Το μεγαλύτερο μονοπώλιο στο χώρο του φαρμάκου και της φαρμακευτικής έρευνας διεθνώς είναι γεγονός από την περασμένη Δευτέρα, όταν μπήκαν στη Νέα Υόρκη οι υπογραφές για τη συγχώνευση του αμερικανικού φαρμακευτικού κολοσσού «Pfizer» με τη μικρότερη, επίσης αμερικανική «Allergan», έναντι 160 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Από τεχνική άποψη και μόνον, η «Pfizer», με έδρα τη Νέα Υόρκη και παρουσία στις αγορές των ΗΠΑ εδώ και 165 χρόνια, εμφανίζεται να «αγοράζεται» τάχα από τη σαφώς μικρότερη «Allergan» με έδρα το Δουβλίνο της Ιρλανδίας, για φορολογικούς λόγους, ώστε να μεταφερθεί στην ιρλανδική πρωτεύουσα η έδρα της πρώτης και να δει τους φόρους που θα καταβάλει το 2016 να πέφτουν στο 12,5% από τον αμερικανικό φορολογικό συντελεστή εταιρειών του 35%.

Σε μία προσπάθεια να αποτρέψουν την ακύρωση του «αρραβώνα» από το ομοσπονδιακό υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, οι αρχιτέκτονες της γιγαντιαίας συγχώνευσης φρόντισαν να αξιοποιήσουν κάθε νομικό «παραθυράκι», κάνοντας στην ουσία... διάτρητο λαγήνι τους τελευταίους νόμους του Κογκρέσου για την ακύρωση μεγάλων συγχωνεύσεων και της μεταφοράς εταιρικής έδρας των μονοπωλίων για φορολογικούς λόγους. Οπως είναι γνωστό, το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών μπορούσε τα τελευταία χρόνια να εμποδίσει την επικύρωση τέτοιων συμφωνιών συγχώνευσης εφόσον οι μέτοχοι της προ συγχώνευσης αμερικανικής εταιρείας αποκτούσαν τουλάχιστον 60% των μετοχών της εταιρείας με έδρα στο εξωτερικό. Στη συμφωνία που έκλεισαν τα στελέχη των «Pfizer» - «Allergan», κανονίστηκε οι μέτοχοι της «Allergan» να έχουν το 44% της νέας εταιρείας με έδρα το Δουβλίνο και οι μέτοχοι της «Pfizer» το 56%. Και έτσι, ούτε γάτα ούτε ζημιά για τους μετόχους, που προσδοκούν στο άμεσο μέλλον ακόμη περισσότερα κέρδη από τα παιχνίδια στις κερδοσκοπικές χρηματαγορές...

Ωστόσο, το «ούτε γάτα ούτε ζημιά» δεν ισχύει και για τους Αμερικανούς φορολογούμενους και τους απανταχού ασθενείς - πελάτες των φαρμακευτικών σκευασμάτων των δύο εταιρειών που έχουν γεμίσει την αγορά με εκατοντάδες ευπώλητα (best-seller...) προϊόντα, όπως το «Lipitor» (κατά της χοληστερίνης), τα ηρεμιστικά «Xanax», αντικαρκινικά σκευάσματα, εμβόλια, πολυβιταμίνες, τα αντιφλεγμονώδη «Celebrex» και «Advil», το «Viagra» και οι αμπούλες «Botox»...

Οσον αφορά το αμερικανικό κράτος και τους Αμερικανούς φορολογούμενους, αναμένεται να χάνουν εξαιτίας της συγχώνευσης «Pfizer» - «Allergan» ετησίως εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια σε φόρους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το μέλλον της χρηματοδότησης νέων προγραμμάτων Υγείας, Παιδείας, Κοινωνικής Πρόνοιας.

