Υπό τον τίτλο «Η ανάπτυξη του εργατικού κινήματος στη Θεσσαλονίκη και την ευρύτερη περιοχή τη δεκαετία του '30. Πείρα και διδάγματα για το σήμερα, κριτήρια και προϋποθέσεις για την ανασύνταξη του εργατικού κινήματος», έγινε το Σάββατο 14/5 στη Θεσσαλονίκη η δεύτερη εκδήλωση - ημερίδα στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της ΚΟ Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ για τα 80 χρόνια από τον ηρωικό Μάη του 1936.

Ο «Ριζοσπάστης» παρουσιάζει σήμερα αποσπάσματα από τις εισηγήσεις.

Στην εισήγησή του ο ιστορικός, Γιώργος Λεοντιάδης, σημείωσε, μεταξύ άλλων:

«Εως το 1925 το Κόμμα διατηρούσε οργανικούς δεσμούς με το οργανωμένο εργατικό κίνημα. Εκπρόσωποι του Κόμματος συμμετείχαν σε όλα τα όργανα του συνδικαλιστικού κινήματος (...) Οι όποιες απόπειρες ταξικής ενότητας στην περιοχή της Θεσσαλονίκης γίνονταν με πρωτοβουλία και είχαν τη σφραγίδα της επαναστατικής τάσης στο εργατικό κίνημα.

Οι απόπειρες για ενότητα που έγιναν από το Εργατικό Κέντρο τον Απρίλη του 1933 δεν στέφθηκαν από επιτυχία, λόγω συνεχών προσκομμάτων που έβαζαν οι ρεφορμιστές των "Ανεξάρτητων Εργατικών Συνδικάτων". Πιο επιτυχημένες ήταν οι προσπάθειες που έγιναν στις αρχές του 1936. Με πρωτοβουλία του Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης συνάφθηκε συμφωνία κοινής δράσης του Εργατικού Κέντρου με το Πανυπαλληλικό Κέντρο Θεσσαλονίκης. Πιο σημαντική, για την εξέλιξη των γεγονότων που οδήγησαν στο Μάη του 1936 υπήρξε η σύγκληση στη Θεσσαλονίκη, στις 5 - 7 Απρίλη 1936 του Α' Παγκαπνεργατικού Ενωτικού Συνεδρίου με τη συμμετοχή 24 οργανώσεων που στην πλειοψηφία τους ανήκαν στην ταξική ΚΟΕ, αλλά και άλλων σωματείων εκτός ΚΟΕ. Αποτέλεσμα του συνεδρίου ήταν η δημιουργία ενός ενωτικού δευτεροβάθμιου οργάνου της "Πανελλαδικής Καπνεργατικής Ομοσπονδίας". Λίγες μέρες αργότερα συγχωνεύτηκε στην ΠΚΟ και η ρεφορμιστική ομοσπονδία των καπνεργατών, η "Ενωτική Ομοσπονδία Καπνεργατών και Στιβαδόρων Ελλάδος". Η μεγάλη απεργία του Μάη του 1936 οργανώθηκε και καθοδηγήθηκε από την "Πανελλαδική Καπνεργατική Ομοσπονδία".

Σε σχετικές με το εργατικό κίνημα της Θεσσαλονίκης μελέτες συναντώνται συχνά απόψεις όπως ότι η τακτική των κομμουνιστών έπληττε την εσωτερική δημοκρατία των συνδικάτων, ότι οι κομμουνιστές εξόντωναν τα σωματεία με τον ασφυκτικό έλεγχο που ασκούσαν, ότι το εργατικό κίνημα της Θεσσαλονίκης δεν μπόρεσε να χειραφετηθεί από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό των συγκεκριμένων ηγετικών στελεχών του ΚΚΕ κ.ά. Αυτό που ουσιαστικά συνέβαινε ήταν ότι το ΚΚΕ, ως κόμμα της εργατικής τάξης, προσέφερε όλες του τις δυνάμεις για την οργάνωση, μαζικοποίηση και ταξικό προσανατολισμό του εργατικού κινήματος της Θεσσαλονίκης. Στις συνθήκες που επικρατούσαν κατά το μεσοπόλεμο, όταν από τη μια οι συνθήκες ζωής των περισσότερων εργατών ήταν ανυπόφορες και από την άλλη το κίνημά τους δεχόταν συνεχείς επιθέσεις από εχθρούς και "φίλους", η δράση των κομμουνιστών ήταν αυτή που έδωσε στο εργατικό κίνημα της πόλης τα ιδιαίτερα αγωνιστικά χαρακτηριστικά του. Αυτό που παρουσιάζεται από πολλούς ερευνητές ως αδυναμία του εργατικού κινήματος της Θεσσαλονίκης, ο πολιτικός του προσανατολισμός - σε αντίθεση με μια συντεχνιακή, ρεφορμιστική συνδικαλιστική πολιτική - υπήρξε στην πραγματικότητα η δύναμή του. Το εργατικό κίνημα είχε ταξική πολιτική κατεύθυνση και αυτό του έδινε μαχητικότητα, διάρκεια και προοπτική. Ο ρόλος του ΚΚΕ στην πορεία του εργατικού κινήματος της Θεσσαλονίκης, παρ' όλες τις αδυναμίες και τα προβλήματα (υποκειμενικά και αντικειμενικά), υπήρξε καθοριστικός και αυτός είναι ακόμη ένας τίτλος τιμής που θα πρέπει να του αναγνωριστεί».

