Σάββατο 3 Σεπτέμβρη 2016
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 22
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
«Κάθε εποχή θα έχει τις δικές της Αντιγόνες»

Συζήτηση με τον ηθοποιό Στέλιο Μάινα, πρωταγωνιστή της παράστασης «Αντιγόνη» του Ζαν Ανούιγ, σε σκηνοθεσία Ελένης Ευθυμίου

Η νεότητα και το γήρας, η ομορφιά και η ασχήμια, η δύναμη και η αδυναμία, το δίκαιο και το άδικο αντιπαραβάλλονται για να ξεσκεπάσουν μια κοινωνία φοβισμένη, βουτηγμένη στον ατομικισμό και τη διαφθορά, μια κοινωνία σε σημείο μηδέν. Η παράσταση «Αντιγόνη» του Ζαν Ανούιγ, σε σκηνοθεσία Ελένης Ευθυμίου, θα παρουσιαστεί στο Θέατρο Πέτρας στις 7 Σεπτέμβρη, στο Κηποθέατρο Παπάγου στις 8 Σεπτέμβρη και στο «Κατράκειο» της Νίκαιας στις 11 Σεπτέμβρη. Με αφορμή τις παραστάσεις αυτές, ο «Ριζοσπάστης» μίλησε με τον ηθοποιό Στέλιο Μάινα για το έργο του Ανούιγ αλλά και τις σημερινές «Αντιγόνες» και την έννοια της αντίστασης στο σήμερα.

-- Η «Αντιγόνη» του Ζαν Ανούιγ θεωρείται κορυφαίο έργο της σύγχρονης δραματουργίας και από τα γνωστότερα του Γάλλου συγγραφέα. Είναι τυχαίο που ο Ανούιγ το επιλέγει μέσα σε μια ιδιαίτερη για τη Γαλλία στιγμή, το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο; Ηταν μια ευθεία βολή στον Πεταίν και την κυβέρνηση του Βισύ;

-- Φανταστείτε πως όταν γράφονταν οι σκηνές της «Αντιγόνης», τα γερμανικά στρατεύματα περιπολούσαν στους δρόμους του Παρισιού, τα αποσπάσματα εκτελούσαν τους αντιστασιακούς πατριώτες και τα νέα κορίτσια του Παρισιού αντάλλασσαν την παρθενιά τους με τους Γερμανούς αξιωματικούς για ένα γεύμα ή ένα κομμάτι ψωμί. Η απαξίωση αυτή είχε και κορωνίδα. Τον πρώην ήρωα του Α' Παγκόσμιου Πολέμου Πεταίν, που παρέδωσε τη χώρα του στον εισβολέα, εκφωνώντας έναν παροιμιώδη λόγο: «Σ' αυτούς τους δύσκολους καιρούς που διανύουμε, απόλυτη προτεραιότητά μας είναι η επιβίωση του Εθνους μας. Γάλλοι, η νομιμότητά μας θα μας σώσει. Ζήτω το Εθνος». Και έτσι, τα Μακί (σ.σ. μικρές ένοπλες ομάδες, γνωστές στην ύπαιθρο ως Μακί - maquis, ομάδες της Γαλλικής Αντίστασης) και οι πατριώτες εκτελούνταν, νόμιμα, ως εχθροί της πατρίδας.


-- Στην «Αντιγόνη», όπως και σε όλα τα έργα του Σοφοκλή, ο άνθρωπος αντιστέκεται στη μοίρα του, δεν της αναγνωρίζει ούτε την παντοδυναμία, ούτε της προσφέρει την υπόκλιση της υποταγής. Αυτό το χαρακτηριστικό το διατηρεί στο ακέραιο ο Ανούιγ;

-- Η Αντιγόνη είναι αποκύημα του συνθήματος που ήταν γραμμένα σ' όλους τους τοίχους της χώρας απ' άκρη σ' άκρη. RESISTANCE. Αυτή η αντίσταση είναι η Αντιγόνη, η ανυπακοή, ο αυθορμητισμός των νέων που δεν υπολογίζουν τις συνέπειες των πράξεών τους.

