Παρασκευή 5 Φλεβάρη 2016
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 21
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
ΤΖΟΖΕΦ ΛΟΖΙ
Γαλιλαίος

Η ταινία «Γαλιλαίος» του Αμερικανού Τζόζεφ Λόζι προβάλλεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα σαράντα χρόνια μετά την ολοκλήρωσή της, με το χρόνο να την αφήνει, κατ' ουσίαν, ανέγγιχτη. Ο πολυβραβευμένος Λόζι, που αποφάσισε να ασχοληθεί με το σινεμά αφότου γνώρισε τον Αϊζενστάιν στη Μόσχα, δε μπορούσε παρά να μπει στη «μαύρη λίστα» του Μακάρθι το '51... Εκλεκτικές συγγένειες τον ώθησαν, μεταξύ άλλων, και στην κινηματογραφική μεταφορά του οικουμενικού θεατρικού του Μπρεχτ, για τον Ιταλό φυσικό επιστήμονα του 17ου αιώνα... Με σπουδαίους ηθοποιούς του κλασικού θεάτρου, τη μουσική του μεγάλου Χανς Αϊσλερ που αναδεικνύεται κυρίως στα μουσικά ιντερμέδια, με έκδηλα μπρεχτικά στοιχεία αποστασιοποίησης και, κυρίως, με στέρεη βάση ένα εξαίρετο κείμενο και παραμάσχαλα τις συμβουλές του ίδιου του Μπρεχτ για την ερμηνεία του ρόλου του πληθωρικού επιστήμονα που λατρεύει τη ζωή και τα καλά της, ο Λόζι συνθέτει ένα αυθεντικής μπρεχτικής πνοής κινηματογραφικό έργο, που καλό θα είναι να δει κανείς. Δικαιολογείται στην πορεία της θέασης και η επιλογή του Λόζι που ξαφνιάζει, για τον ισραηλινό ηθοποιό Τοπόλ («Ο βιολιστής στη στέγη») στον κεντρικό ρόλο. Οντως, ο Τοπόλ, με τη διδασκαλία του Λόζι, βασισμένη στις υποδείξεις του Μπρεχτ, «δεν καταχράται ως ηθοποιός την αυτοανάλυσή του για να κάνει τον ήρωα συμπαθητικό στο κοινό με τη βοήθεια των αυτοκατηγοριών του».

Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ ξεκίνησε να γράφει το θεατρικό «Η ζωή του Γαλιλαίου» τους ζοφερούς τελευταίους μήνες του 1938, του πρώτου χρόνου εξορίας του στη Δανία, με την επέλαση της ναζιστικής βαρβαρότητας να μοιάζει ασυγκράτητη! Στην πρώτη αυτή εκδοχή χρησιμοποιήθηκε ως σημείο - κλειδί της γιγάντιας μορφής του Γαλιλαίου η αντίληψή του για μιαν επιστήμη δεμένη με το λαό. Ο φυσικός παρουσιάζεται ως ενσυνείδητος αγωνιστής που απαρνήθηκε τη θεωρία του ότι «η Γη κινείται» μπροστά στην Ιερά Εξέταση για να γλιτώσει το θάνατο στην πυρά και να συνεχίσει το επιστημονικό του έργο. Κατά την «ατομική εποχή», μετά τη ρίψη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα, ο Μπρεχτ διασκευάζει το θεατρικό και χρησιμοποιεί την ιστορία του Γαλιλαίου για να σχολιάσει τη διαχρονική ευθύνη των επιστημόνων που συνθηκολογούν με την επικίνδυνη εξουσία και προσφέρουν τη γνώση τους σε αυτήν, με συνέπειες καταστροφικές. Ο Μπρεχτ παρουσιάζει τον Γαλιλαίο ως ιστορικό και πολιτικό ον που δρα μέσα σε συγκεκριμένες ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες. Η κόλαση στη Χιροσίμα φέρνει στο προσκήνιο οξύτερη τη σύγκρουση Γαλιλαίου και εξουσίας, που ο Μπρεχτ καταγράφει με ρεαλιστικό και ταυτόχρονα ποιητικό τρόπο. Ο Γαλιλαίος, αφού ενώπιον της Ιεράς Εξέτασης αποκήρυξε τις ιδέες του για την κίνηση των ουράνιων σωμάτων, τώρα, ζει πλουσιοπάροχα στο σπίτι του...

Ο Μπρεχτ μέσα από τον Γαλιλαίο θίγει το σκοπό της επιστήμης, της επιστημονικής προόδου και τη σύνδεσή της με την κοινωνία, καθώς και την κοινωνική ευθύνη του επιστήμονα. Η υποχώρηση του Γαλιλαίου μπροστά στην εξουσία της Ιεράς Εξέτασης δεν παρουσιάζεται απλά ως συμβιβασμός αλλά ως «έγκλημα» κατά της ανθρωπότητας, δεδομένου ότι η αστική τάξη επιδιώκει πάντα να απομονώνει την επιστήμη στη συνείδηση του επιστήμονα, να την παρουσιάζει ως αυτάρκη νησίδα, ώστε να μπορεί πρακτικά να τη συνδέει με τη δική της πολιτική, τη δική της οικονομία, τη δική της ιδεολογία.

Στην πραγματικότητα, ο Γαλιλαίος πλούτισε την αστρονομία και τη φυσική, αφαιρώντας συγχρόνως απ' αυτές τις επιστήμες ένα μεγάλο μέρος από την κοινωνική τους σημασία. Το έγκλημα του Γαλιλαίου μπορεί να θεωρηθεί ως το «προπατορικό αμάρτημα» των σύγχρονων φυσικών επιστημών.

Με τους: Τοπόλ, Εντουαρντ Φοξ, Τζον Γκίλγκουντ, Κόλιν Μπλέκιλι, Τζιόρτζια Μπράουν, κ.ά.

Παραγωγή: «Galileo», ΗΠΑ, Μ. Βρετανία (1975).

Προβάλλεται σε «Στούντιο» και «Αλκυονίδα».


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