Την περασμένη Πέμπτη, ο «Ριζοσπάστης» παρουσίασε ένα σύντομο ιστορικό της απεργίας που έγινε το 1980 στα Ναυπηγεία Σαλαμίνας, με αίτημα καλύτερες συνθήκες δουλειάς, αυξήσεις στα μεροκάματα και ανάκληση των απολύσεων. Η απεργία κράτησε σχεδόν 30 μέρες και έληξε με την ικανοποίηση ενός μεγάλου μέρος των αιτημάτων των εργατών. Σήμερα, παρουσιάζουμε τη ζωντανή μαρτυρία ενός από τους κομμουνιστές εργάτες του ναυπηγείου, που πρωτοστάτησαν τότε στην οργάνωση της απεργίας, όπως δημοσιεύτηκε το 2003, με αφορμή τα 85χρονα του Κόμματος.

Η δουλειά δουλειά, η κόλαση κόλαση και η αγανάκτηση να περισσεύει. Το μεροκάματο του τρόμου φτηνό, πού να φτάσει να θρέψει οικογένεια... Μ' όποιον εργάτη μιλούσες, σου 'λεγε: Δεν πάει άλλο, κάτι πρέπει να γίνει. Και τι μπορούσε να γίνει; Αγώνας, αλλά πώς;

Ετσι άρχισε να ζυμώνεται η ιδέα της απεργίας. Ηταν και η δική μας δουλειά με τους εργάτες, που πάσχιζε να φουντώσει τη δύναμή τους, που είναι καταλαγιασμένη, σα να την έχουν υπνωτίσει. «Κρυφή» δουλειά, γιατί με τη φανερή σ' έτρωγε ο απόστρατος...

Οι δυνάμεις μας λίγες, στα δάχτυλα των δυο χεριών. Είχαμε και μερικές εφεδρείες. Η δουλειά γινόταν μ' όλες τις προφυλάξεις. Καθένας στο πόστο του. Σε ποιον θα μιλήσεις ανοιχτά, σε ποιον θα δοκιμάσεις με τρόπο να μιλήσεις, για να δεις «τι καπνό φουμάρει», να μετρήσεις αγωνιστικές διαθέσεις, να δημιουργήσεις εκεί που δεν υπάρχουν... Δουλειά και μέσα στο χώρο, μα και εκτός δουλειάς... Μαζί και η απέξω βοήθεια των συντρόφων.

Ετσι αρχίσαμε να μιλάμε για την απεργία. Το ρίξαμε στον κόσμο, για να δούμε, αν το κάνει δικό του ζήτημα. Δεν ήταν και εύκολο. Γιατί, θα μου πείτε, ποιος δεν το 'θελε; Μα, το ζητούμενο δεν είναι αυτό. Καθένας ρωτούσε στην κουβέντα: Συμφωνούν όλοι; Θα έρθουν όλοι; Και μεις έπρεπε να το εξασφαλίσουμε, πείθοντάς τους γι' αυτό που καθένας χωριστά είχε αμφιβολία. Επρεπε να γίνει δική τους υπόθεση. Να πειστούν καθένας από τον συνάδελφό του για τη συμμετοχή τους στη μάχη που θα δίναμε. Δεν τους έφτανε η εμπιστοσύνη σ' αυτά που τους λέγαμε. Επρεπε να σπάσει η αμφιβολία. Η πείρα τους δεν έφτανε να δώσει τη δύναμη της κοινής συνείδησης του αγώνα σ' όλους τους εργάτες. Συνείδηση, που για καθέναν χωριστά ήταν στα σπάργανα.

Σωματείο στο χώρο δεν υπήρχε. Τα κλαδικά της Ζώνης (τότε δεν υπήρχε ακόμη το σημερινό συνδικάτο), όσο και αν ήταν το αποκούμπι, δούλευαν χωριστά. Ηταν και ο συσχετισμός δύναμης όχι σ' όλα ευνοϊκός. Και δεν είχε να κάνει μόνο με τα εκλεγμένα στελέχη της ΝΔ. Μα και μ' αυτά του ΠΑΣΟΚ και κάποιες περίεργες συμπράξεις τους με τους εργατοπατέρες «Διάκους»¹. Ητανε, βλέπεις, ο καιρός που προαλειφόταν το ΠΑΣΟΚ για την εξουσία και έδινε εξετάσεις στους κυρίαρχους. Και σ' αυτό που έδινε εξετάσεις, ήταν ένα: «Μπορεί να κάνει ζάφτι το κίνημα;».

