Maxwell Photography

Πίσω από τη βιτρίνα της επιχείρησης-πρότυπο, προβάλλει η προσπάθεια να καλλιεργηθεί ένα άλλο «πρότυπο»: Αυτό του εργαζόμενου που ταυτίζει τα συμφέροντά του με τα συμφέροντα του εργοδότη και θεωρεί δική του υπόθεση τα κέρδη της επιχείρησης

Ολα τα παραπάνω, που μοιάζουν να έχουν βγει από το στόμα των ιδιοκτητών, των μεγαλομετόχων και των διευθυντών επιχειρήσεων, αποδίδονται σε εργαζόμενους των 54 εταιρειών που συμμετείχαν στην ετήσια έρευνα «Best Workplaces», αξιολογώντας με τις απαντήσεις τους σε ανώνυμο ερωτηματολόγιο το εργασιακό τους περιβάλλον. Τις εταιρείες που διακρίθηκαν φέτος μέσα από τη διαδικασία αυτή, παρουσίασε στις αρχές του μήνα σε ειδικό ένθετο η εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ», χορηγός επικοινωνίας της διοργάνωσης, ενώ θα ακολουθήσει στα τέλη του Απρίλη η βράβευσή τους σε σχετική εκδήλωση.

Ως στόχος της πρωτοβουλίας παρουσιάζεται η αξιολόγηση του εργασιακού περιβάλλοντος και η επιβράβευση των επιχειρήσεων που εμφανίζονται ως «υποδειγματικές» όσον αφορά τις συνθήκες που εξασφαλίζουν στους υπαλλήλους τους.

Πίσω όμως από τη βιτρίνα της επιχείρησης-πρότυπο, προβάλλει η προσπάθεια να καλλιεργηθεί ένα άλλο «πρότυπο»: Αυτό του εργαζόμενου που ταυτίζει τα συμφέροντά του με τα συμφέροντα του εργοδότη και θεωρεί δική του υπόθεση τα κέρδη της επιχείρησης. Του εργαζόμενου που αντιμετωπίζει την εταιρεία στην οποία εργάζεται σαν μια «οικογένεια», στην οποία αυτός και οι συνάδελφοί του μοιράζονται την εκμετάλλευση, όχι όμως και τα κέρδη, που καταλήγουν στην τσέπη του εργοδότη...

Το όλο εγχείρημα απευθύνεται στους εργαζόμενους και στοχεύει τη συνείδησή τους με διπλό τρόπο. Από τη μια προπαγανδίζει πως υπάρχουν «καλοί εργοδότες», δηλαδή επιχειρηματικοί όμιλοι που «νοιάζονται» για τους υπαλλήλους τους, φροντίζουν για αυτούς με μια σειρά τρόπους και γίνονται «φωτεινά παραδείγματα» σε μια περίοδο ραγδαίας επιδείνωσης των συνθηκών εργασίας για την πλειοψηφία των εργαζομένων.

Από την άλλη, φέρνει στο προσκήνιο το παράδειγμα των «σωστών» εργαζομένων που δείχνουν ευγνωμοσύνη για όσα τους παρέχει η επιχείρηση, κατανόηση για τις δυσκολίες που αυτή αντιμετωπίζει και διάθεση να τη στηρίξουν. Αυτό αποτυπώνουν και οι αναφορές εργαζομένων όπως η παρακάτω: «Η κουλτούρα και οι αξίες της εταιρείας σε προδιαθέτουν να δουλέψεις γι' αυτήν όχι σαν υπάλληλος αλλά σαν να σου ανήκει».

Με άλλα λόγια, όπως εξηγεί η διευθύντρια Ανθρώπινου Δυναμικού μεγάλης φαρμακοβιομηχανίας, «δίνουμε μεγάλη έμφαση στην ανοικτή επικοινωνία, στον ειλικρινή διάλογο και στην ενεργό συμμετοχή όλων των εργαζομένων σε θέματα που διαμορφώνουν την καθημερινότητα ή το μέλλον της εταιρείας μας. Το αποκαλούμε κουλτούρα Own It».

