Η επανέναρξη των συνομιλιών μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας για την κατασκευή του νέου αγωγού φυσικού αερίου, του λεγόμενου και «Turkish Stream», που τέθηκε στις συζητήσεις Πούτιν - Ερντογάν κατά την πρόσφατη επίσκεψη του τελευταίου στη Ρωσία, ως ένα από τα βασικά θέματα της οικονομίας, ενισχύει τις θέσεις της Μόσχας στις διαπραγματεύσεις της με την ΕΕ, που συμπεριλαμβάνουν και τον αγωγό «Nord Stream ΙΙ», παρά το γεγονός ότι ο σχεδιασμός για τη μεταφορά φυσικού αερίου διά μέσου της Μαύρης Θάλασσας είναι γεμάτος από οικονομικά και πολιτικά ρίσκα.

Τα παραπάνω αναφέρονταν αναλυτικά και σε πρόσφατο άρθρο που δημοσιεύτηκε στο ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων «TASS», στο οποίο καταγράφονται εκτιμήσεις ειδικών αναλυτών, όπου βασική συνισταμένη στις παρατηρήσεις τους είναι οι «έντονες ανησυχίες» που εκφράζουν αξιωματούχοι της ΕΕ, για μια ενδεχόμενη επανέναρξη των σχεδιασμών για την κατασκευή του «Turkish Stream». Ενα έργο που αν υλοποιηθεί, θα αυξήσει την εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο, σε μια περίοδο που καταβάλλονται επίπονες προσπάθειες για το αντίθετο.

Ως βασικός παράγοντας ανησυχίας ορισμένων δυνάμεων εντός και εκτός Ευρώπης παρουσιάζεται το γεγονός της αποδυνάμωσης της Ουκρανίας ως βασικού διαύλου εισόδου του ρωσικού φυσικού αερίου στην ΕΕ, σε μία περίοδο μάλιστα που τα αποθέματα της Κασπίας σύντομα θα αρχίσουν να εισέρχονται στις ευρωπαϊκές αγορές, υποβαθμίζοντας ακόμη περισσότερο τη γεωπολιτική σημασία της Ουκρανίας ως ενεργειακού περάσματος.

Την ίδια στιγμή αναβαθμίζεται η Τουρκία, διά μέσου της οποίας θα περνούν δύο διαφορετικοί και μάλλον ανταγωνιστικοί αγωγοί. Αν και πολλά πράγματα αλλάζουν στις διεθνείς σχέσεις, ιδίως την περίοδο που διανύουμε, η εκ των πραγμάτων αναβάθμιση της Τουρκίας εξαιτίας του παραπάνω γεγονότος δεν φαντάζει ευχάριστη προοπτική για κέντρα εξουσίας στην Ευρώπη, αλλά και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Οι συνομιλίες για την κατασκευή του αγωγού «Turkish Stream» είχαν σταματήσει εδώ και ένα χρόνο, μετά την ένταση που δημιουργήθηκε στις σχέσεις των δύο χωρών και το «πάγωμα» των διπλωματικών σχέσεων εξαιτίας της κατάρριψης του ρωσικού αεροσκάφους από τουρκικά μαχητικά.

Η Ρωσία, μάλιστα, είχε δηλώσει την ετοιμότητά της να ξεκινήσει την κατασκευή του αγωγού άμεσα, είχε έτοιμα σχέδια, μελέτες, συμβόλαια με τις εταιρείες που θα αναλάμβαναν την κατασκευή του και φυσικά τα απαιτούμενα κονδύλια. Ωστόσο, η κατάρριψη του αεροσκάφους που επιχειρούσε στη Συρία και η δολοφονία του Ρώσου χειριστή στο έδαφος από Τούρκους ενόπλους ανέτρεψαν τους σχεδιασμούς και πυροδότησαν τη σφοδρή αντίδραση της Ρωσίας.