-- Τι διαφορετικό ή «ενισχυμένο» φέρνει η «Αντιγόνη» του Ανούιγ;

-- Οι άνθρωποι μένουν μόνοι για να αποφασίσουν για τη μοίρα τους. Στο Σοφοκλή η παρουσία των Θεών φέρνει την κάθαρση, πάντα, ο από μηχανής θεός θα δώσει τη λύση, την τιμωρία, την αποκατάσταση. Στον Ανούιγ, οι θεοί απουσιάζουν. Δεν αναφέρονται ούτε μια φορά, οι άνθρωποι ούτε καν τους επικαλούνται. Εχουν τη σιγουριά πως είναι μόνοι στο σύμπαν για να διαλέξουν τη μοίρα τους. Και βέβαια, στις γερασμένες κοινωνίες της Δύσης, όπου το συμφέρον είναι η απόλυτη προτεραιότητα, οι «Αντιγόνες» δεν έχουν καμιά θέση. Φυσικά και οι «Αίμονες», και τελειώνοντας το έργο τα πτώματα των νέων, θα μένουν θαμμένα στην τρύπα που ο Κρέων προσπάθησε να κρύψει το Αγος της πόλης.

-- Η Αντιγόνη, μετά την κορυφαία πράξη «ενταφιασμού» του αδερφού της, καθίσταται παράδειγμα προς μίμηση, συμβολοποιείται και εγκαθίσταται στο πάνθεον των αρχετύπων. Μέσα στις χιλιετηρίδες και τους αιώνες, οι Αντιγόνες επαληθεύουν τις αμετάβλητες σχέσεις εξουσίας και εξουσιαζόμενου, λαμβάνοντας ουσιαστικά την «εντολή», σε κάθε εποχή, να δικαιώσουν όλους τους χαμένους αγώνες ανάμεσα στην εξουσία και στον εξουσιαζόμενο;

-- Η νεότητα, το καινούργιο, το αμήχανο, το άτεχνο, το ανοργάνωτο, το αυθόρμητο, καταδικάζονται πάντα από τους Κρέοντες όλων των εποχών, αλλά η ανθρώπινη φύση μπορεί να εμπεριέχει την υποταγή, ευτυχώς όμως και την επανάσταση. Κι έτσι νομοτελειακά, κάθε εποχή θα έχει τις δικές της Αντιγόνες, θέλουν δεν θέλουν οι εξουσίες, όσες καταδίκες κι αν επιχειρούν.

Η θεματολογία της Σοφόκλειας «Αντιγόνης» έχει κεντρίσει όλους τους μεγάλους διανοητές της νεότερης ιστορίας μας, μεταξύ αυτών και τον Μπρεχτ, με τη δική του εκδοχή. Αλλά και τους φιλοσόφους, όπως τον Χέγκελ, που προχώρησε στη βαθύτερη προσέγγιση του Μύθου. Ποιος προηγείται της «Πόλης»; Η οικογένεια είναι δημιούργημα των κοινωνιών ή οι κοινωνίες προήλθαν από την οργάνωση των οικογενειών; Και ένας νεκρός στρατιώτης, ας πούμε, πού ανήκει; Στην πατρίδα για την οποία θυσιάστηκε; `Η στην οικογένειά του; Ο Χέγκελ γράφει ο νεκρός ανήκει κατά πρώτον στους οικείους του.

-- Οι σημερινοί Κρέοντες και οι σημερινές Αντιγόνες, με όποιο ανάστημα κι αν έχουν σε σχέση με τους μυθικούς, επαναφέρουν το αίτημα της αντίστασης, που την έχουμε ανάγκη σαν εποχή;

-- Οι εξουσίες, σ' όλη την υφήλιο, τιμώρησαν σκληρά κάθε αμφισβήτηση, κάθε αντίσταση, κάθε προσπάθεια ανάτασης και προόδου. Η Αντιγόνη, όμως, είναι το υπόδειγμα, η ελπίδα, πως το καινούργιο θα επιβιώσει, θα αναδυθεί, θα δημιουργήσει.