Ο Σωτήρης Ζαριανόπουλος, μέλος της ΕΠ Κ. Μακεδονίας του ΚΚΕ και ευρωβουλευτής του Κόμματος, σημείωσε:

«Και από τις πρόσφατες εξελίξεις, αλλά και από την πείρα της περιόδου που εξετάζουμε, επαληθεύεται η επικαιρότητα της πρότασης του Κόμματός μας για το τι κίνημα χρειάζεται σήμερα, σε τι κατεύθυνση, με τι οργάνωση. Με δυο λόγια:

Ανασύνταξη του εργατικού και λαϊκού κινήματος. Που το βασικό του περιεχόμενο είναι το ανέβασμα της δράσης - της οργάνωσης - της συνείδησης της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων για αποφασιστική αναμέτρηση με τα μονοπώλια, την ενιαία στρατηγική τους, για την ανατροπή της εξουσίας τους. Είναι αυτό το δικό μας σχέδιο για έξοδο από το φαύλο κύκλο των οικονομικών κρίσεων, με την εξάλειψη των αιτιών που τις γεννούν. Για την κάλυψη των απωλειών σε δικαιώματα και κατακτήσεις, για την ικανοποίηση των σύγχρονων αναγκών της.

Προϋπόθεση για αυτήν την τιτάνια προσπάθεια που κάνουμε στην κατεύθυνση ανασύνταξης του κινήματος είναι η μαζικότητα και ο στοχευμένος αντικαπιταλιστικός - αντιμονοπωλιακός προσανατολισμός των εργατικών συνδικάτων, αλλά και άλλων μορφών λαϊκής οργάνωσης, όπως λαϊκές επιτροπές γειτονιάς, λαϊκές συσπειρώσεις, δομές λαϊκής αλληλεγγύης κ.λπ. Οργάνωση όλων των τμημάτων της εργατικής τάξης. Οχι μόνο των εργαζόμενων, αλλά και των ανέργων, των γυναικών, των νέων, σε δυνατή κλαδική οργάνωση με γερά πόδια πρώτα απ' όλα μέσα στους χώρους δουλειάς αλλά και τις συνοικίες. Μαζική ενεργή εργατική - λαϊκή συμμετοχή στο κίνημα με ανοιχτή, συλλογική δράση στη συζήτηση, στην απόφαση, στην υλοποίηση. Ενδιαφέρον και δράση του κινήματος για όλα τα ζητήματα που απασχολούν την εργατική - λαϊκή οικογένεια. Πέρα από το μεροκάματο, η Υγεία, η Παιδεία, ο Πολιτισμός, η Αθληση, ο ελεύθερος χρόνος και οι απαραίτητες υποδομές για τη δημιουργική αξιοποίησή του.

Οργάνωση από τα κάτω, από τους φορείς του εργατικού - λαϊκού κινήματος, της λαϊκής συμμαχίας, της μόνης ικανής να συσπειρώσει τη λαϊκή πλειοψηφία, να την κάνει ικανή να ανατρέψει τη σημερινή άθλια κατάσταση, να οργανώσει το δικό της δρόμο ανάπτυξης.

