιά. Τα μαρτύρια στον «Παρθενώνα» της Μακρονήσου, καταγραμμένα από τον Γιώργη Λαμπρινό στην μπροσούρα του «Μακρόνησος», μέσα από τις διηγήσεις των Μακρονησιωτών φαντάρων που προσχώρησαν στον ΔΣΕ, αποτελούσε μια ακόμη έκδοση του βουνού, που εκτός από το να υπογραμμίζει το δίκιο του αγώνα, εξυπηρετούσε, όπως φαίνεται, και την ανάγκη μιας ιδιαίτερης δουλειάς στους Μακρονησιώτες του αστικού στρατού, για να ξαναβρούν τον εαυτό τους προσχωρώντας στον ΔΣΕ (...).

Η απροθυμία πολλών στρατιωτών του αστικού στρατού να πολεμήσουν για μια ξένη σ' αυτούς υπόθεση και η νοσταλγία τους για την ειρήνη και τη ζεστασιά του σπιτιού αξιοποιήθηκε και καλλιεργήθηκε από τον ΔΣΕ με καθημερινή διαφωτιστική δουλειά, η οποία καλούσε σε συμφιλίωση και προσχώρησή τους στις γραμμές του σύμφωνα με το ταξικό τους συμφέρον, είτε από τα χωνιά με συνοδεία καλλιτεχνικού προγράμματος, είτε με τη διανομή φυλλαδίων κοντά στα εχθρικά συρματοπλέγματα (...).

Ταξικό - διεθνιστικό περιεχόμενο

Το ταξικό - διεθνιστικό περιεχόμενο διαπερνά εντονότερα τη λογοτεχνική δημιουργία των μαχητών του ΔΣΕ συγκριτικά με την αντιστασιακή λογοτεχνία, όπου κυριαρχεί το εθνικοαπελευθερωτικό περιεχόμενο. Ο Μποδοσάκης, ο Λαναράς και άλλοι καπιταλιστές επικρίνονται με διάφορες αφορμές (...). Σε ορισμένα έργα διαγράφεται μάλιστα και η αναγκαιότητα της σοσιαλιστικής προοπτικής. Οι διαπιστώσεις αυτές δεν αναιρούν το γεγονός ότι ως κεντρικός προσανατολισμός παραμένει η κατάργηση της αγγλοαμερικάνικης επικυριαρχίας, η δημοκρατική ομαλότητα και η ειρήνευση. Οι αντιφάσεις αυτές δεν χρεώνονται, βέβαια, στους λογοτέχνες. Αντανακλούν την αδυναμία του Κόμματος να πραγματοποιήσει με αποφασιστικότητα την αναγκαία στροφή στη στρατηγική του, θέτοντας το στόχο για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας και τον εγκλωβισμό του στην ουτοπική προγραμματική θέση για λαοκρατική πολιτική διακυβέρνηση, χωρίς κατάργηση των καπιταλιστικών σχέσεων ιδιοκτησίας.

Στα έργα του δασκάλου και λογοτέχνη Κώστα Πουρναρά, τη νουβέλα «Εμείς θα νικήσουμε» (1953) και το πρώτο μέρος ενός μυθιστορήματος με τον τίτλο «Δύσκολες μέρες» (1956), είναι ακόμη πιο εμφανής η προσπάθεια προσδιορισμού της συμπεριφοράς των χαρακτήρων από τις σχέσεις ιδιοκτησίας. Ο σοσιαλισμός ως καρπός του αγώνα του ΔΣΕ καταγράφεται, μάλιστα, χωρίς περιστροφές (...).

Το μυθιστόρημα «Δύσκολες μέρες» αναφέρεται στην περίοδο που ακολούθησε τη Συμφωνία της Βάρκιζας έως την άνοιξη του 1947, πριν δηλαδή την απόφαση της 3ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ το Σεπτέμβρη του 1947, με την οποία γενικεύεται η ένοπλη ταξική σύγκρουση. Στις σελίδες του αποτυπώνεται το ανελέητο ανθρωποκυνηγητό, με συλλήψεις αγωνιστών, κλοπές, βιασμούς, βασανισμούς, δολοφονίες και εκτελέσεις όσων βοηθούν ή υποπτεύονται ότι μπορεί να βοηθούν τους κομμουνιστές και τους αντάρτες (...). Παρότι στο μυθιστόρημα δεν αμφισβητείται ανοιχτά η κομματική κατεύθυνση για συμφιλίωση μέσα από νόμιμη πολιτική δραστηριότητα, στην πράξη υπονομεύεται από την καθηλωτική περιγραφή του αδιέξοδου των προσπαθειών του Κόμματος να συγκροτήσει τις διαλυμένες Οργανώσεις του, τόσο σε πολλές πόλεις, όσο και στην ύπαιθρο. Αποφυλακισμένοι σύντροφοι, για παράδειγμα, συλλαμβάνονται ξανά λίγες ώρες αφού περάσουν την πόρτα της φυλακής, γιατί δεν μπορούν να επανασυνδεθούν (...).

