Στις 6 Δεκέμβρη του 1948, ο αντιστράτηγος του Β' Σώματος Στρατού, Θεόδωρος Γρηγορόπουλος, υπέγραφε ως διοικητής τη διαταγή ΑΠ 5575/26, στην οποία ανέφερε: «Λαβών αφορμήν εκ παρατηρηθείσης εις τινα μονάδαν ομαδικής απειθείας, εφ ης το ΣΣ δεν ενημερώθη αμέσως (...) Εντέλλομαι τα κάτωθι: α) Πάσα ομαδική λιποταξία, λιποταξία εις το εξωτερικόν, αυτομολία εις τους ενόπλους στασιαστάς, εκουσία πρόκλησις ανικανότητος, στάσις, ομαδική απείθεια, ανυπακοή ενόπλων στασιαστών, παράβασις στρατιωτικής εντολής, εγκατάλειψις θέσεως ενώπιον ενόπλων στασιαστών (...) θα αναφέρεται πάραυτα κρυπτογραφικώς και εν περιλήψει εις το ΣΣ (Α2). β) Ταυτοχρόνως θα λαμβάνηται μέριμνα (...) αμέσου ενεργείας ανακρίσεως (...) και ταχείας παραπομπής των υπαιτίων ενώπιον του αρμοδίου στρατοδικείου...».

Τι είναι αυτό που έκανε κοτζάμ αντιστράτηγο να απειλεί με στρατοδικεία τους φαντάρους του; Είναι το γεγονός πως το τελευταίο δεκάμηνο είχε ξεκινήσει από τον Δημοκρατικό Στρατό μια πλατιάς έκτασης διαφωτιστική δουλειά μέσα στον αστικό στρατό. Μια δουλειά που ήδη έφερνε αποτελέσματα, τα οποία ομολογούνται με τη διαταγή του συγκεκριμένου αντιστράτηγου. Οι απειλές, βέβαια, δεν έφεραν το επιθυμητό για την αστική τάξη αποτέλεσμα. Αντίθετα, αυξήθηκε το Γενάρη του 1949 ο αριθμός των στρατιωτών του αστικού στρατού που αφήνονταν να πιαστούν αιχμάλωτοι (έφτασαν στους 1.030, όπως μαθαίνουμε από σχετική έκθεση που βρίσκεται στο Αρχείο του ΚΚΕ) κι έτσι να περάσουν στην πλευρά του Δημοκρατικού Στρατού, ενώ παράλληλα έγινε πιο συχνό το φαινόμενο της αυτομόλησης σε παρέες των 3 - 4 φαντάρων.

Στις 11 Νοέμβρη του 1948, ένα μόλις μήνα μετά την πανωλεθρία του αστικού στρατού στο Μάλι Μάδι, κυκλοφορεί από τον ΔΣΕ ως προκήρυξη επιστολή με την υπογραφή του Νίκου Ζαχαριάδη που απευθύνεται στους φαντάρους και τους εθνοφρουρούς. Την παραθέτουμε:

«Θέλουμε να μιλήσουμε μαζί σας για μερικά απλά πράγματα. Εδώ και ένα χρόνο τώρα η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνησή μας έκανε προτάσεις και δηλώσεις ότι είναι πάντα έτοιμη να κλείσει μια τίμια Δημοκρατική Συμφωνία για να σταματήσει το μακελειό, να γυρίσουμε όλοι στα σπίτια μας, να βρει ο τόπος την ησυχία και την ειρήνη.

Ολες όμως τις φορές οι πλουτοκράτες της Αθήνας, τα αμερικάνικα σκυλόψαρα του δολλαρίου και οι υποτακτικοί τους Σοφούλης, Τσαλδάρης και Σία δεν δεχόντουσαν τις προτάσεις μας. Λέγανε ακόμα πως οι προτάσεις μας αυτές δείχνουν ότι είμαστε σε κακά χάλια και ότι γρήγορα θα ξεμπερδεύουν μαζί μας.