(...) Ποιος μπορεί σήμερα να δώσει στο κίνημα προοπτική με βάση τα συμφέροντα της πλειοψηφίας του λαού, να φωτίσει τον πραγματικό ένοχο, που είναι τα μονοπώλια, να αποκαλύψει το μηχανισμό εκμετάλλευσης και το κύριο, να δείξει το δρόμο - τους όρους και τις προϋποθέσεις για την κατάργηση του καπιταλισμού; Το αποδεικνύει η Ιστορία. Το επιβεβαιώνει επιστημονικά η θεωρία μας: Είναι αυτοί που δεν κρύβουν τις πραγματικές αντιθέσεις κάτω από το χαλί. Αυτοί που δείχνουν τον πραγματικό αντίπαλο, την αστική τάξη και την πηγή της εκμεταλλευτικής της μανίας, την ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής. Αυτοί που επιμένουν αταλάντευτα σ' αυτό που αποδεικνύει η Ιστορία, ότι ο καπιταλισμός δεν διορθώνεται. Μόνο ανατρέπεται. Και αντικαθίσταται από τον αντίποδά του, το σοσιαλισμό. Και αυτοί είναι οι κομμουνιστές. Και στην Ελλάδα, το Κόμμα τους, το ΚΚΕ».

Ο Γιώργος Χρανιώτης, υποψήφιος διδάκτορας Ιστορίας, μεταξύ άλλων ανέφερε:

«Οι πρώτες εκδηλώσεις συναδέλφωσης στρατιωτών και απεργών λαμβάνουν χώρα ήδη από τις 4 Μαΐου, όταν κατά την απεργιακή διαδήλωση των καπνεργατών οι φαντάροι αρνήθηκαν να χτυπήσουν κρατώντας παθητική στάση. Την 9η Μαΐου, στο απόγειο των γεγονότων, οι στρατιώτες της μονάδας που βρισκόταν στην οδό Εγνατία και Βενιζέλου και είχαν λάβει διαταγή να συγκρουστούν με τους διαδηλωτές και να πυροβολήσουν εναντίον του πλήθους παραβαίνουν την εντολή και πυροβολούν στον αέρα. Οι διαδηλωτές τούς υποδέχονται με ζητωκραυγές όπως: "Ζήτω τ' αδέλφια και οι φαντάροι" και "ζήτω ο στρατός". Μάλιστα, φαίνεται πως και αξιωματικοί δείχνουν ανυπακοή και απειθαρχία.

(...) Παθητική στάση τήρησαν οι στρατιώτες, όταν οι διαδηλωτές λιθοβολούσαν και έσπαγαν τα τζάμια των αστυνομικών τμημάτων, καθώς δεν επενέβησαν. Δεν λείπουν και οι περιπτώσεις της ενεργού υπεράσπισης των απεργών. Ο λοχίας πεζικού Αλέξανδρος Καλαϊτζίδης, που υπηρετούσε στο 50ό Σύνταγμα, παρενέβη για να προστατεύσει μία εργάτρια που αναζήτησε άσυλο στο πατρικό του σπίτι από το βίαιο ξυλοδαρμό ενός ενωμοτάρχη της Χωροφυλακής με τον οποίο ήρθε σε σύγκρουση. Απειλήθηκε, μάλιστα, γενική σύρραξη μεταξύ στρατιωτών και χωροφυλάκων, όταν διαμαρτυρήθηκε έντονα στον επικεφαλής της Χωροφυλακής. Ο Καλαϊτζίδης συνελήφθη, φυλακίστηκε στο φρουραρχείο, αλλά αφέθηκε ελεύθερος ύστερα από την πίεση που άσκησαν οι απεργοί και πλήθος λαού, οι οποίοι τον αντιμετώπιζαν ως "λαϊκό ήρωα". Επίσης, συνελήφθη ο απότακτος υπίλαρχος του 1935, Σταυρούδης για εκδήλωση υποστήριξης προς τους απεργούς, ενώ ο λοχίας του 31ου Συντάγματος όπου κρατούνταν 72 συλληφθέντες απεργοί τιμωρήθηκε με δεκαήμερη φυλάκιση, επειδή επέτρεψε στη μητέρα ενός κρατουμένου να φέρει στο γιο της λίγο ψωμί και τυρί.

