Με πολιτική - πολιτιστική εκδήλωση θα τιμήσει αύριο, Σάββατο, η ΤΟ Περιστερίου της ΚΟ Αττικής του ΚΚΕ τον εκτελεσμένο κομμουνιστή λαϊκό δήμαρχο της πόλης Ευγένη Χαραλαμπίδη, στις 7 μ.μ., στο Θέατρο Πολιτών (Τεγέας & Μονής Δαμάστας).

Στην εκδήλωση θα μιλήσει ο Πέτρος Αλέπης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, και θα ακολουθήσει καλλιτεχνικό πρόγραμμα. Στο χώρο του θεάτρου θα λειτουργήσει έκθεση αρχειακού υλικού και φωτογραφίας. Τα εκθέματα περιλαμβάνουν γράμματα του Ευ. Χαραλαμπίδη, φύλλα του «Ριζοσπάστη», με αρθρογραφία του και ρεπορτάζ από τη δίκη του, τον Ιούλη του 1945.

Ο λαϊκός δήμαρχος του Περιστερίου Ευ. Χαραλαμπίδης ανήκει στους χιλιάδες αλύγιστους κομμουνιστές που σε συνθήκες ανείπωτων διωγμών κράτησαν ψηλά τη σημαία της ταξικής πάλης, μένοντας όρθιοι σε εξορίες, φυλακές και εκτελεστικά αποσπάσματα, παλεύοντας για την κοινωνική απελευθέρωση από τα δεσμά της ταξικής εκμετάλλευσης.

Γεννημένος στην Τραπεζούντα του Πόντου το 1907, ήρθε με την οικογένειά του στην Ελλάδα το 1925 και εγκαταστάθηκαν στο Περιστέρι. Εγινε μέλος της ΟΚΝΕ πριν από τον πόλεμο και στη συνέχεια μέλος του ΚΚΕ. Το 1941, στη διάρκεια της μεγάλης πείνας, χάνει τον πατέρα του. Από την παράγκα του περνούσαν πολλοί καταδιωκόμενοι και νέοι μαχητές που ετοιμάζονταν να ανέβουν στο βουνό. Εκεί γίνονταν οι πρώτες συνεδριάσεις των πυρήνων του ΚΚΕ στο Περιστέρι. Στο σπίτι που νοίκιαζε στο Περιστέρι στα τέλη του 1943, σε συνθήκες παρανομίας δούλευε μεμβράνες στη γραφομηχανή για την εφημερίδα «Ξύπνημα», που κυκλοφορούσε σε όλους τους δήμους της Αττικής. Παράλληλα, μεταφράζει ρωσική λογοτεχνία και ποίηση. Γράφει στον «Ριζοσπάστη» και στα «Ελληνικά Γράμματα».

Στις 12/10/1944, το βράδυ της Απελευθέρωσης, έγινε πάνδημη συγκέντρωση στην πλατεία Περιστερίου και ο λαός τον εξέλεξε λαϊκό δήμαρχο.

Μετά την παλλαϊκή διαδήλωση και απεργία στις 4 Δεκέμβρη, δολοφονήθηκε εν ψυχρώ ο Περιστεριώτης λιμενεργάτης Παράσχος Αϊβάζης, προκαλώντας την οργή του περιστεριώτικου λαού. Φτάνοντας οι διαδηλωτές στο Περιστέρι, πήγαν στο Αστυνομικό Τμήμα, συνέλαβαν τον Γερόσταθο (διοικητή του Αστυνομικού Τμήματος Περιστερίου επί Κατοχής) και τον λιντσάρισαν.

Με την κατηγορία του «αυτουργού», στις 15/7/1945 ο Ευγένης οδηγήθηκε μαζί με 31 ακόμα αγωνιστές Περιστεριώτες της ΕΑΜικής Αντίστασης στο Κακουργιοδικείο. Στην απολογία του δήλωσε στο δικαστήριο: «...Ο πραγματικός λόγος που με δικάζετε σήμερα, είναι γιατί ολόψυχα πήρα μέρος στην Εθνική Αντίσταση και γιατί ο κυρίαρχος λαός του Περιστερίου με εξέλεξε λαϊκό δήμαρχο...».

