Στις 26 Αυγούστου 1948 εκτελέστηκε η ηρωική Ισμήνη Σιδηροπούλου, μετά από απόφαση του Εκτακτου Στρατοδικείου της Αθήνας που την είχε καταδικάσει σε θάνατο. Το καλοκαίρι του 1948, σε μια περίοδο έντασης της καταστολής με διωγμούς, εκβιασμούς, απειλές, βασανιστήρια και αίμα, ήρθε να κόψει τη φωτεινή, αταλάντευτα συνεπή, αγωνιστική πορεία ζωής της 24χρονης Ισμήνης. Η βαρβαρότητα του αστικού κράτους αναδείχθηκε με τον πιο στυγνό τρόπο απέναντι σε όποιον αμφισβητούσε ή πολεμούσε την εξουσία του. Δεν θα μπορούσε να είναι εξαίρεση η νεαρή καθηγήτρια φυσικομαθηματικών, τη στιγμή που από πολύ νωρίς, ως μαθήτρια στη σχολή του Γληνού, συνέδεσε τη ζωή της με τον αγώνα για μια κοινωνία χωρίς πείνα, πόλεμο και εκμετάλλευση, για το δικαίωμα όλων των παιδιών στη μόρφωση.

Απ' τις αρχές της γερμανικής κατοχής, η Ισμήνη αναδείχτηκε στέλεχος του ΚΚΕ. Δούλεψε, μαζί με άλλους νεολαίους της ΕΠΟΝ, στον παράνομο Τύπο της Κατοχής, τομέας δύσκολος, σημαντικός για την Οργάνωση, που απαιτούσε υπευθυνότητα και προσοχή, προκειμένου ν' αποφευχθεί χτύπημα στον εκδοτικό μηχανισμό.

Με δυο πολυγράφους σε δυο διαφορετικά σπίτια, το ένα το σπίτι της Ισμήνης (Μιχ. Βόδα - Σωζοπόλεως) και το άλλο στο Δουργούτι, η ΕΠΟΝίτικη ομάδα, ιδιαίτερα τους στερνούς μήνες του '44, δούλεψε εντατικά στη μάχη της ενημέρωσης που έδινε τότε ασταμάτητα η ΕΑΜική Αθήνα, με την έκδοση καθημερινά επίκαιρου υλικού.

Η πλούσια δράση της συνεχίστηκε και στην κυβέρνηση της ΠΕΕΑ, στο υπουργείο Εργασίας με υπουργό τον Μιλτιάδη Πορφυρογένη. Εγινε Γραμματέας της Κομματικής Οργάνωσης του ΚΚΕ στο υπουργείο Εργασίας που δούλευε. Επαιξε σημαντικό ρόλο στο ξεσήκωμα των δημοσίων υπαλλήλων, καθώς στο πρόσωπό της αναγνώριζαν σύντροφοι και συναγωνιστές την πρωτοπόρα αγωνίστρια που εκτιμούσαν και ακολουθούσαν στον αγώνα.

Πάλεψε γενναία και το Δεκέμβρη του 1944. Ηταν πάντα μια κομμουνίστρια που δεν ταλαντεύτηκε μπροστά στις δυσκολίες, δουλεύοντας πάντα ακούραστα σε κάθε κομματικό καθήκον που αναλάμβανε. Εδωσε όλες τις δυνάμεις της και σαν μέλος του Γυναικείου Γραφείου της Αθήνας του ΚΚΕ. Οταν πιάστηκε από την Ασφάλεια, αποφασιστικά και ψύχραιμα αντιμετώπισε τους βασανιστές της, αν και πέρασε φρικτά βασανιστήρια.

Πλούσια και ξεχωριστή ήταν και η δράση της ως μελλοθάνατης στις Φυλακές Αβέρωφ. Αν και μετρούσε αντίστροφα ο χρόνος μέχρι τη στιγμή που θα την άρπαζαν για εκτέλεση, η Ισμήνη συνέβαλε στην οργάνωση της καθημερινής ζωής έτσι ώστε από το κολαστήριο της φυλακής να διασωθεί για καθεμιά όχι μόνο η σωματική υγεία, αλλά να κρατηθούν γερά και όρθια το μυαλό και η ψυχή. Ανάμεσα στα άλλα, η Ισμήνη δίδασκε στις κοπέλες μαθηματικά, αλλά και ξένες γλώσσες, μιας και γνώριζε αγγλικά και γαλλικά. Τα παιδιά, οι μαθήτριές της τη λατρεύανε.

Στις 25 του Αυγούστου του 1948, ο παπάς της φυλακής, ο πάτερ Προκόπιος, που της ζητούσε να του μεταφράσει κείμενα, γνωρίζοντας ότι έφτανε η στιγμή της εκτέλεσης, ζήτησε από την Ισμήνη να του φέρει πίσω τα βιβλία του. Πηγαίνοντάς τα εκείνη στην εκκλησία, την φώναξαν οι φύλακες ότι τάχα τη ζητάει ...δικηγόρος στο γραφείο. Δεν την ξαναείδαν οι συγκρατούμενές της. Εκεί την απομόνωσαν, την μετέφεραν στου Γουδή, όπου και την εκτέλεσαν την αυγή της 26ης Αυγούστου του 1948.

Η Ισμήνη, η δασκάλα που ακτινοβολούσε λεβεντιά, δεν ξαναγύρισε στις μαθήτριες και συντρόφισσές της, που όταν κατάλαβαν τι είχε συμβεί ξεσήκωσαν τη φυλακή. «Μας πήραν την Ισμήνη». Τραντάχτηκε η φυλακή από τα χωνιά και τα συνθήματα. «Λαέ της Αθήνας, μας παίρνουνε κι άλλη γυναίκα, την Ισμήνη Σιδηροπούλου». «Θέλουμε την Ισμήνη μας». Αυτά ήταν τα αποχαιρετιστήρια τρυφερά λόγια στην αγαπημένη δασκάλα.