Με τις ίδιες ψευτιές ξεγελούσαν και σας. Σας είπαν ότι με το Γράμμο θα τελειώσουν τα βάσανά σας και θα πάτε στα σπίτια σας.

Τι έγινε όμως; Βγήκε σωστό αυτό που τους λέγαμε εμείς, μη νομίσετε ότι οι προτάσεις μας για ειρήνη είναι αδυναμία μας. Εμείς θέλουμε πραγματικά δημοκρατική συνεννόηση. Γιατί αυτό θέλει ο λαός και αυτό συμφέρει στην πατρίδα μας. Αν αυτό το πάρετε για αδυναμία μας θα βγείτε γελασμένοι.

Δεν μας άκουσαν. Βγήκαν αυτοί γελασμένοι και εξαπάτησαν και σας. Στο Γράμμο χάσατε δεκάδες χιλιάδες και δεν τελειώσατε. Στο Βίτσι τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα. Χάνετε και εδώ χιλιάδες. Ερχεται και ο χειμώνας. Και όπως βλέπει τώρα πια και ο τυφλός έτσι ο πόλεμος δεν τελειώνει, μα εσείς θα τελειώσετε στα σίγουρα!

Αυτό το πρόβλημα το βλέπουν και πολλοί ξένοι. Το είδαν πρώτοι οι Ρώσσοι που θέλησαν να μας μονοιάσουν και να μας ειρηνεύσουν. Το είδε τώρα και ο πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, ο Αυστραλός Εβατ, που πρότεινε να λυθεί το εσωτερικό μας πρόβλημα με συμβιβασμό και συνεννόηση. Στην Αθήνα εννιά πρώην υπουργοί, γνωστοί καθηγητές, στρατηγοί και πολιτικοί στείλαν απάντηση στον Εβατ και του είπαν ότι την πρόταση για συμβιβασμό και συνεννόηση την επιδοκιμάζει η πλειοψηφία του λαού της χώρας μας.

Τι κάναν όμως οι πουλημένοι προδότες της Αθήνας; Ξεσηκώθηκαν όλοι σα μανιασμένοι ταύροι και βάλαν τις φωνές. Οχι ειρήνη. Πόλεμο θέλουμε. Πρέπει να χυθεί και άλλο αίμα, πολύ αίμα. Αυτά είπε ο Σοφούλης, ο Τσαλδάρης, ο Βενιζέλος, ο Γονατάς, ο Παπανδρέου, όλοι οι ξευτιλισμένοι στρατηγοί τους.

Γιατί αυτό; Γιατί θέλουν πόλεμο και αίμα; Γιατί δεν θέλουν ειρήνη και ησυχία;

Γιατί έτσι διατάζουν οι αμερικάνοι, αυτό θέλει το δολλάριο. Το αίμα το δικό μας γεννά δολλάρια, πολλά δολλάρια. Και τα δολλάρια αυτά τα τσεπώνουν οι αμερικάνοι. Γι' αυτό δεν θέλουν ειρήνη και ησυχία στον τόπο μας. Γι αυτό θέλουν πόλεμο και μάλιστα πόλεμο ακόμα πιο μεγάλο, σε όλα τα Βαλκάνια, σε όλη την Ευρώπη, σε όλο τον κόσμο γιατί αυτός ο πόλεμος θα τους δώσει πολλά δισεκατομμύρια δολλάρια και χρυσάφι.

Για έναν τέτοιο πόλεμο σας χρειάζονται και σας, για έναν τέτοιο πόλεμο σας ετοιμάζουν.