Μετά την καταδικαστική απόφαση «εις θάνατον» πέρασε από τις φυλακές Καπνεργοστασίου, Μουσείου, Αβέρωφ, Αίγινας και, τέλος, Κέρκυρας.

Εκτελέστηκε στις 22/7/1948 στο Λαζαρέτο της Κέρκυρας και λίγο πριν από την εκτέλεσή του, σε γράμμα προς ένα σύντροφο, τονίζει: «Το Κόμμα μας σαν την κόρη των ματιών σας. Θα νικήσουμε».

Στις εξορίες και τις φυλακές οι αλύγιστοι κομμουνιστές δίδαξαν ήθος, αντοχή και μαχητικότητα απέναντι στο αστικό κράτος. Οι πρωτοπόροι αγωνιστές, τα χιλιάδες μέλη και στελέχη του ΚΚΕ ήταν οι πραγματικοί νικητές, οι πραγματικά ελεύθεροι, ακόμα και μέσα στα κελιά και μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα.

Είναι χαρακτηριστικό το απόσπασμα από κείμενο του Ευ. Χαραλαμπίδη (περιλαμβάνεται στην έκδοση του Παραρτήματος Περιστερίου της ΠΕΑΕΑ «Ευγένης Χαραλαμπίδης» - 1979):

«Βιβλία εξόν από το Ευαγγέλιο, δεν μας άφηναν κανένα. Το μυθιστόρημα του Ηλία Ερεμπουργκ "Χωρίς ανάσα", που είχε μεταφραστεί τότε στα ελληνικά και μας το στείλαν απ' το σπίτι, το κράτησε ο κ. Σπαθής για να το λογοκρίνει (...)

Απ' τις εφημερίδες άφηνε μόνο τις αστικές και εκείνες με το σταγονόμετρο. Για "Ρίζο" και "Ελεύθερη Ελλάδα" μήτε κουβέντα δεν έπρεπε να γίνει. Ομως, του τη σκάγαμε. Στα ένα - δυο λεπτά του επισκεπτηρίου ψιθυρίζαμε:

-- Κόψτε τον "Ρίζο" σε τρία, ξεσκίστε και τον τίτλο. Και τυλίξτε τίποτε φαγώσιμα. Και μάλιστα ολίγον τι λιπαρά ή ελαφριά λαδερά. Τίποτε τυράκι, κάτι τηγανητές πατάτες - για να λαδωθεί λιγάκι η εφημερίδα.

Κι έτσι σ' άλλου κρατούμενου το καλαθάκι βρίσκαμε την κορυφή του "Ρίζου" και σ' άλλου το ντορβαδάκι το κάτω δεύτερο μέρος. Στους θαλάμους συναρμολογούσαμε τα κομμάτια, βάζαμε τσίλιες στις πόρτες και μαζευόμασταν όμιλοι - όμιλοι στις γωνιές μη μας πάρει ακόμα και το μάτι των σκοπών που φύλαγαν απ' όξω...

Κι ο αναγνώστης διάβαζε σιγανά, όπως στην παρανομία: "Η μεγαλύτερη απάτη της νεοελληνικής πολιτικής μας Ιστορίας είναι η Συμφωνία της Βάρκιζας...

(...) Μόλις βράδυαζε στήναμε το θεατράκι μας! Στο βάθος του θαλάμου ήταν η υποθετική σκηνή. Για αυλαία δυο κουβέρτες, κρεμασμένες σαν μπερντέδες, πάνω σε σκοινί. Για καθίσματα τα γιατάκια των κρατουμένων, το τσιμεντένιο πάτωμα, κονσερβοκούτια.

Πρόγραμμα φτιάχναμε σπουδαίο: Απαγγελίες, τραγούδια, χορωδία, σκετς...».