Με λίγα λόγια, στο μυθιστόρημα αυτό, και ακόμη περισσότερο στο δεύτερο τόμο της τριλογίας του Κυτόπουλου «Δοκιμασία» που γράφηκε αργότερα τη δεκαετία του '80, διαφαίνεται ότι η επιλογή του Κόμματος να χρησιμοποιεί την ένοπλη πάλη σαν δευτερεύον μέσο πίεσης για «ομαλές δημοκρατικές εξελίξεις» από το 1946 έως τα τέλη του 1947, χωρίς να πραγματοποιήσει έγκαιρα την αναγκαία αλλαγή στη στρατηγική του και να οργανώσει αποφασιστικά την ένοπλη πάλη και εξέγερση, λειτουργούσε σε βάρος της τελικής αναμέτρησης (...).

Εμείς θα νικήσουμε...

Ολοι οι πρωτοπόροι λογοτέχνες στους οποίους σήμερα αναφερθήκαμε, φιλοξενήθηκαν μετά το τέλος των πολεμικών επιχειρήσεων στις χώρες του σοσιαλισμού, όπου εργάστηκαν ως συγγραφείς, δημοσιογράφοι, εκπαιδευτικοί, ενώ πολλοί απ' αυτούς πραγματοποίησαν σπουδές στη Λογοτεχνία. Οι περισσότεροι έμειναν μέχρι το τέλος πιστοί στην υπόθεση που με τόση θέρμη αγκάλιασαν στη νιότη τους και είναι εντυπωσιακό ότι παρά τη σκληρά δοκιμασμένη, αλλά πάμπλουτη σε βιώματα και συγκινήσεις ζωή τους, και ίσα - ίσα ακριβώς γι' αυτό, συνέχισαν να δημιουργούν σπουδαίο λογοτεχνικό έργο, ορισμένοι συγκεντρώνοντας μάλιστα και πολλά βραβεία, που βοήθησαν και στον επαναπατρισμό τους. Ο μόνος που δεν επαναπατρίστηκε είναι ο Κώστας Μπόσης. Τα έργα του, όπως και άλλων λογοτεχνών που αναφέρθηκαν σήμερα, εκδόθηκαν από το εκδοτικό «Νέα Ελλάδα» και δεν έχουν κυκλοφορήσει πλατιά στη χώρα μας. Συνεχίζοντας, όμως, την προσπάθεια που εδώ και χρόνια κάνει η «Σύγχρονη Εποχή» με την έκδοση και λογοτεχνικών βιβλίων για τον ΔΣΕ, θα φροντίσουμε να επανεκδοθούν και άλλα ακυκλοφόρητα στην Ελλάδα έργα. Το οφείλουμε, άλλωστε, σ' αυτούς τους λογοτέχνες, γιατί η αστική και οπορτουνιστική κριτική απαξιώνει ή αποσιωπά αυτό ιδιαίτερα το κομμάτι της δημιουργίας τους, ακριβώς γιατί είναι πολύ επικίνδυνο όπλο για τα συμφέροντα της τάξης που υπηρετεί.

Οπως έγραφε ο Χατζής: «Υπάρχουν μάχες στον πόλεμο που δεν έχουν άλλη δόξα έξω από τη δόξα της κερδισμένης νίκης. Και είναι μάχες χαμένες που μ' αυτές κερδίζεται ο πόλεμος». Με άλλα λόγια, ο ΔΣΕ μπορεί να ηττήθηκε, όμως η πείρα και τα διδάγματα από την κορυφαία αυτή ταξική σύγκρουση στη χώρα μας είναι ίσως η πιο πολύτιμη παρακαταθήκη σε όλη την Ιστορία του Κόμματός μας για να κερδίσουμε τελικά τον πόλεμο, που συνεχίζεται. `Η όπως τελειώνει ο Κώστας Μπόσης το ομώνυμο και γραμμένο μετά την ήττα βιβλίο του: «Τι κι αν έπεσε ο Γράμμος; ΕΜΕΙΣ ΘΑ ΝΙΚΗΣΟΥΜΕ».


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