Κατά τη διάρκεια του διημέρου 9 - 10 Μαΐου κυριαρχούν πλέον οι εκδηλώσεις αλληλεγγύης ανάμεσα στους στρατιώτες, τους απεργούς και το λαό της Θεσσαλονίκης. Αν και η πόλη στρατοκρατείται, οι διαδηλωτές δεν παρεμποδίζονται κατά τη διάρκεια των κινητοποιήσεων από το στρατό, ενώ οι στρατιωτικές δυνάμεις γίνονται δεκτές με ενθουσιασμό και ζητωκραυγές από τους απεργούς. Χαρακτηριστικό, επίσης, παράδειγμα της συναδέλφωσης στρατού και λαού είναι ότι μετά την απόσυρση της χωροφυλακής από τους δρόμους και την πλήρη ανάθεση της τήρησης της τάξης και της ασφάλειας της πόλης στο στρατό, τα στρατιωτικά περίπολα δείχνουν αλληλεγγύη προς τους απεργούς και συνυπάρχουν χωρίς επεισόδια με τις εργατικές φρουρές που έχουν συγκροτήσει οι απεργοί και τα σωματεία για την περιφρούρηση της πόλης.

(...) Η εμπειρία των τότε γεγονότων και πολύ περισσότερο η θετική και αρνητική εμπειρία των λαϊκών στρατών αργότερα, του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ, αποτελούν χρήσιμους παράγοντες για τους μελλοντικούς ταξικούς αγώνες. Το Πρόγραμμα του ΚΚΕ περιέχει την εξής επισήμανση: "Οι σοσιαλιστικές επαναστάσεις του 21ου αιώνα, συγκρινόμενες (....) με τις σοσιαλιστικές επαναστάσεις του 20ού αιώνα, θα αντιμετωπίσουν πολύ πιο οργανωμένη κατασταλτική μηχανή (...) τους μηχανισμούς της κρατικής καπιταλιστικής βίας που είναι ενταγμένοι σε διακρατικές δομές, όπως το ΝΑΤΟ, ο Ευρωστρατός, η Ευρωαστυνομία (...) Παρά την τεχνολογική εξέλιξη, δεν παύει ο άνθρωπος να αποτελεί τον αποφασιστικό παράγοντα στη χρήση και στην αντιμετώπιση αυτών των μηχανισμών. Από αυτό προκύπτει και η δυνατότητα της εργατικής - λαϊκής δράσης για την εξουδετέρωση αυτών των μέσων και τη χρησιμοποίηση των νέων τεχνολογιών προς όφελος του επαναστατικού κινήματος". (Πρόγραμμα του ΚΚΕ, σελ. 26, εκδ. ΚΕ του ΚΚΕ, Αθήνα 2013)».

Ο Κώστας Τζιάρας, υποψήφιος διδάκτορας Ιστορίας, ανάμεσα σε άλλα, τόνισε:

«Η μαζικοποίηση της απεργίας με τη συμμετοχή όλων των εργατικών κλάδων αποτέλεσε ίσως τον πιο ουσιώδη δείκτη έμπρακτης εκδήλωσης της αλληλεγγύης μεταξύ των εργατών. Μετά τη δολοφονία του Τούση, όμως, όπως γράφει ο Θέμος Κορνάρος, οποιαδήποτε μορφή εργασίας σταμάτησε. Κλείσανε όλα τα μαγαζιά ακόμη και τα καφενεία. "Οχι από φόβο, αλλά για να ενωθούνε με τους άλλους πολίτες που μαζεύονταν γύρω από το πτώμα του δολοφονημένου. Από τις πρώτες μέρες βλέποντας την καταστολή, ο λαός βγήκε από τα καφενεία, από τα παράθυρα, από τα μαγαζιά και αποδοκίμαζε το κράτος. Σε αυτές τις αποδοκιμασίες πήρανε μέρος γριές γυναίκες, επιστήμονες, έμποροι, δάσκαλοι, εργάτες".

(...) Σε μια περισσότερο οργανωμένη εκδοχή της συμμετοχής των μικρομεσαίων στρωμάτων στα γεγονότα, στις 6 Μαΐου, οι επαγγελματίες της αγοράς Βαρδαρίου εξέδωσαν ανακοινωθέν, με το οποίο δήλωναν τη σύμπραξή τους στο πλευρό των απεργών. Είχε προηγηθεί συνέλευση 80 περίπου καταστηματαρχών, στην οποία αποφάσισαν να ενισχύσουν ηθικά και υλικά τους καπνεργάτες και να στείλουν σχετικό τηλεγράφημα στην κυβέρνηση: "... επείσθημεν περί του απολύτου δικαίου των αιτημάτων των καπνεργατών των οποίων την βιοπάλην μόνον οι εν χλιδή και ευμαρεία προνομιούχοι δεν δύνανται να κατανοήσουν". Στις 8 και 9 του Μάη, όταν η καταστολή οργίαζε, καταστηματάρχες άνοιγαν κρυφά τα μαγαζιά τους, για να κρύψουν και να περιθάλψουν τους τραυματίες απεργούς.

