Στους αλύγιστους της ταξικής πάλης είναι αφιερωμένη η εκδήλωση που πραγματοποιεί η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, αύριο Κυριακή, στις 11 το πρωί, στην Τρίπολη, με ομιλία του ΓΓ της ΚΕ του Κόμματος, Δημήτρη Κουτσούμπα. Στους αλύγιστους της ταξικής πάλης, που και στην Πελοπόννησο έγραψαν με το αίμα τους αμέτρητες σελίδες στο βιβλίο του αγώνα για να καλυτερέψει η ζωή των ανθρώπων. Το μνημείο που θα αποκαλυφτεί αύριο στον Αη Θανάση στην Τρίπολη, αφορά στους εκτελεσμένους που καταδικάστηκαν από το «θανατοδικείο» της Τρίπολης, μέρος της στρατιάς των μαχητών της 3ης Μεραρχίας του ΔΣΕ, που έφτασαν την πάλη ως τα ακρότατα όρια της ίδιας τους της ύπαρξης.

Για να φτάσει ως αυτήν την εκδήλωση, η Κομματική Οργάνωση Πελοποννήσου του ΚΚΕ συγκέντρωσε μαρτυρίες, αρχειακό υλικό αποτελούμενο από φωτογραφίες, προσωπικά στοιχεία και γράμματα προς τους συγγενείς των εκτελεσμένων κι αυτή η προσπάθεια συνεχίζεται. Εκατοντάδες επώνυμοι και ανώνυμοι βοήθησαν με εθελοντική εργασία, με προσφορά σε είδος και οικονομικές ενισχύσεις για την κατασκευή του μνημείου. Πολλοί, επίσης, συνεισέφεραν στη συγκέντρωση στοιχείων για τους εκτελεσμένους, είτε αφιερώνοντας ώρες στη μελέτη αρχείων, είτε προσφέροντας ανεκτίμητα οικογενειακά τους κειμήλια (φωτογραφίες, γράμματα, έγγραφα κ.τ.λ.).

Η κατασκευή του μνημείου - σημειώνουν οι σύντροφοι από την περιοχή - αποτελεί και την απαρχή μιας νέας διεκδίκησης: «Ο χώρος εκτελέσεων, που είναι και χώρος ταφής, να διαμορφωθεί κατάλληλα, ώστε οι νέες γενιές να τον επισκέπτονται, να διδάσκονται, να παίρνουν κουράγιο, να αντέχουν στις δύσκολες καμπές της ταξικής πάλης, στους αντεπαναστατικούς ανέμους της εποχής. Να διαμορφώνεται η ατσάλινη θέληση των μελών του Κόμματος και της ΚΝΕ, να δρούμε κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, με αυξημένη ικανότητα στην προβολή του Προγράμματος του ΚΚΕ για το Σοσιαλισμό - Κομμουνισμό».

Το Εκτακτο Στρατοδικείο Τρίπολης ιδρύθηκε τον Ιούλη του 1947. Στεγαζόταν στις Αίθουσες του Δικαστικού Μεγάρου Τρίπολης, στην πλατεία Αρεως. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, στο κτίριο αυτό στεγαζόταν η έδρα των ταγμάτων ασφαλείας και το στρατοδικείο των Γερμανών. Στα υπόγεια του δικαστικού μεγάρου ήταν τα κρατητήρια μεταγωγών. Στους μεγάλους θαλάμους τους, στοιβάζονταν κατά εκατοντάδες οι υπόδικοι και καταδικασμένοι, πριν μεταχθούν στις φυλακές.

Το Εκτακτο Στρατοδικείο Τρίπολης στην αρχή είχε στην ευθύνη του τους Νομούς Αρκαδίας, Λακωνίας και Μεσσηνίας. Αργότερα, το Νοέμβρη του 1948, λειτούργησε Στρατοδικείο και στην Καλαμάτα. Επίσης, στρατοδικεία ιδρύθηκαν σε Κόρινθο, Ναύπλιο (τμήμα του Στρατοδικείο Κορίνθου), Πάτρα και Πύργο.