Η παρέμβαση δεν στοχεύει μόνο το προσωπικό των συγκεκριμένων επιχειρήσεων, αλλά προσανατολίζεται στο σύνολο των εργαζομένων. Στόχος της είναι να βλέπει ο εργαζόμενος την πραγματικότητα μέσα από το πρίσμα των συμφερόντων του εργοδότη, να σκέφτεται και να συμπεριφέρεσαι με αντίστοιχο τρόπο, να απέχει από την οργάνωση, τη συλλογική πάλη και διεκδίκηση σε κόντρα με τον εργοδότη, όπως επιτάσσει το ταξικό του συμφέρον.

Να πείθονται οι εργαζόμενοι πως απέναντί τους δεν έχουν μια τάξη, την τάξη των κεφαλαιοκρατών που πλουτίζει από την εκμετάλλευση της δικής τους δουλειάς, αλλά το δικό τους εργοδότη, να κατηγορούν το πολύ-πολύ αυτόν για την επίθεση που δέχονται τα δικαιώματά τους, όταν δεν τον εκθειάζουν επειδή πληρώνει στην ώρα του, τους χαμογελάει όταν τους συναντάει και πού και πού τους πάει και μια εκδρομή...

Στις αξιολογήσεις των εργαζομένων αποτυπώνεται σε ένα βαθμό η μείωση των απαιτήσεών τους σε σύγκριση με τις σύγχρονες ανάγκες τους, ο συμβιβασμός με το «μικρότερο κακό», ο φόβος και η ανασφάλεια που δημιουργούν οι συνθήκες της εργασιακής ζούγκλας και της μεγάλης ανεργίας.

Οπως εξηγεί στο εισαγωγικό σημείωμα στο ένθετο του «ΒΗΜΑΤΟΣ» ο γενικός διευθυντής του ινστιτούτου που διεξάγει την έρευνα (Great Place to Work Institute Hellas), οι φετινές αξιολογήσεις είναι θετικότερες σε σύγκριση με προηγούμενες χρονιές. Πράγμα που όμως δεν οφείλεται τόσο στη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών των επιχειρήσεων, όσο στην «αλλαγή της οπτικής θεώρησης των εργαζομένων τους».

Οσο για τα στοιχεία τα οποία αξιολογούνται θετικά, αυτά αφορούν περισσότερο από ποτέ τις στοιχειώδεις υποχρεώσεις της εταιρείας απέναντι στους εργαζόμενους. Ετσι, η τακτική και έγκαιρη καταβολή του μισθού, η πληρωμή των υπερωριών, η τήρηση του ωραρίου, μετατρέπονται από αυτονόητα δικαιώματα των εργαζομένων σε σημεία που στοιχειοθετούν ένα «καλό εργασιακό περιβάλλον», για το οποίο μάλιστα η εργοδοσία πρέπει να πιστωθεί τα εύσημα!

Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα μεγάλης αλυσίδας εμπορίας ηλεκτρικών ειδών, η οποία το προηγούμενο διάστημα εφάρμοσε ατομικές συμβάσεις με μειώσεις της τάξης του 25% στους εργαζομένους της, βρίσκεται όμως μεταξύ των επιχειρήσεων που βραβεύονται για το εργασιακό τους περιβάλλον. Στο ένθετο της εφημερίδας οι εργαζόμενοι εμφανίζονται, μέσω των απαντήσεών τους στα ερωτηματολόγια της αξιολόγησης, να βλέπουν με κατανόηση και συγκατάβαση την πολιτική της εταιρείας, της οποίας ο τζίρος ανέρχεται σε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ.

Αναγνωρίζουν πως «οι καιροί που ζούμε είναι δύσκολοι», σημειώνουν ότι η εταιρεία «είναι συνεπής πάντα στις πληρωμές», ότι «δεν γίνονται εύκολα μειώσεις» και οι απολύσεις αποτελούν την «έσχατη λύση και αφού έχουν δοκιμαστεί οι τυχόν εναλλακτικές επιλογές». Τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο δηλαδή από όσα θα μπορούσε να πει η εργοδοσία για να υπερασπιστεί τις μειώσεις μισθών και τις απολύσεις.