(...) Την αλληλεγγύη τους όμως εκδήλωσαν και μικρότερες ηλικίες. Στον "Ριζοσπάστη" στις 8 Μαΐου δημοσιεύτηκε η παρακάτω είδηση: "Οι μαθητές του δημοτικού σχολείου Τζιρτζή κατεβήκανε σε απεργία αλληλεγγύης προς τους πατεράδες τους. Επειδή επρόκειτο να κατεβούνε και άλλοι μαθητές ο νομάρχης πήγε στο γυμνάσιο και τους απείλησε. Οι μαθητές διαμαρτυρηθήκανε και δώσανε στις εφημερίδες έγγραφες δηλώσεις". Το περιστατικό είχε συμβεί στην Καβάλα, μεγάλο καπνικό κέντρο.

(...) Σε όλη την Ελλάδα διοργανώθηκε από την "Εργατική Βοήθεια" (ΕΒΕ), παλλαϊκός, πανελλαδικός έρανος. Η Εργατική Βοήθεια είχε ιδρυθεί το 1924. Στόχος της ήταν η ποικιλότροπη βοήθεια προς τους αγωνιζόμενους εργάτες, τους φυλακισμένους και εξόριστους.

(...) Στις 10 Μαΐου η Κεντρική Επιτροπή της ΕΒΕ καλούσε "όλο το λαό της Ελλάδας να ενισχύσει τα θύματα της ανθρωποσφαγής" της προηγούμενης μέρας και άνοιγε έρανο πέντε ημερών. Στη διεξαγωγή των εράνων καλούνταν να πάρουν μέρος συνδικαλιστές και άλλες οργανώσεις. Ταυτόχρονα, η ΕΒΕ καλούσε το λαό "να επιβάλει στο κράτος τη χορήγηση ισοβίου σύνταξης στις οικογένειες των σκοτωμένων και στους τραυματίες που θα γίνονταν ανίκανοι".

(...) Αυτή η αλληλεγγύη δεν είχε καμία σχέση με τις υποκριτικές φιλανθρωπίες, που έχουν στόχο την ταξική συνεργασία με τη συγκάλυψη της αντίθεσης κεφαλαίου - μισθωτής εργασίας. Αυτή η αλληλεγγύη βοηθούσε στη σφυρηλάτηση ισχυρών ταξικών δεσμών, προωθούσε την ενότητα της εργατικής τάξης, τη συμμαχία της με τους αυτοαπασχολούμενους ενάντια στους εκμεταλλευτές και τα θεσμικά τους όργανα, άνοιγε ορίζοντες στο μέλλον».

Στην εισήγησή της, η Μαρία Τσολάκη, μέλος του Γραφείου της ΤΕ Βιομηχανίας, σημείωσε:

«Στα γεγονότα του Μάη του '36 η συμμετοχή των γυναικών ήταν μεγάλη. Αλλωστε, το 70% των 12.000 καπνεργατών, που στις 29 Απρίλη κατέβηκε σε απεργία ύστερα από απόφαση του συνδικαλιστικού τους φορέα, ήταν γυναίκες. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της συμμετοχής τους σε αυτόν τον αγώνα ήταν η αποφασιστικότητα, η αυτοθυσία και το μαχητικό πείσμα των εργαζόμενων γυναικών, που έφτανε και στην ανοιχτή σύγκρουση με τους εργοδότες και την αστυνομία.

(...) Στα μεγάλα γεγονότα του Μάη 1936, αναδείχτηκαν πρωτοπόρες γυναίκες, κομμουνίστριες και άλλες αγωνίστριες, εκατοντάδες εργάτριες, απλές γυναίκες του λαού, αλλά και μικρές κοπέλες, γράφοντας λαμπρές σελίδες στην Ιστορία της ταξικής πάλης στη χώρα μας. (...) Χαρακτηριστική ήταν η δράση των υφαντουργίνων, που από τις 6 Μάη το πρωί απεργώντας συγκεντρώνονται σε μια άκρη έξω από το υφαντουργείο του Τσίτση, όπου μάχονται εναντίον της χωροφυλακής που κάνει επίθεση για να μπάσει με βία απεργοσπάστες, πυροβολώντας συνεχώς, με αποτέλεσμα να τραυματιστεί σοβαρά η εργάτρια Λαμπρινή Νικολάου.

