Εκδήλωση τιμής για τις αλύγιστες αγωνίστριες των Φυλακών Αβέρωφ οργανώνουν η Τομεακή Οργάνωση Α' Αθήνας - Γαλατσίου του ΚΚΕ και η Τομεακή Οργάνωση Αθήνας - Γαλατσίου της ΚΝΕ, την Κυριακή 29 Νοέμβρη, στις 6.30 μ.μ., στον κινηματογράφο «Studio» (Σπάρτης και Σταυροπούλου 33, πλατεία Αμερικής). Στην εκδήλωση θα μιλήσει η Ελένη Μπέλλου, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Στο πλαίσιό της θα παρουσιαστεί μουσική παράσταση με χοροθεατρικά δρώμενα, αφιερωμένη στις κρατούμενες των Φυλακών Αβέρωφ, από το συγκρότημα της ΚΝΕ και ομάδα νέων ηθοποιών και χορευτριών. Στο χώρο θα φιλοξενηθεί έκθεση αρχειακού υλικού που αφορά τη δράση και τη ζωή των γυναικών στις φυλακές και τις εξορίες, μέρος της έκθεσης «Οι αλύγιστοι της ταξικής πάλης», που παρουσιάστηκε στο 41ο Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή».

Στο κάλεσμα που έχουν ετοιμάσει οι Οργανώσεις αποτυπώνονται ένα μικρό δείγμα του αρχειακού υλικού, των ντοκουμέντων και των μαρτυριών, καθώς και ένα σύντομο ιστορικό της λειτουργίας των φυλακών και της ζωής των γυναικών κρατούμενων σε αυτές.

Μεταξύ άλλων, το κάλεσμα αναφέρει: «Οι Φυλακές Αβέρωφ, που βρίσκονταν στην οδό Αλεξάνδρας, χτίστηκαν το 1892, με αρχικό σκοπό να χρησιμοποιηθούν ως Εφηβείο. Πολύ σύντομα, όμως, χρησιμοποιήθηκαν ως φυλακές πολιτικών κρατουμένων, ανδρών και γυναικών.

Στην Κατοχή αποτέλεσαν το δεσμωτήριο εκατοντάδων αντιστασιακών αγωνιστών και αγωνιστριών. Μετά την απελευθέρωση της Αθήνας και το Δεκέμβρη του '44, τα κτίρια της οδού Αλεξάνδρας χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά ως χώρος κράτησης πολιτικών κρατουμένων. Συγκεκριμένα, το 1947, μεταφέρονται από την οδό Θεμιστοκλέους 1.200 γυναίκες. Τη διετία που ακολουθεί φτάνουν τις 1.300 γυναίκες, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων ήταν κομμουνίστριες. Συνολικά στη διάρκεια του Εμφυλίου και μετά οι κρατούμενες φτάνουν τις 3.000, με ποινές από 5 έως 15 χρόνια κράτησης. Μαζί με τις κρατούμενες μάνες τους, στις άθλιες και απάνθρωπες συνθήκες των φυλακών βρέθηκαν και 80 - 100 παιδιά νηπιακής και βρεφικής ηλικίας.

Οι γυναίκες αυτές, που στην πλειοψηφία τους όταν μπήκαν στις φυλακές ήταν νέες κοπέλες 18, 19 χρόνων, αντιμετώπισαν την πραγματικότητα των Φυλακών και μέσα σε αυτές οργάνωσαν τη ζωή τους. Οργάνωσαν μαθήματα φιλολογικά, σχεδίου, ιδεολογικά, μοδιστρικής, λογιστικά. Παρά και ενάντια στις απαγορεύσεις των κανονισμών της Φυλακής και τη λύσσα των φυλάκων οργάνωσαν την πολιτιστική ψυχαγωγία τους. Συγκρότησαν χορωδιακή, χορευτική και θεατρική ομάδα. Εγραψαν στίχους και συνέθεσαν πρωτότυπες μελωδίες.

Το γυναικείο τμήμα των Φυλακών Αβέρωφ ήταν χτισμένο σε σχήμα Π, στο κέντρο του υπήρχε ένας ελεύθερος χώρος 60Χ25, που αποτελούσε την αυλή και στο κέντρο της αυλής δέσποζε ένας μεγάλος φοίνικας, σημείο συνάντησης για τις κρατούμενες των Φυλακών. Σε αυτόν τον φοίνικα αποχαιρετούσαν τις μελλοθάνατες συγκρατούμενές τους...».

Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύτηκε στον «Ριζοσπάστη» στις 30 Απρίλη του 1978. Είναι γραμμένο από την κομμουνίστρια Λιλίκα Γεωργίου (δε βρίσκεται πια ανάμεσά μας), που πέρασε και η ίδια από τις Φυλακές Αβέρωφ. Αναφέρεται στη λειτουργία τους στα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά, την περίοδο που στα κελιά τους βρέθηκε και η Ηλέκτρα Αποστόλου.

«Ανοψος δίαιτα». Τούτος ο όρος είναι παλιός και σαν μέθοδος το ίδιο παλιά γνωστή στους «ειδικούς» που είχαν αναλάβει εδώ και σαράντα χρόνια ν' αναμορφώσουν τα «παραστρατημένα» νιάτα.

Ηταν άνοιξη κι η διχτατορία του λαομίσητου Μεταξά έπνιγε για δεύτερη χρονιά την ανάσα του ελληνικού λαού. Φυλακές και νησιά εξορίας γέμισαν από νιους και νιες, από φωτισμένους διανοούμενους, από παλιούς αγωνιστές.

Στην καρδιά της Αθήνας στις γυναικείες φυλακές Αβέρωφ καμιά δεκαπενταριά κοπέλες, αγωνίστριες της λευτεριάς και της δημοκρατίας, ζούσαν και πάλευαν καρτερικά ίσαμε να τελειώσει η καταδίκη τους που ήταν σ' άλλες ένας χρόνος, σ' άλλες δυο, σ' άλλες τρία. Το τραγούδι ήταν συχνά η ψυχαγωγία τους κι η καθημερινή τους δουλιά η αυτομόρφωση, η πολιτική τους κατατόπιση, ο εξοπλισμός τους με τέτια εφόδια που βγαίνοντας από τη φυλακή να είναι χρησιμότερες στον αγώνα για το γκρέμισμα του φασισμού.

Πλησίαζαν οι γιορτές του Πάσχα. Από την εκκλησία της φυλακής ακούγονταν ψαλμωδίες και τροπάρια. Οι κοινές κρατούμενες ζητούσαν την άφεση των αμαρτιών τους. Οι κομμουνίστριες, έτσι είχε καθιερωθεί από παλιότερα, δεν πήγαιναν στην εκκλησία. Τις ώρες αυτές που ήταν ελεύθερες από άλλο πρόγραμμα της φυλακής, τρέχαν κι έπιαναν δυο απόμερους πάγκους στην τραπεζαρία κι εκεί σαν ένα μελίσσι στην κυψέλη του άρχιζαν οι πιο ποικίλες απασχολήσεις. Αυτές ήταν οι ωραιότερες ώρες της ομάδας. Οι αναλφάβητες εργάτριες μάθαιναν γράμματα. Εκείνες που ήθελαν μάθαιναν ή μελετούσαν πιο πέρα γαλλικά ή γερμανικά. Γίνονταν και πολιτικά μαθήματα, που είχε αναλάβει υπεύθυνα η ψυχή της ομάδας, η αξέχαστη Ηλέκτρα. Η συντρόφισσα Ηλέκτρα είχε πολιτική προπαίδευση και μνήμη καταπληκτική. Οι πιο γόνιμες ώρες ήταν αυτές, γιατί το πολιτικό μάθημα αγκάλιαζε όλες τις κοπέλες της ομάδας. Μα όλη ετούτη η δουλιά γινόταν προφυλακτικά και πίσω από τα μάτια της διεύθυνσης. Τούτη εδώ όμως καταλάβαινε πως τις ώρες αυτές δενότανε τ' ατσάλι. Τ' ανθρώπινο ατσάλι που θα χτυπούσε τον εχτρό του λαού, το φασισμό. Η ομαδούλα τούτη η μικρή ήταν καρφί στο μάτι της διεύθυνσης που πάσχιζε να τη διαλύσει. Ωστόσο, ίσαμε τούτη την άνοιξη, της δεύτερης χρονιάς, δεν είχε καταφέρει ν' αποσπάσει ούτε μια δήλωση μετανοίας.

Εννιά ολάκερους μήνες έβγαινε σε μια κόλλα διαγωνισμού τετρασέλιδη κι η εφημεριδούλα της ομάδας, το «Κοκκινοπίπερο». Ο μόνιμος αρθρογράφος ήταν η Ηλέκτρα και για την υπόλοιπη ύλη δούλευαν δυο - τρεις συντρόφισσες. Κάποιο φύλλο πιάστηκε από τους φύλακες κι έτσι το «Κοκκινοπίπερο» σταμάτησε την έκδοσή του.

