Ανοιξη 1964. Στην Κύπρο η κατάσταση είναι και πάλι έκρυθμη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βρετανία συνεχίζουν να προωθούν με κάθε μέσο το σχέδιο ΝΑΤΟποίησης του νησιού. Μαζί τους συμμαχεί στο παρασκήνιο και η κυβέρνηση της Ενωσης Κέντρου υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Αντίθετος είναι ο πρόεδρος της Κύπρου Αρχιεπίσκοπος Μακάριος.

Δύο προβοκατόρικες ενέργειες το Μάρτη κατά τουρκοκυπριακών και ελληνοκυπριακών στόχων (βόμβα στην Κοινοτική Βουλή των Τουρκοκυπρίων και επίθεση στον ελληνικό τομέα της Πάφου) αναζωπυρώνουν τις συγκρούσεις. Η ενίσχυση των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Κύπρο προκαλεί την έντονη αντίδραση της Τουρκίας. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι στις 5 Ιούνη θα γίνει η τουρκική απόβαση στην Κύπρο. Οι εξελίξεις παίρνουν δραματικό χαρακτήρα και κινούνται ταχύτατα.

Στις 4 Μάη 1964 ο Σοβιετικός ηγέτης Νικίτα Χρουστσόφ με συνέντευξή του στην «Ιζβέστια» τάσσεται υπέρ της ανεξαρτησίας της Κύπρου και εναντίον οποιασδήποτε ξένης επέμβασης. Ο Χρουστσόφ κατηγορεί «τρίτες δυνάμεις» ότι υποκινούν την άδικη αιματοχυσία «απλών ανθρώπων, που κάλλιστα μπορούν να συμβιώσουν ειρηνικά», επειδή θέλουν να μετατρέψουν την Κύπρο σε «αβύθιστο αεροπλανοφόρο» του ΝΑΤΟ.

Η παρέμβαση της Σοβιετικής Ενωσης ήταν πολύ σημαντική. Μετά απ' αυτήν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Λ. Τζόνσον υποχρεώνεται να προειδοποιήσει την τουρκική κυβέρνηση να εγκαταλείψει το σχέδιο εισβολής. Στην επιστολή του προς τον Τούρκο πρωθυπουργό Ισμέτ Ινονού, ο Τζόνσον επικαλείται τον κίνδυνο της σοβιετικής εμπλοκής. Τελικά, η τουρκική ηγεσία υποχρεώνεται να εγκαταλείψει το σχέδιό της.

Ωστόσο, οι Αμερικανοί δεν εγκαταλείπουν το δικό τους σχέδιο. Καλούν στην Ουάσιγκτον τους πρωθυπουργούς Ελλάδας και Τουρκίας. Εκεί συζητείται το σχέδιο της διχοτόμησης, το οποίο ανέλαβε να εκπονήσει ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Ντιν Ατσεσον. Ο Ατσεσον διαμορφώνει δύο εναλλακτικές προτάσεις για τη διχοτόμηση. Και οι δύο προτάσεις, όμως, απορρίπτονται κατηγορηματικά από τον Μακάριο.

Ο Παπανδρέου δίνει εντολή στον Γρίβα να αναλάβει δράση στην Κύπρο. Οι δραστηριότητες του Γρίβα προκαλούν την άμεση αντίδραση της Τουρκίας. Στις 8 Αυγούστου τουρκικά αεροσκάφη βομβαρδίζουν την Πάφο και την επομένη έξι τουρκικά πολεμικά πλοία πλησιάζουν στις ακτές της Κύπρου. Και πάλι η δυναμική παρέμβαση της Σοβιετικής Ενωσης αποτρέπει την εισβολή και τη ΝΑΤΟποίηση.