(...) Η βία του αστικού κράτους, της εργοδοσίας εκφράστηκε με τον πιο βάναυσο τρόπο απέναντι στις εργάτριες, είτε προσπαθώντας να τις αξιοποιήσουν ως απεργοσπαστικό μηχανισμό με εκβιασμούς για απολύσεις, είτε με συλλήψεις, επιθέσεις της Χωροφυλακής, δολοφονίες.

(...) Ανάμεσα σε πολλούς άλλους, αναφέρονται ως βαριά τραυματισμένες με υποκόπανο στο κεφάλι, είτε με ξιφολόγχη, οι Ελένη Χαραλαμπίδου, Σοφία Μυστακίδου, Βασιλική Γαρουφαλίδου, Μαριάνθη Παταμλή, Κλεοπάτρα Υπερηφάνου και άλλες. (...) Στήνονται οδοφράγματα, όπου οι γυναίκες επίσης έδειξαν άφθαστο ηρωισμό. Μαζί με τους άντρες απεργούς απέκρουσαν πέντε συνεχείς επελάσεις της έφιππης Χωροφυλακής που επιτίθεντο χρησιμοποιώντας και αντλίες. Από τις συνοικίες και τους συνοικισμούς κατεβαίνουν ομάδες - ομάδες γυναίκες και με φωνές ζητάνε τους δικούς τους.

Γύρω από την τραυματισμένη Μαρία Σιμοπούλου γίνεται μάχη και η αστυνομία υποχωρεί μπροστά στην οργή των απεργών για να ανασυνταχθεί για δεύτερη επίθεση. Μα η πρώτη νίκη είναι των απεργών. Κι αυτό μεγαλώνει τη μαχητικότητα, διπλασιάζει το θάρρος και διώχνει κάθε ιδέα κινδύνου.

(...) Η Αναστασία Καρανικόλα ήταν καπνεργάτρια απ' τη Θεσσαλονίκη. Ενα από τα πιο καλά στελέχη του νεολαιίστικού και συνδικαλιστικού κινήματος. (...) Από τις 4 του Μάη συνέβαλε στην ενίσχυση της απεργίας των υφαντουργίνων. Στις 8 του μήνα, μαζί με την Ισραηλίτισσα Ρετζίνα, πρωτοστάτησαν στην αποφασιστική αντιμετώπιση της έφιππης Χωροφυλακής στην Κολόμβου. Στις 9 Μάη, ενώ βάδιζε επικεφαλής ομάδας απεργών προς το διοικητήριο, για να ενωθεί με τον κύριο όγκο των διαδηλωτών, δέχτηκε απανωτούς πυροβολισμούς στο κεφάλι από χαφιέδες που βρίσκονταν κρυμμένοι στο ξενοδοχείο "Ηλιος", με αποτέλεσμα να πέσει αμέσως νεκρή και τα μυαλά της να χυθούν στο δρόμο.

(...) Και η Ιστορία του παγκόσμιου επαναστατικού εργατικού κινήματος αποδεικνύει ότι η μαζική συμμετοχή των γυναικών της εργατικής τάξης, του λαού είναι το απαραίτητο "προζύμι" στην επαναστατική πάλη για να "θριαμβεύσει η ζωή". Ποτέ και πουθενά δεν έγινε επανάσταση δίχως τη μαζική και αποφασιστική συμμετοχή της γυναίκας».

Η Μαργαρίτα Αρβανιτάκη, υποψήφια διδάκτορας Ιστορίας, μεταξύ άλλων σημείωσε:

«Τα παραδείγματα που προκύπτουν από τη μελέτη του παραδείγματος της δουλειάς των κομμουνιστών στον κλάδο των καπνεργατών είναι χαρακτηριστικά και χρήσιμα για συμπεράσματα στο σήμερα.