Γι' αυτό το σκοπό ήρθε και ο Μάρσαλ στην Αθήνα. Ας ξανασκεφτούμε τι είπε ο Σοφούλης για την συνάντησή του με τον Μάρσαλ. Ο Σοφούλης λέει προσπαθούσε το ελληνικό ζήτημα να το εντοπίσει μόνο στο εσωτερικό της Ελλάδας. Ενώ τον Μάρσαλ τον ενδιέφερε πώς θα εκμεταλλευτεί το ελληνικό ζήτημα για τα εξωτερικά πολεμικά του σχέδια. Και όπως ομολόγησε ο Σοφούλης, η γνώμη του Μάρσαλ νίκησε. Αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο δεν θάχουμε ειρήνη στο εσωτερικό μα ο Μάρσαλ θα μας βάλει να πολεμήσουμε και έξω από την Ελλάδα όπως ο Τσώρτσιλ στα 1919 μας έστειλε να πετσοκοφτούμε στην Ουκρανία.

Θυμόμαστε ακόμα τι διέταξε ο Μάρσαλ τους δούλους του στην Αθήνα όταν τέλειωσε η μάχη στο Γράμμο:

"Μην υποκύπτετε στις πιέσεις του λαού. Μην κάνετε αποστράτευση". Και μετά του Τσαλδάρη του είπε: "Εγώ είμαι η Ελλάδα".

Θέλετε τώρα κι άλλα μαντάτα; Οι στρατηγοί και οι πολιτικοί της Αθήνας άρχισαν να ετοιμάζουν το μακελειό για το 1949. Και δεν είναι μόνο αυτό. Στρατηγοί τους όπως οι Γεωργούλης και Βραχνός θέλουν να φτιάσουν στρατό τόσο μεγάλο και γερό που να μπορεί να πολεμά όχι μόνο ενάντια στο λαό μα και ενάντια σε άλλα κράτη.

Καταλαβαίνετε τι σημαίνει ένα τέτοιο πράγμα; Αυτό σημαίνει: Πρώτον, ότι θα κληθούν στα όπλα και άλλες ηλικίες. Δεύτερον, ότι αυτοί που υπηρετούν τώρα δεν θα αποστρατευθούν. Τρίτον, ότι ο πόλεμος θα συνεχιστεί και το χειμώνα και στα 1949. Και τέταρτον, ότι οι αμερικάνοι μάς ετοιμάζουν να μας σφάξουν σε έναν εξωτερικό πόλεμο. Τα πράγματα είναι καθαρά: Οι πλουτοκράτες της Αθήνας και οι αμερικάνοι αφέντες θέλουν πόλεμο και αίμα:

Τι πρέπει να κάνουμε εμείς, μαζί με σας; Αυτό είναι πολύ καθαρό. Να τους κόψουμε τα χέρια. Ο λαός είναι μαζί μας και ο λαός θέλει ειρήνη. Αν εμείς σταματήσουμε να πολεμάμε μεταξύ μας τότε θα τους χαντακώσουμε και θα τους κυνηγήσουμε. Οι αμερικάνοι τα μαζεύουν κιόλας από την Κίνα και οι μεγαλοκαρχαρίες της Αθήνας έχουν κι αυτοί τις βαλίτσες τους έτοιμες. Γιατί κανένας απ' αυτούς δεν θυσίασε ποτέ το τομάρι του ούτε έστειλε το παιδί του να πολεμήσει. Μάθατε ότι στην Αθήνα ξέσπασε σκάνδαλο και δικάζονται αξιωματικοί και γιατροί που απάλλασσαν τα πλουσιόπαιδα από το στρατό και τα φυγάδευαν στο εξωτερικό;

Τι πρέπει να γίνει; Κι αυτό είναι καθαρό. Σε κάθε διμοιρία, λόχο και τάγμα οι φαντάροι, οι εθνοφρουρίτες και τίμιοι αξιωματικοί πρέπει να σκεφθούν πάνω σ' αυτές τις αλήθειες. Και να καταλήξουν στη μόνη τίμια και πατριωτική απόφαση. Φτάνει πια ο πόλεμος. Πρέπει να κάνουμε συμφιλίωση και ειρήνη. Εκλέγετε παντού επιτροπές συμφιλίωσης και ειρήνης απ' τους πιο αποφασιστικούς ανάμεσά σας. Και ελάτε σε συνεννόηση με τα δικά μας τμήματα.