Την ίδια στιγμή, βεβαίως, οι δύο εταιρείες θα εξακολουθούν να επωφελούνται ποικιλοτρόπως από τη συνέχιση των δραστηριοτήτων τους στο αμερικανικό έδαφος (εάν βεβαίως δεν αλλάξει το ισχύον νομικό καθεστώς) αφού και τα δισεκατομμύρια κρατικής επιδότησης σε έρευνα θα εξακολουθήσουν να απολαμβάνουν από τα Εθνικά Ιδρύματα Υγείας (National Health Institutes, NHI), και θα αποκομίζουν τεράστια κέρδη από την πώληση των συνταγογραφούμενων φαρμάκων τους στις ΗΠΑ (που πωλούνται στις υψηλότερες τιμές παγκοσμίως!) και τα σκανδαλωδώς ενισχυμένα δικαιώματα πατέντας θα χρησιμοποιούν για να πολλαπλασιάζουν τα τεράστια κέρδη τους. Κοντολογίς, επιδιώκουν να έχουν «και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο».

Φυσικά, επειδή το φάρμακο βρίσκεται στον καπιταλισμό στα χέρια μονοπωλιακών ομίλων η επιστημονική και φαρμακευτική έρευνα στρέφεται πάντα σε αυτά τα φάρμακα που αποφέρουν μεγαλύτερο κέρδος στους βιομήχανους. Συνεπώς, σε αυτό το πλαίσιο η γιγάντωση των μονοπωλίων στο χώρο του φαρμάκου, όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και διεθνώς, που παίρνει ραγδαίους ρυθμούς, ιδιαίτερα από τη δεκαετία του 2000 και μετά, δεν πρόκειται να σημάνει κάτι ουσιαστικό για τα λαϊκά στρώματα, που χρυσοπληρώνουν την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

Παρ' όλα αυτά, τα διευθυντικά στελέχη των μονοπωλίων προσπαθούν να διασκεδάσουν τις αρνητικές επιπτώσεις διαδίδοντας διάφορους μύθους. Πρώτα από όλα, ισχυρίζονται πως η υψηλή φορολογία στερεί πόρους από την έρευνα νέων φαρμάκων. Κάτι που αποδεικνύεται «μύθος» αφού στην πραγματικότητα ένα μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης Ερευνας και Ανάπτυξης (R&D) φαρμάκων στις βιομηχανίες προέρχεται από το αμερικανικό Δημόσιο και τα Ινστιτούτα Εθνικής Υγείας, που το 2014 έδωσαν στα μονοπώλια του φαρμάκου γι' αυτό το σκοπό πάνω από 30 δισεκατομμύρια δολάρια!

Μύθος είναι επίσης ότι τα σημαντικότερα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα στις ΗΠΑ προέκυψαν από τα εργαστήρια των πολυεθνικών. Η Αμερικανίδα ακαδημαϊκός και οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο του Sussex Μαριάνα Ματζουκάτο, μιλώντας προ ημερών σε ρεπόρτερ του περιοδικού ΤΙΜΕ σημείωσε ότι πολλές μεγάλες επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις στις ΗΠΑ οφείλονται στην κρατική χρηματοδότηση και όχι στα κονδύλια που δίνουν οι ιδιωτικές εταιρείες. Ανέφερε ως παράδειγμα ότι οι πατέντες για τα περισσότερα εξαρτήματα των λεγόμενων «έξυπνων» κινητών τηλεφώνων προέρχονται από τα εργαστήρια έρευνας οργανισμών και υπηρεσιών του Πενταγώνου (π.χ. GPS, οθόνες αφής, ακόμη και το Διαδίκτυο...) και ότι πολλά νέα φάρμακα που έφεραν μεγάλα κέρδη στα ταμεία της «Pfizer» προήλθαν από έρευνες του NΙΗ. Η ίδια τόνισε ότι τα Εθνικά Ιδρύματα Υγείας ξόδεψαν πάνω από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια τις τελευταίες δύο δεκαετίες για πρωτοπόρες έρευνες, που άνοιξαν το δρόμο στη βιοτεχνολογία και τη φαρμακευτική.