Ταξική ενότητα: Ηδη κατά τα έτη 1921 - 1922, με τη συνεπή παρέμβαση των κομμουνιστών, τα καπνεργατικά σωματεία εντάσσουν στο διεκδικητικό τους πλαίσιο, πλάι στα οικονομικά αιτήματα του κλάδου, αιτήματα ενάντια στον πόλεμο στη Μέση Ανατολή και τη μικρασιατική εκστρατεία. Εκείνη την περίοδο, άρχισε να γίνεται η προσπάθεια του συντονισμού και με άλλα σωματεία εργαζομένων ενάντια στις σκληρές συνέπειες του πολέμου στη Μικρά Ασία και στους καπιταλιστές που συνέχιζαν να κερδοσκοπούν από τη συνέχισή του. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών, το ΚΚΕ με σταθερότητα πάλεψε για την ταξική ενότητα της εργατικής τάξης, όπως πάλευε από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής του ενάντια στους διαχωρισμούς με βάση την καταγωγή, την εθνότητα, το θρήσκευμα, το φύλο. Το στοιχείο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, εάν αναλογιστούμε πως, με βάση τα στοιχεία της ΓΣΕΕ, περίπου 20% των Μικρασιατών προσφύγων εργάστηκε στη βιομηχανία του καπνού. Η συντριπτική πλειοψηφία των εργατών προσφύγων ήταν γυναίκες (περίπου το 80%).

(...) Οι κομμουνιστές ενθάρρυναν την ανάδειξη γυναικών στα ανώτερα όργανα των σωματείων και των Κομματικών Οργανώσεων και εναντιώθηκαν σε οποιαδήποτε προσπάθεια διαχωρισμού των γυναικών από το υπόλοιπο εργατικό κίνημα, φροντίζοντας για την έμπρακτη ενασχόληση των σωματείων με τα ιδιαίτερα προβλήματα των καπνεργατριών. Ανάμεσα στις γυναικείες μορφές που, με την παρουσία τους, σημάδεψαν τους καπνεργατικούς αγώνες ήταν η Βασιλική Γεωργαντζέλη η οποία το 1926 δολοφονήθηκε κατά τη διάρκεια απεργίας των καπνεργατών στο Αγρίνιο και η κηδεία της πήρε τη μορφή συλλαλητηρίου μετά το οποίο ικανοποιήθηκαν αρκετά από τα αιτήματα των καπνεργατών (επίδομα ανεργίας, καθιέρωση ΤΑΚ).

(...) Ξεχωριστή δουλειά στους ανέργους του κλάδου και στους φυματικούς καπνεργάτες: Φαίνεται, επίσης, πως υπάρχει συγκεκριμένος προσανατολισμός για ξεχωριστή δουλειά στους άνεργους καπνεργάτες. Ηδη από το 1927 οι καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης διοργανώνουν συλλαλητήρια με αίτημα τη χορήγηση επιδόματος ανεργίας στους άνεργους του κλάδου. (...) Το 1931 οι άνεργοι καπνεργάτες διαδηλώνουν διεκδικώντας να χορηγηθεί επίδομα.

(...) Μαζί με τη μέριμνα για τους ανέργους, στα καπνεργατικά σωματεία υπήρχε ευθύνη για τη διεκδίκηση ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και ασφάλισης για τους φυματικούς καπνεργάτες. Η φυματίωση μάστιζε κυριολεκτικά τον κλάδο των καπνεργατών σε τέτοιο βαθμό που καπνεργάτης σήμαινε ταυτόχρονα και φυματικός. Το 1936 στις τρεις του Απρίλη οι φυματικοί καπνεργάτες από όλη την Ελλάδα συγκεντρώνονται στη Θεσσαλονίκη έξω από τα γραφεία του Ταμείου Ασφαλίσεως Καπνεργατών (ΤΑΚ), διεκδικώντας ασφάλιση και περίθαλψη και εισπράττοντας από τα όργανα της κρατικής καταστολής ξύλο και βιαιοπραγίες εις βάρος τους.

Οργάνωση της αλληλεγγύης: Προκειμένου να στηριχθούν οι αγωνιστές που διώκονταν και ήταν εξόριστοι ή φυλακισμένοι και εκτός αυτού για την επιβίωση των εργατών, κόντρα στα δίκτυα ενσωμάτωσης της φτώχειας και της "φιλανθρωπίας" που επέδειχναν οι αστοί και είχε ως στόχο την επίτευξη της "κοινωνικής συνοχής" και της πολιτικής σταθερότητας, το ΚΚΕ δημιούργησε, υλοποιώντας την απόφαση του 3ου Συνεδρίου το 1924, την "Εργατική Βοήθεια"».