Ξέραμε πως μόνο αν καταφέρναμε την εξασφάλιση ενότητας δράσης των εργατών του ναυπηγείου μπορούσε να έχει επιτυχία μια απεργία, αν την αποφασίζαμε.

Βγήκαν ορισμένοι, δυο ή τρεις από τις δυνάμεις μας πιο μπροστά. Και μετρήσαμε μια σειρά λόγους για το ποιοι θα 'ναι αυτοί. Από το προσωπικό κύρος καθενός, μέχρι την ικανότητα να συσπειρώνει, να εκλαϊκεύει, αλλά και, στο ενδεχόμενο απόλυσης, ποιος θα έχει τα λιγότερα προβλήματα από την άποψη των υποχρεώσεων της ζωής (οικογένεια, παιδιά κ.λπ.).

Κύρος είχαμε όλοι. Ηταν καθήκον να το έχουμε. Οχι μόνο με την κουβέντα. Ο εργάτης σε μέτραγε και με τη δουλειά σου. Ησουν καλός στη δουλειά; Σε σεβόταν. Και ήμαστε πρώτοι στη δουλειά. Το 'χαμε κριτήριο και φιλοδοξία μαζί. Να μην μπορεί ο εργοδηγός σου να σου βρει κουσούρια. Αυτό μας έσωσε μετά και από την απόλυση.

Ενα ξεχωριστό και ανεξάρτητα από την απεργία καθήκον ήταν η ιδιαίτερη δράση για την ανάπτυξη της Οργάνωσης. Από την κουβέντα για την πολιτική του Κόμματος, έως την οικονομική ενίσχυση και πάνω απ' όλα τη διάδοση του «Ριζοσπάστη». Να ξεχωρίσουμε οπαδούς δραστήριους, να ενισχύσουμε την πολιτική επιρροή με συσπείρωση εργατών στο Κόμμα, να οργανώσουμε εργάτες στο Κόμμα, να στρατολογήσουμε.

Και η διάδοση του «Ριζοσπάστη» δεν ήταν εύκολη δουλειά. Να μπει μέσα στο ναυπηγείο, αλλά και να δοθεί σε ανθρώπους μέσα στο χώρο δουλειάς ήταν δύσκολο. Μα, έπρεπε να γίνει. Ηταν συστατικό στοιχείο της δουλειάς για την ανάπτυξη της ΚΟΒ, για τη στρατολογία. Ηταν δοκιμασία και για μας και για τους μέλλοντες συντρόφους μας. Και έπρεπε να γίνει με τρόπο, που να μην το πάρουν χαμπάρι και μας «καρφώσουν». Γιατί δεν έλειπαν οι ρουφιάνοι...

Πώς θα έμπαινε μέσα στο χώρο; Και, όμως, ήταν εύκολο. Ο «Ρίζος» έμπαινε στον κόρφο μας, κάτω από το πουκάμισο και με τρόπο, που να μη δίνει στόχο. Και μέσα στο χώρο είχαμε συμφωνήσει τον τρόπο που θα τον δίναμε στους οπαδούς, έτσι που να μη γίνουμε αντιληπτοί.

Είχε μπει Ιούλης μήνας. Τα σινιάλα από τους εργάτες για την απεργία καλά. Μόνο που χρειαζόταν και μια γενική δοκιμή. Αφορμή ψάχναμε να βρούμε. Γενική δοκιμή για να μετρήσουμε στην πράξη διαθέσεις. Αφορμή μεγάλη ήταν η έλλειψη νερού στο κατακαλόκαιρο, κάποτε και για τρεις μέρες. Αλλά στις 28 Ιούλη του '80, η εργοδοσία της ΕΤΜΑ δολοφονούσε την Σωτηρία Βασιλακοπούλου έξω από το εργοστάσιο. Τώρα δε θέλαμε αφορμή. Υπήρχε αιτία απάντησης στην εργοδοσία όχι μόνο της ΕΤΜΑ.