Το τι πραγματικά έχει συμβεί, ποιες δυνάμεις και ποια γεγονότα που εμφανίζονται ως τυχαία έχουν επιδράσει όλο αυτό το διάστημα, είναι δύσκολο να ξεδιαλύνει κάποιος μέσα σε όλο αυτό το απίθανο κουβάρι των αντιθέσεων. Ο Ερντογάν, πάντως, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, χρέωσε την κατάρριψη του αεροσκάφους στους πραξικοπηματίες που ήθελαν να τορπιλίσουν τις ρωσοτουρκικές σχέσεις...

Οπως και να 'χει, η αναθέρμανση του ενδιαφέροντος για την κατασκευή του «Turkish Stream» γίνεται σε μια περίοδο που το αζέρικο φυσικό αέριο από τα κοιτάσματα της Κασπίας φτάνει όλο και πιο κοντά στις αγορές της Ευρώπης - περνώντας και από την Ελλάδα μέσω του υπό κατασκευή ΤΑΡ - κι ενώ τα σχέδια ανάπτυξης σταθμών LNG με την αμερικανική υποστήριξη προχωρούν με ταχείς ρυθμούς πανευρωπαϊκά.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Ρωσία, με την επανέναρξη των συνομιλιών με την Τουρκία για το νέο αγωγό, προσπαθεί να διατηρήσει το πλεονέκτημα και να συγκρατήσει τις θέσεις της στα ενεργειακά πράγματα της Ευρώπης, αφού δείχνει πως δεν εγκαταλείπει - παρά τα τεράστια εμπόδια που υψώνει το ευρωατλαντικό μπλοκ - τους σχεδιασμούς της για την κατασκευή μιας νότιας διόδου για τη μεταφορά φυσικού αερίου.

Ο επικεφαλής του γραφείου αναλύσεων της ρωσικής υπηρεσίας «Εθνικής Ενεργειακής Ασφάλειας», Alexander Pasechnik, παρουσίασε πρόσφατα μια ακόμη εκδοχή. Είπε ότι ο νέος αγωγός θα μπορούσε να φτάσει διά μέσου της Μαύρης Θάλασσας μέχρι τα θαλάσσια σύνορα Βουλγαρίας και Τουρκίας και από εκεί να χωριστεί σε δύο τμήματα, ένα σε κάθε χώρα.

Περισσότερο «ορθό» από πολιτική σκοπιά θεωρούν το σχέδιο για «σπάσιμο» του αγωγού σε δύο μέρη μια σειρά Ρώσων αναλυτών, αντανακλώντας στην πραγματικότητα τις προθέσεις της πολιτικής ηγεσίας της χώρας. Ο Alexei Grivach δήλωσε στο TASS πως εάν το σύνολο των ποσοτήτων φυσικού αερίου του νότιου διαδρόμου περνούν μέσα από την Τουρκία, κάτι τέτοιο αυτομάτως θα ενίσχυε τη θέση της Τουρκίας στον ενεργειακό γεωπολιτικό χάρτη, κάτι που με τίποτε δεν θα επιθυμούσαν τα ισχυρά κέντρα εξουσίας στην Ευρώπη. Από την άλλη πλευρά, βέβαια, επισημαίνει τις δυσκολίες του εγχειρήματος να επιλεχθεί και η Βουλγαρία ως χώρα - transit του ρωσικού φυσικού αερίου, αφού, όπως λέει, εκεί βρίσκονται ισχυροί κύκλοι που εμποδίζουν την υλοποίηση μιας τέτοιας προοπτικής.

Καθ' όλη τη διάρκεια της αρνητικής περιόδου που είχε επικρατήσει στις ρωσοτουρκικές σχέσεις, υπήρξε ταυτόχρονη αναβάθμιση των τουρκο-ουκρανικών σχέσεων. Τώρα, όμως, με την επανέναρξη των συνομιλιών για τον «Turkish Stream», τα πράγματα αλλάζουν ξανά και Ουκρανοί αξιωματούχοι δημιουργούν και πάλι θόρυβο, καλώντας την ΕΕ να επιβάλει κυρώσεις και στις δύο χώρες σε περίπτωση που προχωρήσουν στην υλοποίηση των σχεδίων τους.