Η τελευταία της θέληση ήταν να την συντροφεύσει έως την ώρα που θα την πάρουν η φίλη και συγκρατούμενή της Δανάη Κουχτσόγλου. Η διεύθυνση της φυλακής την έκανε δεκτή και η Δανάη κάθισε μαζί της έως τις τέσσερις το πρωί. Τη νύχτα της απομόνωσης έγραψε δύο γράμματα. Ενα στις συγκρατούμενές της κι ένα στις μικρές μαθήτριές της. Αφησε συγχρόνως και μια παραγγελιά για τον Μιλτιάδη Πορφυρογένη: «Πες ότι κράτησα ψηλά τη σημαία του Κόμματος».

25/8/48

«Στη Νίνα, Παγώνα, κι όλες μου τις μαθήτριες!

Αγαπημένες μαθήτριες, δεν πρέπει να στεναχωρηθείτε. Αυτό θα με λυπούσε πολύ. Ξέρω πως μ' αγαπούσατε πολύ, αλλά τι να γίνη! Είμαι βεβαία πως πολύ γρήγορα η πατρίδα μας, η Ελλάδα, θα ηρεμήσει, θ' ανοίξουν τα σχολεία, θα βρουν τα Ελληνόπουλα το μορφωτικό εκείνο περιβάλλον που χρειάζεται για να προκόψουν. Εγώ εσπούδασα με πολύ κόπο. Σπούδασα κι εργαζόμουν σκληρά. Εύχομαι και το πιστεύω, πως πολύ γρήγορα θα μπορεί και στην Ελλάδα να σπουδάζει εκείνος που μπορεί και θέλει. Χωρίς κόπους».

Η μελλοθάνατη Ισμήνη, ακόμα και στις τελευταίες στιγμές της, δεν έπαψε να ατενίζει με αισιοδοξία το μέλλον. Μια αισιοδοξία που πήγαζε από την πίστη στα ιδανικά της και στο ΚΚΕ. Συνεχίζοντας το γράμμα απέδειξε για μια ακόμη φορά τη βαθιά της ανάγκη και θέληση, με το μυαλό, τις γνώσεις της, με την ίδια της τη ζωή, να υπηρετήσει τα συμφέροντα της εργατικής τάξης, του εργαζόμενου λαού. Δρόμο που προέτρεπε να ακολουθήσουν και οι μαθήτριές της, το δρόμο της γνώσης και της κοινωνικής πράξης:

«...Τα Μαθηματικά τ' αγάπησα πολύ κι είχα τον πόθο να προκόψω σε κανέναν κλάδο εφηρμοσμένων μαθηματικών, όπως π.χ. τ' Αναλογιστικά, που 'χουν σχέση με την Κοινωνική Ασφάλιση. Ηθελα να βοηθήσω με τα μαθηματικά μου το φτωχό εργαζόμενο κι ασφαλισμένο κόσμο. Πού ξέρεις! Ισως καμιά απ' τις μαθήτριές μου ακολουθήσει το δρόμο μου...».

Και τελείωνε το γράμμα με το φλογερό της μήνυμα: «Γεια σας παιδιά! Εγώ πηγαίνω ευχαριστημένη. Και περήφανη. Μη λυπάσθε για μένα!».

Οι μαθήτριές της τότε διάβαζαν και ξαναδιάβαζαν κατά αράδες το γράμμα της δασκάλας τους, πότε η μία, πότε η άλλη, όσο μπορούσαν να το αντέξουν. Οι μικρές φίλες και μαθήτριές της τότε έδωσαν όρκο να συνεχίσουν το έργο της δασκάλας τους.

Το παράδειγμά της, όπως και χιλιάδων άλλων νέων γυναικών στη σχεδόν 100χρονη πορεία του ΚΚΕ, μπορεί να εμπνεύσει. Εβαλε κι εκείνη το λιθαράκι της σε μια ηρωική στιγμή της πάλης του Κόμματος, που διδάσκει, προσφέρει ιδεολογικοπολιτικά συμπεράσματα, για τη στάση της νέας γυναίκας, ιδιαίτερα της κομμουνίστριας, στην πάλη, σε γραμμή ρήξης και σύγκρουσης με την καπιταλιστική εξουσία.

Αλλωστε, η μαντινάδα των μελλοθανάτων γυναικών από τους θαλάμους των Φυλακών Αβέρωφ δίνει το μήνυμα:

«Εγώ είμ' εκείνο το πουλί

Που τη φωτιά σιμώνω.

Καίγουμαι στάχτη γίνουμαι

Και πάλι ξανανιώνω.

Αν είσαι νιος και δεν πετάς

Με του βορρά τα νέφη

Ιντα τη θέλεις τη ζωή

Στο κόσμο να την έχεις.

Μην τονε κλαις τον αετό

Απού πετά σαν βρέχει

Μόνο να κλαις ένα πουλί

Απού φτερά δεν έχει».

Πηγές:

1. «ΚΕΝΤΡΙΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΙ ΦΥΛΑΚΑΙ ΑΒΕΡΩΦ», Ολυμπία Βασιλικής Γ. Παπαδούκα, Αθήνα, Δεκέμβρης 1981

2. «Μαχήτριες της λευτεριάς», Εκδοση «Ελεύθερη Ελλάδα» της ΠΔΕΓ, 1949

3. «Για μια νέα ζωή», Σούλα Καρανίκα

4. Η ΗΡΩΙΚΗ ΙΣΜΗΝΗ, «Ριζοσπάστης», Κυριακή 11 Σεπτέμβρη 2005