Στις 29 Ιούλη το πρωί, οι συνήθειές μας άλλαξαν πηγαίνοντας στη δουλειά. Επρεπε τώρα να συνδυάσουμε την απάντηση στη δολοφονία με τη γενική δοκιμή. Μοιράσαμε τους χώρους για να κάνουμε δουλειά, καλώντας σε στάση εργασίας. Οι δυο που βγαίνανε πιο ανοιχτά και δυο παλιοί εργάτες, οπαδοί του Κόμματος, που το πρότειναν οι ίδιοι. Είχαμε τρία τέταρτα καιρό για να οργανώσουμε στάση εργασίας. Αν υπήρχαν δυσκολίες, έπρεπε οι τέσσερις να ανταλλάξουν γνώμη μετά την κουβέντα στους χώρους, για το αν θα προχωρήσουμε.

Δε χρειάστηκε πολύ. Σε μία ώρα μετά το ξεκίνημα της δουλειάς, το ναυπηγείο «νέκρωσε». Φαινόταν αυθόρμητο, αλλά ήταν οργανωμένο. Εγινε συγκέντρωση και μιλήσαμε για το λόγο της στάσης, που ήταν συμβολική για μια ώρα. Οταν το πήρε χαμπάρι η διεύθυνση έστειλε τον απόστρατο με απειλές και εκβιασμούς. Μα, τα γεγονότα πήραν το δρόμο που επέβαλε η θέληση των εργατών. Ηταν ένα βήμα ωριμότητας.

Μετά τις άδειες του καλοκαιριού, αρχές Σεπτέμβρη, έγινε Γενική Συνέλευση, αποφασίστηκαν τα αιτήματα και ο χρόνος της απεργίας. Αλλά δεν ήταν «αναίμακτη». Μόλις κοινοποιήθηκε στην εργοδοσία, η ίδια προχώρησε σε απολύσεις. Τέσσερις συνολικά, αυτοί που φαίνονταν σαν επικεφαλής της κίνησης στη στάση εργασίας του Ιούλη.

Η συμμετοχή στην απεργία καθολική. Πρώτο αίτημα, πλέον, η ανάκληση των απολύσεων. Τότε γίνεται δεύτερο βήμα επίθεσης από την εργοδοσία. Κάποιον από τους απολυμένους τον θεώρησαν αδύνατο κρίκο. Του κάνουν πρόταση να πάρει αυτός και οι άλλοι τρεις απολυμένοι 350.000 δραχμές πάνω από την αποζημίωση, προκειμένου να φύγουν από τη δουλειά. Αν πετύχαινε, έσπαγε το ηθικό των εργατών, έσπαγε η απεργία. Και πού να ξανασηκώσει κεφάλι το κίνημα...

Το ποσό μεγάλο για την εποχή. Μα, δεν είχε κανείς σκοπό να λερώσει το κούτελο στο βούρκο του κλεμμένου από τ' αφεντικά πλούτου, «πουλώντας» τους συναδέλφους του και τον αγώνα. «Η τιμή τιμή δεν έχει και χαράς τον που την έχει». Και δεν την παζάρεψαν. Για να κοιτούν ίσια στα μάτια το συνάδελφο και να δένονται στην αξία της ταξικής αλληλεγγύης. Αυτή τους η περηφάνια δε χωρά να ζυγιαστεί ούτε μ' όλο τον πλούτο του κόσμου. Βγήκαν και οι τέσσερις μπροστά στους εργάτες με το κεφάλι ψηλά και το καταγγείλανε.

Μα και οι εργοδηγοί δεν υπόγραφαν. Γιατί να υπογράψουν απόλυση για τους καλύτερους εργάτες και μαστόρους; Που δεν κάνουν κοπάνες από τη δουλειά; Που είναι συνεπείς σε όλα; Αυτά είπαν και υπογραφή δεν έβαλαν.

Η απεργία κράτησε είκοσι εννιά μέρες. Μπήκαμε στο ναυπηγείο νικητές ως προς την ικανοποίηση των αιτημάτων της απεργίας.