Παντού θα σας υποδεχτούμε σαν αδέλφια, θα δώσουμε τα χέρια, δεν θα σκοτώνουμε πια ο ένας τον άλλον. Και όλοι μαζί θα σκεφτούμε και θα αποφασίσουμε πώς θα αντιμετωπίσουμε αυτούς που θέλουν τον πόλεμο. Αυτοί που θέλουν τον πόλεμο είναι οι αμερικάνοι, οι άγγλοι και οι πλουτοκράτες της Αθήνας. Μα αν εμείς θα αποφασίσουμε, πάει, αυτοί σχόλασαν. Και τότε θα ζήσουμε λεύτεροι, μονοιασμένοι και θα κάνουμε τον τόπο μας ευτυχισμένο. Ας δώσουμε λοιπόν τα χέρια. Το συμβιβασμό θα τον κάνουμε μόνοι μας. Οσοι θέλουν το συμβιβασμό δεν θα ρίχνουν πια ντουφεκιά ενάντια στον άλλο. Αν οι φασίστες προδότες αξιωματικοί και η Αστυνομία Μονάδας πάνε να σας εμποδίσουν τότε χαρίστε σ' αυτούς τα βόλια σας. Και θα ησυχάσουμε μια για πάντα. Και μαζί μας θα ησυχάσει και ο λαός, που θέλει Λευτεριά, Δημοκρατία και Ειρήνη, που θέλει Ελλάδα χωρίς αμερικάνους και σκυλόψαρα.

Δώστε το χέρι! Ο ΔΣΕ κρατά τη μπέσα. Το σύνθημά μας ας είναι Συναδέλφωση, θάνατος στους προδότες που θέλουν αίμα και πόλεμο.

Λεύτερη Ελλάδα, 11 Νοέμβρη 1948

Ν. Ζαχαριάδης».

Σε έκθεση στις 21 Νοέμβρη 1948 για τη διαφωτιστική δουλειά του Γενικού Αρχηγείου διαβάζουμε: «Βρισκόμαστε ακόμα στο ξεκίνημα (...) Περνάμε από το στάδιο της πολιτικής κατανόησης αυτής της δουλειάς και μπαίνουμε πιο συγκεκριμένα στις μορφές οργάνωσης και μέθοδες διαφώτισης (...) Ειδικότερα το γραφείο διαφώτισης του ΓΑ στο τελευταίο τρίμηνο έπιασε πιο υπεύθυνα αυτή τη δουλειά (...) Πάνω από 600 χιλιάδες πεταχτό υλικό, ειδικά κομμάτια απ' το ραδιοσταθμό μας (150 τους δυο τελευταίους μήνες), ειδική σελίδα στο "Δελτίο Ειδήσεων", την μπροσούρα "φαντάρε για ποιον πολεμάς, πού πας" και μια άλλη, ακόμα ανέκδοτη, με βάση τα γράμματα των φαντάρων».

• Σε επόμενο αφιέρωμα θα δούμε πώς οργανώθηκε αυτή η δουλειά και πώς όλο και πιο εξειδικευμένα απευθυνόταν ο ΔΣΕ στους φαντάρους του αστικού στρατού.

* Ο τίτλος είναι απόσπασμα από έκθεση του τμήματος διαφώτισης του Γενικού Αρχηγείου για το πώς λειτουργούσε η διαφώτιση στη διάρκεια της μάχης της Νάουσας. Το «πάντζερ φάουστ» ήταν ένα είδος αντιαρματικού όπλου, που όμως ο ΔΣΕ χρησιμοποιούσε με επιτυχία για βολές και κατά των θέσεων μάχης του αντίπαλου.