Μισή αλήθεια φαίνεται να είναι, από την άλλη, και η λεγόμενη υψηλή φορολογία επιχειρήσεων στις ΗΠΑ, όπου το 1976 τα βιομηχανικά μονοπώλια κατάφεραν να μειώσουν το φόρο επί των κερδών στο 50% σε μόλις πέντε χρόνια. Ακόμη και σήμερα, το υποτιθέμενο 35% της αμερικανικής φορολογίας επιχειρήσεων καταλήγει, ώσπου να φθάσει στα κρατικά ταμεία, να είναι, λόγω διαφόρων νομικίστικων και λογιστικών παζαριών με το υπουργείο Οικονομικών και τις φορολογικές αρχές, σημαντικά κουτσουρεμένο.

Υποτίθεται, επιπροσθέτως, πως οι συμφωνίες συγχώνευσης γίνονται για να εξοικονομηθούν πόροι για την έρευνα και παραγωγή νέων φαρμάκων. Ουδέν ψευδέστερον, αφού ακόμη και σε αυτήν την περίπτωση η ιστορία των εταιρικών συγχωνεύσεων στο χώρο του φαρμάκου έχει αποδείξει πως τα κονδύλια που δίνουν για έρευνα και ανάπτυξη ΜΕΙΩΝΟΝΤΑΙ σημαντικά, όπως μειώνονται συχνά κατά πολλές δεκάδες χιλιάδες οι θέσεις εργασίας σε ειδικευμένο επιστημονικό και τεχνολογικό προσωπικό!

Ο πρώην πρόεδρος του παγκόσμιου Τμήματος Ερευνας και Ανάπτυξης της «Pfizer», Τζον Λ. Λαματίνα, έγραφε σε άρθρο του στην επιστημονική επιθεώρηση NATURE, τον Αύγουστο του 2011, ότι η απόκτηση τριών μεγάλων εταιρειών από την «Pfizer» από το 2000 έως το 2010 («Warner-Lampert» έναντι 111,8 δισ. δολαρίων το 2000, της «Pharmacia» το 2003 και της «Wyeth» το 2009 με 68 δισ. δολάρια) προκάλεσε το κλείσιμο μεγάλων εργαστηρίων έρευνας σε ΗΠΑ και Βρετανία, την απόλυση άνω των 15.000 ειδικευμένων επιστημόνων και τη σημαντική μείωση των κονδυλίων για την έρευνα, για να εξοικονομήσει 2 δισ. δολάρια...

Ο ίδιος διαπίστωσε μάλιστα ότι η δεκαετία του 1990 ήταν «χρυσή» από άποψη παραγωγής νέων φαρμάκων, όπου κατά μέσο όρο δίνονταν ετησίως άδεια στις ΗΠΑ σε 31 νέα φάρμακα, με χρονιά κορύφωσης το 1996, οπότε δόθηκε άδεια σε 54 φάρμακα ευρείας κατανάλωσης, τα οποία παρασκευάστηκαν από εταιρείες που σήμερα δεν υπάρχουν. Επισημαίνει χαρακτηριστικά ότι από 42 μέλη (μητρικών εταιρειών) που είχε το 1988 ο Σύνδεσμος Αμερικανών Φαρμακοβιομηχάνων, το 2011 απέμειναν μόνον 11 με σημαντικά μικρότερους εταιρικούς προϋπολογισμούς για έρευνα και ανάπτυξη νέων φαρμάκων. Ο ίδιος αναφέρει χαρακτηριστικά ότι η «Pfizer» έως και πριν από τη συγχώνευσή της με την «Wyeth» έδινε ετησίως για έρευνα 7,95 δισ. δολάρια και άλλα 3,37 δισ. δολάρια η «Wyeth» ενώ μετά τη συγχώνευσή τους τα κεφάλαια για έρευνα και παραγωγή νέων φαρμάκων περιορίστηκαν σε περίπου 6,5 δισ. δολάρια.