Ο επικεφαλής της ουκρανικής εταιρείας φυσικού αερίου «Naftogaz», Andrey Kobolev, δήλωσε πρόσφατα στην ουκρανική τηλεόραση πως η ΕΕ πρέπει να παρεμποδίσει την κατασκευή του αγωγού, «απαγορεύοντας» σε δυτικές εταιρείες να αναλάβουν συμβόλαια του έργου. Οι ανησυχίες της ουκρανικής πλευράς είναι εύλογες, αφού, όπως υπολογίζεται, η κατασκευή ενός μόνο αγωγού συνολικής δυναμικότητας περί τα 15 bcm ετησίως θα προκαλούσε οικονομική ζημιά στην Ουκρανία ύψους 350-400 εκατ. δολαρίων το χρόνο. Κόστος που θα διπλασιαστεί εάν κατασκευαστεί και δεύτερος αγωγός.

Σημειώνεται ότι, πέρσι, μέσω της Ουκρανίας πέρασαν συνολικά 64 δισ. κ.μ. ρωσικού φυσικού αερίου, η μισή ποσότητα σε σχέση με το 2010, πριν δηλαδή την έναρξη λειτουργίας του άλλου ανταγωνιστικού αγωγού «Nord Stream Ι», που διασχίζει τη Βαλτική Θάλασσα και καταλήγει στη Γερμανία. Σε αυτά ας συνυπολογιστεί και η πιθανότητα κατασκευής του «Nord Stream ΙΙ» και τότε εύκολα μπορεί να καταλάβει κάποιος την εξαιρετικά δυσχερή θέση στην οποία βρίσκεται το Κίεβο.

Την ίδια στιγμή, πάντως, σε ανάλυση του Dr. James Coyle, συνεργάτη του «Ατλαντικού Συμβουλίου», επισημαίνονται ορισμένες παράμετροι που δυσχεραίνουν την κατασκευή του αγωγού, τον οποίο χαρακτηρίζει μάλλον ως... «όνειρο». Υπενθυμίζει τη δήλωση που είχε κάνει ο Ρώσος Πρόεδρος, Βλ. Πούτιν, τον περασμένο Δεκέμβρη, με την οποία ζητούσε γραπτή διαβεβαίωση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι επιθυμεί την κατασκευή όλων των νέων αγωγών φυσικού αερίου που σχεδιάζει η χώρα του, μαζί φυσικά και του νέου «Turkish Stream».

Σε ανάλογου χαρακτήρα δηλώσεις έχει προχωρήσει και ο πρόεδρος της Gazprom, Alexei Miller, ενώ ο αρθρογράφος επισημαίνει μια σειρά διαφωνίες που υπήρχαν μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας, σχετικά με τις ποσότητες που θα μετέφερε ο αγωγός, αλλά και τις τιμές προμήθειας, πριν ακόμη «παγώσουν» οι διπλωματικές σχέσεις των δύο χωρών εξαιτίας της κατάρριψης του ρωσικού αεροσκάφους.

Πάντως, σε σχέση με το ρόλο της Ουκρανίας στη διαμετακόμιση του ρωσικού φυσικού αερίου στις ευρωπαϊκές αγορές, πρέπει να τονιστεί η δήλωση που είχε κάνει στα μέσα του Ιούνη ο Ρώσος Πρόεδρος, στο Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης, ότι η Ρωσία δεν σκοπεύει να καταργήσει την ουκρανική δίοδο...

Πηγές:

1. http://tass.ru/en/economy/892116

2. https://eadaily.com/en/news/2016/07/27/turkish-stream-to-affect-ukraines-transit

3. http://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/turkish-stream-still-only-a-dream