-- Δεν είναι λιγάκι απαισιόδοξο το γεγονός ότι πάντα οι Κρέοντες είναι ισχυρότεροι από τις Αντιγόνες, σε δύναμη όχι σε αξία βέβαια;

-- Κοιτάξτε, νομοτελειακά, οι κοινωνίες χρειάζονται τις αντίρροπες δυνάμεις για να προχωρήσουν. Δεν μπορούμε να φτιάξουμε κοινωνίες μόνο με Αντιγόνες, θα έτρωγαν τον εαυτό τους. Η επανάσταση χρειάζεται τη στάση. Ο άνεμος χρειάζεται το γαλήνιο ωκεανό για να τον αναταράξει, πάντα η ζωή προχωράει με ισορροπίες, κι όσο κι αν ακούγεται κυνικό, κοινωνίες που δεν στριμώχνονται, δεν προχωρούν. Παρακμάζουν. Το δυστύχημα της εποχής μας είναι πως πλήθυναν οι Κρέοντες και σπανίζουν οι Αντιγόνες. Εχει διαταραχθεί αυτή η παγκόσμια ισορροπία αντίρροπων δυνάμεων, έχει γείρει η πλάστιγγα, και θα βασιλεύουν οι Κρέοντες και οι υποτελείς τους.

-- Ο τρόμος, η ανέχεια, η ανασφάλεια, ο πόνος, η φτώχεια, οι πόλεμοι, η προσφυγιά, το άδικο εντέλει είναι αυτό που κυριαρχεί στις ζωές μας σήμερα, είτε είμαστε Σύριοι, είτε Ευρωπαίοι, είτε Αμερικανοί... δεν σκέφτεσαι ότι δεν μπορεί όμως να συνεχιστεί άλλο αυτό; Οτι κάτι πρέπει να γίνει ή καλύτερα κάτι πρέπει να κάνουμε;

-- Ολα αυτά είναι απότοκος του «φοβικού συνδρόμου των δυτικών κοινωνιών» που απειλούνται από τους πρώην υποτελείς τους των πρώην αποικιών τους. Και βέβαια, οι μάζες των πεινασμένων, των καταπιεσμένων, των φτωχότερων πληθυσμών του πλανήτη, συνενώνονται κάτω από τη σημαία του φονταμενταλισμού, καταναλώνοντας το ισχυρότερο παυσίπονο, το ισχυρότερο οπιούχο, τη θρησκεία... Τι καλύτερο προκάλυμμα στο έγκλημα, από το να το αναγάγεις σε θεϊκή εντολή;

-- Η Τέχνη πόσο δυνατή είναι σήμερα και σε τι μπορεί να συμβάλει; Μπορεί να συμβάλει ή την ξεπερνούν τα γεγονότα; Μήπως κάποιες φορές την βλέπουμε κι αυτήν άλλοτε τρομαγμένη, άλλοτε σαστισμένη κι άλλοτε συμβιβασμένη;

-- Η Τεχνη, κακά τα ψέματα, δεν έχει άμεσα παρεμβατικό χαρακτήρα. Δομεί συνειδήσεις, φτιάχνει το γενικότερο οικοδόμημα της παιδείας που έχουμε ανάγκη για να δημιουργούμε πολίτες με υψηλό φρόνημα αντίστασης, και αξιοπρέπεια. Η Τέχνη είναι καταφύγιο, είναι μαθητεία, είναι εργαλείο. Δεν έχω αυταπάτες για το ρόλο της Τέχνης στη σημερινή κοινωνία, οπού οι πολίτες ζουν υπό το καθεστώς τρόμου και ανασφάλειας, της ανεργίας και της πείνας. Δεν υπάρχει πιο αποτελεσματικό όπλο από την ανεργία. Σκοτώνει άμεσα κάθε πρόθεση αντίδρασης και αντίστασης, κάθε διάθεση για πάλη και αγώνα. Η ανεργία είναι το όπλο και η μέθοδος σωφρονισμού του νέου καπιταλισμού.


Σ.Αδαμίδου


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