Σε άλλο κείμενό του, ο Ευ. Χαραλαμπίδης περιγράφει πώς κατέκτησαν οι πολιτικοί κρατούμενοι του Καπνεργοστασίου μεγαλύτερο χρόνο στο επισκεπτήριο και τον προαυλισμό τους, χλευάζοντας ταυτόχρονα τα στελέχη του αστικού κρατικού μηχανισμού:

«...το βράδι, ακριβέστερα στις 2 μετά τα μεσάνυχτα, έγινε κάτι το απίστευτο. Κοιμόμασταν βαθειά σαν ψόφιοι από την κούραση (...)

Ξυπνήσαμε και αντίκρυά μας, καρσί στην πόρτα είδαμε ένα αυτόματο προτεταμένο και μια ηλίθια μούρη χωροφύλακα με μάτια προβατίσια, στεγνά.

Κι απάνω μας από τους παραθυροφεγγίτες της αυλής άστραφταν, φωτισμένα από τα ηλεκτρικά γλομπάκια ασφαλείας, άλλα προτεταμένα κατ' επάνω μας αυτόματα, που τα κρατούσαν χωροφύλακες αόρατοι στο βαθύ σκοτάδι (...)

Ανακαθίσαμε στα γιατάκια μας με τσιτωμένο αυτί. Από μέρες είχαμε κανονίσει τι ρόλο θάπαιζεν ο καθένας μας σε παρόμοια στιγμή (...)

Σίδερα, αυτόματα, αραβίδες, προβατίσια μάτια, νύχτα, σκοτάδι, τρόμος και φόβος κι αγωνία κι άξαφνα ειρηνικές κουβεντούλες (...)

Κι από το σκοτάδι ξεπροβάλλει η μεθυσμένη μορφή του ταγματάρχη κ. Σπαθή. Τα βήματά του είναι αβέβαια, τρικλίζει. Το κεφάλι του χαμηλωμένο. Στο χέρι κρατεί τον αχώριστό του φίλο, το βούρδουλα. Στάθηκε τρία βήματα από το γιατάκι μου (...)

Βήχει για εισαγωγή κι αρχίζει:

-- Τα πνεύματά σας είναι οξυμένα. Τη μέρα δεν μπορώ να συνεννοηθώ μαζί σας. Γι' αυτό διάλεξα την ήσυχη ώρα για να συνεννοηθούμε. Είμαι καλός άνθρωπος κι ό,τι θέλετε θα τόχετε. Από αύριο το επισκεπτήριο αυξάνεται σε 1,5 ώρα. Θα βγαίνετε και στο προαύλιο μια ώρα (...)

Σε κάτι τέτοιες κωμικοτραγικές στιγμές ο διάολος μπαίνει μέσα μου, ξαφνιάζω τον αντικρινό μου με κάτι ειρωνικά σουβλιά, είπα:

-- Κύριε Σπαθή. Για να επιστρατέψετε εφτά αυτόματα και δέκα χωροφύλακες φαίνεται πως η προσωπικότητά σας είναι πολυτιμώτερη από όσο μπορεί κανείς να φανταστεί, έχοντας υπόψη το βαθμό και τη θέση σας. Πάντως, εμείς σε τέτοιες ή χειρότερες "επιχειρήσεις" δε θα χρησιμοποιούσαμε ποτέ πάνω από ένα περιστροφάκι, που κατά κανόνα, στην χρειαζούμενη στιγμή, πάθαινε αφλογιστία, όμως η ώρα τούτη δεν είναι κατάλληλη για ιστορίες. Γι' αυτό έρχομαι στο ψητό και σας τονίζω πως δεν είστε τόσο καλός, όσο νομίζετε. Πρώτα - πρώτα δε μας ζητήσατε συγγνώμην γιατί μας χαλάσατε τον ύπνο. Δεύτερο, με το υπόμνημά μας ζητήσαμε περισσότερα πράγματα (...)

-- Δε θυμάμαι να ζητήσατε τίποτε παραπάνω από το προαύλιο και το επισκεπτήριο...