Μα η δική μας δράση δε σταματούσε εκεί που έφταναν τα καθήκοντα για την απεργία. Η διάδοση του «Ριζοσπάστη» συνεχίστηκε ακόμη πιο εντατικά. Αυξήθηκαν τα φύλλα. Το ίδιο και η ιδιαίτερη δουλειά με τους οπαδούς, που ήταν μπροστάρηδες στον αγώνα. Αλλωστε, για μας, η υπόθεση της απεργίας ήταν ένα το κρατούμενο. Το μέτρημα, όμως, της δικής μας δουλειάς ήταν διαφορετικό. Πόσο δυνάμωσε το Κόμμα;

Βοήθησε και η καθημερινή παρουσία του συντάκτη από το Εργατικό Τμήμα της εφημερίδας, αλλά και το γεγονός ότι ο «Ριζοσπάστης», με το ρεπορτάζ από την απεργία, ήταν ο καθημερινός σύντροφος των εργατών. Οι πιο πολλοί, καθημερινά, μας ζητούσαν να τον διαβάσουν. Βεβαίως, λιγότεροι αγόραζαν. Ο φόβος συνέχιζε να υπάρχει, παρά το γεγονός ότι είχαν σπάσει τα «στεγανά» με το Κόμμα και την εφημερίδα.

Μα, δε μας έφτανε ούτε αυτό. Οργανώσαμε εργάτες στην ΚΟΒ; Εναν από τους τρεις «Ριζοσπάστες» τον αγόραζε καθημερινά ο Γιώργος. Καλός εργάτης, συνεπής στη δουλειά του, χαιρόσουν να τον έχεις βοηθό, και μάλλον χαμηλών τόνων. Μα έκανε καλή δουλειά, όπως και εμείς μαζί του. Ηταν μια από τις στρατολογίες, που έγιναν στη διάρκεια της απεργίας. Τη δουλεύαμε ένα χρόνο πριν. Καθημερινά, ασίγαστα, τραβώντας την κουβέντα έξω από τα στενά όρια της κατάστασης στο χώρο δουλειάς.

'Η, πιο σωστά, δέναμε την πραγματικότητα της ζωής στο ναυπηγείο με την πολιτική και την εξουσία της πλουτοκρατίας. Φτάναμε με απλό τρόπο να τον κάνουμε να συνειδητοποιήσει όχι μόνο την ανάγκη διεκδίκησης των δικαιωμάτων, αλλά το γιατί δεν ικανοποιούνται αυτά, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η εργοδοσία πλουτίζει από τη δουλειά μας. Και αυτό πρέπει να το αλλάξουμε.

Μα, δε φτάνουν οι αγώνες των συνδικάτων για μια τέτοια ριζική αλλαγή. Χρειάζεται να αλλάξει η κοινωνία. Γι' αυτό θέλει ισχυρό ΚΚΕ. Οχι μόνο με την ψήφο. Μα, και με τη συμμετοχή στις γραμμές του ολοένα και περισσότερων εργατών. Γιατί η κοινωνική απελευθέρωση θέλει σκληρούς αγώνες, αντίστασης και ανατροπής της εξουσίας των εργοδοτών. Και ο Γιώργος άκουγε και συμφωνούσε.

Ωσπου ήρθε η ώρα της μεγάλης απόφασης. Βοήθησε και η απεργία, ο αγώνας. Μα, χωρίς την προηγούμενη κρυφή, δραστήρια, στοχοπροσηλωμένη δουλειά, με το «Ρίζο», με την κουβέντα, με την οικονομική δουλειά, με τη χρέωση να κάνει δουλειά ο ίδιος σε άλλους εργάτες, δε θα γινόταν το ποιοτικό βήμα της ένταξης στις γραμμές του Κόμματος. Και δεν ήταν η μοναδική στρατολογία. Η ΚΟΒ δυνάμωσε. Ηταν το πιο μεγάλο όφελος που έδωσαν οι εργάτες στο Κόμμα.

Σημείωση

1. Διάκος: Εργατοπατέρας συνδικαλιστής στους ελασματουργούς του Πειραιά.