Το Στρατοδικείο Τρίπολης έμεινε γνωστό ως «θανατοδικείο», λόγω του μεγάλου αριθμού θανατικών καταδικών που εξέδωσε στη διάρκεια λειτουργίας του.

Εχει το μεγαλύτερο αριθμό αποφάσεων σε θανατικές καταδίκες σε όλη την περιοχή.

Συνολικά, από τον Αύγουστο του 1947 έως και το 1950, παραπέμφθηκαν να δικαστούν στην Τρίπολη 2.995 άντρες και γυναίκες. Εκδόθηκαν 1.087 καταδίκες, δηλαδή καταδικάστηκε το 37,5% των παραπεμφθέντων. Από τους 1.087 καταδικασμένους, οι 370 (το 12% του συνόλου των παραπεμφθέντων) καταδικάστηκαν σε ΘΑΝΑΤΟ, οι 125 σε ΙΣΟΒΙΑ, οι 267 σε 0-10 έτη φυλάκισης και οι 325 σε 10-10+ έτη. Επέβαλε σύνολο έξι χιλιάδες χρόνια σε ποινές φυλάκισης. Στο Στρατοδικείο Τρίπολης καταδικάστηκαν στελέχη και μέλη του ΚΚΕ και του Δημοκρατικού Στρατού. Στελέχη και μέλη του ΚΚΕ που είχαν χρέωση τα παράνομα δίκτυα μεταφοράς μαχητών προς τον ΔΣΕ, τις γιάφκες, τα κέντρα πληροφοριών, αφανείς ήρωες. Καταδικάστηκαν αντάρτες του ΔΣΕ που πιάστηκαν ζωντανοί στα πεδία των μαχών. Καταδικάστηκαν όσοι εξέφραζαν συμπάθεια ή βοήθησαν τους αντάρτες του ΔΣΕ, έστω και με μια φέτα ψωμί.

Οι καταδικασμένοι σε θάνατο οδηγούνταν στις φυλακές της Τρίπολης. Εκεί είχε διαμορφωθεί ειδική πτέρυγα μελλοθανάτων. Από την ημέρα της έκδοσης της θανατικής καταδίκης μέχρι την ημέρα εκτέλεσης, στην πλειοψηφία των θανατοποινιτών μεσολαβούσε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, από 3 μέρες έως μία βδομάδα. Οι εκτελέσεις γίνονταν τα χαράματα, όπισθεν της φυλακής, δίπλα στο Νεκροταφείο της Τρίπολης. Η περιοχή ονομάζεται Αη Θανάσης. Είναι το ίδιο σημείο όπου εκτελούσαν και οι Γερμανοί.

Οι υπόλοιποι κρατούμενοι, μάλιστα, είχαν οπτική επαφή με τις εκτελέσεις. Ηταν ένα μέτρο που είχε πάρει το κράτος, για να πιέζει τους υπόλοιπους κρατούμενους και θανατοποινίτες ότι αν δε «μετανοήσουν», θα έχουν το ίδιο τέλος, θα είναι οι «επόμενοι»...

Το 1949, οι φυλακές είχαν γεμίσει ασφυκτικά, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί στρατόπεδο συγκέντρωσης κρατουμένων στο ποδοσφαιρικό γήπεδο του Παναρκαδικού.

Οι εκτελέσεις στην αρχή γίνονταν από απόσπασμα χωροφυλακής, ενώ μετά το 1948, από απόσπασμα του στρατού, βάζοντας φαντάρους να εκτελούν. Στην αρχή, τα πτώματα των εκτελεσμένων τα έθαβαν στο νεκροταφείο. Ομως, όσο αυξανόταν ο αριθμός των εκτελέσεων, τους έθαβαν επί τόπου στο χωράφι.