Στη Γερμανία και την Ιαπωνία το φρενάρισμα των μισθών άρχισε από τη δεκαετία του 1990! Είναι άραγε άσχετη η έναρξη αυτών των τάσεων με τις ανατροπές στις χώρες του σοσιαλισμού; Πάντως, οι ειδικοί εξηγούν την εξέλιξη αυτή στη Γερμανία με την «ενοποίηση» της καπιταλιστικής Δυτικής Γερμανίας και της Ανατολικής σοσιαλιστικής και στη συνέχεια τη διεύρυνση της ΕΕ προς ανατολάς, «που πυροδότησε ένα κύμα μετεγκαταστάσεων των επιχειρήσεων στις νέες χώρες - μέλη...», με αποτέλεσμα τη συμπίεση των μισθών στο εσωτερικό της. Ανάλογη στρατηγική χάραξαν λίγο αργότερα και οι ιαπωνικές επιχειρήσεις μέσω της παραπέρα διεθνοποίησης της δράσης τους και της επιβολής της «ευελιξίας» στις εργασιακές σχέσεις. Κατά συνέπεια, οι εργαζόμενοι και στη χώρα μας διαθέτουν σήμερα δεδομένα που θα πρέπει να εξετάσουν και να μη δεχτούν το νέο παραμύθι ότι «η ανάπτυξη» θα οδηγήσει σε έναν «εργασιακό παράδεισο».