-- Το αντίγραφο του υπομνήματος το έχουμε εδώ στο αρχείο. Αύριο θα ψάξουμε και θα σας το δείξουμε...

Και περίεργο, ο φοβερός και τρομερός κ. Σπαθής, που δεν άφηνε να μπάσουμε μήτε εφημερίδα καλά - καλά, μήτε χαρτιά και μολύβια, αντί να εξαγριωθεί για το ανύπαρκτο, εδώ που τα λέμε αρχείο, απάντησε στενοχωρημένος:

-- Ναι, κοιτάξτε το αρχείο σας και αύριο μου λέτε!...»

Να πώς εξιστορεί τη βραδιά της εκτέλεσης του Ευ. Χαραλαμπίδη ένας από τους συγκρατουμένους του, με μαρτυρία που περιλαμβάνεται στην έκδοση του Παραρτήματος Περιστερίου της ΠΕΑΕΑ:

«...Ετσι ξύπνησα κι εκείνη τη νύχτα.

Μακάριζα τους τρεις άλλους του κελλιού - τέσσερις στριμωγμένοι στο κάθε κελλί - για τον καλό τους ύπνο και κάτι άκουσα σα σύρσιμο στο μακρύ διάδρομο. Βήματα φυλάκων που φόρεσαν παπούτσια αθόρυβα. Κατάλαβα, είχαμε εκτέλεση κι επειδή προχωρούσαν, υπόθεσα πως κάποιον θα έπαιρναν από τα τελευταία κελλιά.

"Τον Ευγένη", μου είπε η διαίσθησή μου, αυτός "στεγαζόταν" στο τελευταίο κελλί. "Χαραλαμπίδης, Ευγένιος Χαραλαμπίδης" ακούστηκε η γνώριμη φωνή του αρχιφύλακα Τζώρα, που μου έκοψε το αίμα. Εκτέλεση και μάλιστα του Ευγένη (...)

Σε λίγο ξύπνησε όλη η αχτίνα μας, ύστερα οι άλλες και τα χωνιά αντιλάλησαν: "Λαέ της Κέρκυρας και πάλι απόψε το όμορφο νησί σου γίνεται τόπος μαρτυρίου. Ποτίζεται και πάλι με το αίμα της Αντίστασης".

Υστερα η διεύθυνση σα δεν κατάφερνε τη σιωπηλή αρπαγή πρόσταξε και μας έβγαλαν έξω. Είδαμε αστέρια ύστερα από 2 και 3 χρόνια, μα να χαρούμε γι' αυτό, να λυπηθούμε για το "δήμαρχο" ή να προφυλάξουμε τα κορμιά μας από την επίθεση των φυλάκων με τα "όπλα" - γκλομπς του Τουρνά...

Ηταν κι αυτό ένα πένθος ύστερα από κάθε εκτέλεση...».

Αλλος συγκρατούμενος, εξιστορώντας την επαφή του με τον Χαραλαμπίδη, αναφέρει:

«Ο Ευγένιος γνώριζε πως η απόφαση για την εκτέλεσή του ήταν τελεσίδικη - είχε διαβιβαστεί στον Εισαγγελέα Κέρκυρας, μόνο περιμένανε τη σχετική διαταγή.

Απ' τις αρχές του Μάη είχε λάβει από το δικηγόρο τηλεγράφημα που έλεγε περίπου:

"Υπόθεσή σας κρίσιμο σημείο - περαιτέρω φροντίδα αδύνατος - συνιστώ υπογράψτε προς αποφυγήν του μοιραίου"

Η απάντησή του την ίδια στιγμή επίσης τηλεγραφικώς:

"Πρότασή σας απαράδεκτη, αναμένω ηρέμως ό,τι συμβεί".

(...) Ανήμερα της εκτέλεσης οι 320 θανατοποινίτες κατέβηκαν σε 8ήμερη απεργία πείνας για να τιμήσουν τη μνήμη του και να καταγγείλουν τα εγκλήματα στον ελληνικό λαό και διεθνώς...».