Εκεί, λοιπόν, στο κρυφό σχολειό, στην τραπεζαρία έπαιρναν οι αγωνίστριες τα πρώτα φώτα, εξοπλίζονταν με καινούργια όπλα για να πολεμήσουν βγαίνοντας το φασισμό.

Μια ανοιξιάτικη, λοιπόν, Δευτέρα, πρωί πρωί, ορμάνε καμιά δεκαριά γυναίκες φύλακες με την αρχιφύλακα επικεφαλής, εκείνη τη φαρμακερή ψυχή, στην πτέρυγα που ήταν οι κομμουνίστριες.

Τα πρώτα κελλιά δέχονταν τη μανία τους. Πετάνε κουβέρτες, στρωσίδια, σεντόνια, ρούχα καταγής κι αρχίζουν μια λεπτομερειακή έρευνα. Ολα τα κάνουν άνω - κάτω. Μια και δυο αρπάζουν και τα τρίποδα που χρησίμευαν για κρεβάτια και τα βγάζουν στο διάδρομο. Η διαταγή δόθηκε λακωνικά στις φύλακες από την αρχιφύλακα: Είκοσι μέρες απομόνωση, ύπνο καταγής με «άνοψο δίαιτα». Τι ήταν πάλι ετούτο; Δόθηκαν σε λίγο εξηγήσεις. «Ανοψος δίαιτα» σήμαινε κάθε τρίτη μέρα φαγητό. Την πρώτη και τη δεύτερη μέρα μόνο ένα ξεροκόμματο σκέτο και νερό. Τούτη η «ειδική» δίαιτα έρριξε πολλές κοπέλες κάτω. Η απομόνωση πρόβλεπε και κόψιμο του επισκεπτηρίου. Μανάδες, αδερφές κι αδέρφια έρχονταν δυο φορές τη βδομάδα να ιδούν τους ανθρώπους τους, μα γύριζαν άπρακτοι στα σπίτια τους. Ζητούσαν να μάθουν γιατί τιμώρησαν τις κοπέλες. Η διεύθυνση όμως σώπαινε. Τι λόγο είχαν αλήθεια και τις έκλεισαν για είκοσι μέρες στ' ανήλιαγα και υγρά κελλιά; Ενας και μοναδικός ήταν ο λόγος. Να λυγίσουν τις κοπέλες για ν' αποσπάσουν δηλώσεις μετανοίας. Δυο ολόκληρα χρόνια δεν είχαν καταφέρει να πάρουν ούτε μια δήλωση.

Το εικοσαήμερο πέρασε. Οι κοπέλες είχαν χάσει κάμποσα κιλά με τούτη την εξοντωτική δίαιτα. Οι σκοποί ωστόσο της διεύθυνσης απότυχαν. Καμιά δήλωση μετανοίας και υποταγής στο φασισμό δεν πήραν από τις 15 αγωνίστριες των Φυλακών Αβέρωφ.

Η Ισμήνη Σιδηροπούλου, καθηγήτρια Μαθηματικών, οδηγήθηκε στο εκτελεστικό απόσπασμα από τις Φυλακές Αβέρωφ, στις 26 Αυγούστου 1948. Στο γράμμα με το οποίο αποχαιρετούσε τις συγκρατούμενες και μαθήτριές της, έγραψε μεταξύ άλλων τα εξής:

«...Είμαι βέβαιη πως γρήγορα η πατρίδα μας, η Ελλάδα, θα ηρεμήσει, θα ανοίξουν τα σχολεία, θα βρουν τα Ελληνόπουλα το μορφωτικό εκείνο περιβάλλον που χρειάζεται για να προκόψουν... Τα Μαθηματικά τ' αγάπησα πολύ και είχα τον πόθο να προκόψω σε κανέναν κλάδο εφαρμοσμένων Μαθηματικών, όπως π.χ. τα Αναλογικά, που έχουν σχέση με την Κοινωνική Ασφάλιση. Ηθελα να βοηθήσω με τα Μαθηματικά μου το φτωχό εργαζόμενο και ασφαλισμένο κόσμο. Πού ξέρεις! Ισως καμιά από τις μαθήτριές μου να ακολουθήσει το δρόμο μου. Γεια σας, παιδιά! Εγώ πηγαίνω ευχαριστημένη και περήφανη...».