Οι επιχειρήσεις οι οποίες συμπεριλαμβάνονται στη λίστα των εταιρειών με το καλύτερο εργασιακό περιβάλλον, διαφημίζουν μια σειρά παροχές προς το προσωπικό τους. Πρόκειται για παροχές όπως συνταξιοδοτικά προγράμματα, προγράμματα υγειονομικής περίθαλψης, επιδόματα παιδικού σταθμού, εκπαιδευτικές άδειες και άλλα παρόμοια.

Και όσον αφορά τις παροχές αυτές, το σκηνικό του «εργασιακού παράδεισου» μπορεί εύκολα να ανατραπεί με μια πιο κοντινή ματιά στην πραγματικότητα. Στην πράξη, τα όποια προνόμια όχι μόνο δεν αφορούν το σύνολο των εργαζομένων, αλλά πηγαίνουν χέρι-χέρι με τις θρυμματισμένες εργασιακές συνθήκες που αντιμετωπίζει ένα μεγάλο μέρος τους.

Επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον κλάδο των τροφίμων, συμπεριλαμβάνονται στη λίστα και πρόκειται να βραβευθούν για το εργασιακό τους περιβάλλον, διαφημίζουν κάποιες παροχές όπως οι παραπάνω, οι οποίες αφορούν κατά κύριο λόγο τους εργαζόμενους στα γραφεία τους. Ασφαλώς το τοπίο είναι διαφορετικό για τους εργαζόμενους στην παραγωγή, όπου κατά πάσα πιθανότητα δεν ισχύει η δυνατότητα για «πρόωρη αναχώρηση την Παρασκευή», για «μαθήματα γυμναστικής» στις εγκαταστάσεις της επιχείρησης και άλλα παρόμοια.

Πρόκειται για τις ίδιες επιχειρήσεις που προχωρούν στην εργολαβοποίηση τμημάτων της παραγωγής για να αυξήσουν τα κέρδη τους και χρησιμοποιούν όλο και περισσότερους «ενοικιαζόμενους» εργαζόμενους, που δουλεύουν χωρίς βασικά μισθολογικά, εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα. Είναι οι ίδιες επιχειρήσεις στις οποίες οι εποχικοί εργαζόμενοι υπέγραψαν φέτος σύμβαση για 3ήμερη εργασία, ενώ περιφέρουν το προσωπικό στις μονάδες τους σε Αττική και Βοιωτία ανάλογα με τις ανάγκες της παραγωγής.

Στη μεγάλη τους πλειοψηφία, οι επιχειρήσεις συμπληρώνουν το τοπίο της προσφοράς τους με την «κοινωνική δράση» που αναπτύσσουν και τις «εθελοντικές» δράσεις που οργανώνουν στο πλαίσιο της «εταιρικής κοινωνικής ευθύνης». Ενα παράδειγμα για το περιεχόμενο που έχει το ενδιαφέρον των πολυεθνικών για τα «κοινωνικά ζητήματα», είναι η πρωτοβουλία πολυεθνικής επιχείρησης παραγωγής και εμπορίας τροφίμων για την ανεργία των νέων.

Οπως έχει εξαγγείλει, η συγκεκριμένη πολυεθνική προτίθεται να δημιουργήσει «ευκαιρίες απασχόλησης» για 500 νέους στην Ελλάδα μέσα στα επόμενα 3 χρόνια. Η εν λόγω δέσμευση εντάσσεται στην πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να συγκροτήσει «Ευρωπαϊκή Συμμαχία για τις θέσεις Μαθητείας».

Ετσι, η προώθηση της μαθητείας, της εκμετάλλευσης δηλαδή των νέων και του ψαλιδίσματος των δικαιωμάτων τους, γίνεται και με το μανδύα της «κοινωνικής προσφοράς» στο όνομα της καταπολέμησης της ανεργίας. Ενας ακόμα λόγος για να καλέσουν τους εργαζόμενους να αισθάνονται «τυχεροί» και «περήφανοι» για την εταιρεία «τους»...