Από τη «δόξα» έως τους «ψιθύρους» για πώληση, το Μέγαρο Μουσικής αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το τι σημαίνει αστικός, εμπορευματοποιημένος πολιτισμός
Τα παραπάνω γεγονότα και εξελίξεις, συνέχεια μιας σειράς γεγονότων και δυσμενών εξελίξεων στο χώρο του πολιτισμού, υπογραμμίζουν τις παρακάτω διαπιστώσεις: 1) Οτι η λειτουργία των πολιτιστικών φορέων με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια κάθε άλλο παρά εγγυάται αυτό που στην αγοραία ορολογία αναφέρεται ως «βιωσιμότητα». Το αντίθετο: Οπως συμβαίνει με το σύνολο της καπιταλιστικής οικονομίας, έτσι και στον πολιτιστικό τομέα, το αστικό κράτος πριμοδοτεί με διάφορους τρόπους - κυρίως οικονομικούς - το «πολιτιστικό» κεφάλαιο και όταν έρχονται τα «σκούρα» σπεύδει να βοηθήσει. Ολα αυτά φυσικά με δημόσιο χρήμα. 2) Η υποχρηματοδότηση του πολιτισμού από το αστικό κράτος αποτελεί συνειδητή, ταξική επιλογή και η κρίση αποτελεί μια «καλή» ευκαιρία να «ξεκαθαριστούν» οι «ανοιχτοί λογαριασμοί» που άφησε τις δύο τελευταίες δεκαετίες συνολικά η ΕΕ στον στρατηγικό της στόχο για πλήρη εμπορευματοποίηση του πολιτισμού. Στόχος που μετατρέπει ό,τι έχει απομείνει σε κρατική πολιτιστική υποδομή, σε «μαγαζί», τους εργαζόμενους σε αυτές τις υποδομές «ευέλικτους» και υπερ-εκμεταλλεύσιμους όπως το σύνολο της εργατικής τάξης, τους δημιουργούς σε υπαλλήλους της «πολιτιστικής βιομηχανίας» και το εν δυνάμει κοινό, σε καταναλωτή εύπεπτων «πολιτιστικών προϊόντων» που παρεμβαίνουν κατασταλτικά στη συνείδηση προς όφελος της αστικής ιδεολογίας.
Είναι ο εμβληματικός φορέας της κυρίαρχης αντίληψης του αστικού «κοσμοπολιτισμού», τουλάχιστον μέχρι να ολοκληρωθεί το «Κέντρο Πολιτισμού» του ιδρύματος Νιάρχου στο Φαληρικό Δέλτα. Για πολλά χρόνια μάλιστα, τουλάχιστον μέχρι την έναρξη της οικονομικής κρίσης, αλλά και αφού αυτή ξεκίνησε, ήταν και ο δέκτης της «γαλαντομίας» του κράτους στον οικονομικό τομέα, σε αντίθεση με τους άλλους πολιτιστικούς φορείς. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο κρατικός προϋπολογισμός του «μακρινού» 2002 (για το 2003) ο οποίος προέβλεπε 11,7 εκ. ευρώ για τα Μέγαρα Αθηνών και Θεσσαλονίκης (αυξημένο μάλιστα από το 2002), ενώ για όλα τα ΔΗΠΕΘΕ προϋπολογίζονταν 3 εκ. ευρώ! Κατά την παρουσίαση των νέων χώρων του Μεγάρου τον Ιούλη του 2003, ο τότε υπουργός Πολιτισμού, Ε. Βενιζέλος, έλεγε ότι το ελληνικό δημόσιο κατέβαλε 60 δισ. δρχ. για τις επεκτάσεις του Μεγάρου.
Το 2011 και ενώ ο ελληνικός λαός βρίσκεται μέσα στον «τυφώνα» των μνημονίων και της «τρόικας», η τότε κυβέρνηση «ρύθμισε» το «θέμα της απρόσκοπτης δανειοδότησης του Οργανισμού του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών». Συγκεκριμένα, επρόκειτο για δάνειο, ύψους 95 εκ. ευρώ, που είχε λάβει το Μέγαρο από την Εθνική Τράπεζα το 2007 με εγγυητή το ελληνικό δημόσιο. Η «ρύθμιση» του 2011 γινόταν διότι... «ενόψει του περιορισμού του ύψους της επιχορηγήσεως του ΟΜΜΑ από το Δημόσιο λόγω της τρέχουσας δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας, η απρόσκοπτη εξυπηρέτηση του δανείου κάθε φορά από τον ΟΜΜΑ δεν είναι βέβαιη». Φυσικά, «βέβαιη» δεν ήταν - και δεν είναι - η επιβίωση των επιχορηγούμενων πολιτιστικών φορέων εν γένει, αλλά ουδείς «συγκινήθηκε». Αντίθετα, οι αστικές κυβερνήσεις «συγκινήθηκαν» από το ενδεχόμενο «εμπλοκών που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη λειτουργία της δανειακής συμβάσεως αλλά και τις δραστηριότητες του ΟΜΜΑ (...)» γι' αυτό και «προβλέφθηκε»... «η απευθείας εξυπηρέτηση του δανείου από το Δημόσιο». Η τρέχουσα «εξυπηρέτηση» εκείνης της περιόδου ανερχόταν στα 2,6 εκ. ευρώ.
Eurokinissi |
Δεν είναι όμως μόνο τα παραπάνω. Το 2007, όταν το ελληνικό δημόσιο έμπαινε εγγυητής για το δάνειο του Μεγάρου, έως και το 70% της φύλαξης των αρχαιολογικών χώρων και μουσείων γινόταν με έκτακτο προσωπικό διαφόρων συμβάσεων, ανάμεσά τους και οι ανασφάλιστοι «σκλάβοι» των «Stage», ενώ οι κενές οργανικές θέσεις στη φύλαξη ανέρχονταν στις 1.200. Για την ιστορία, να θυμίσουμε ότι σήμερα γίνεται το ίδιο με τη «διαμεσολάβηση» - ως «γραφείων εργασίας» - των «Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων».
Το τι σημαίνει εμπορευματοποιημένος πολιτισμός προκύπτει και από τα... «κεσάτια» του Μεγάρου στην αγοραία λειτουργία του, με τον πρόεδρό του να λέει ότι, εκτός της μειωμένης επιχορήγησης «είναι τα συνέδρια και οι ενοικιάσεις αιθουσών, όπου, όπως αντιλαμβάνεστε, υπάρχει στατικότητα». Αντίθετα, τα εισιτήρια είχαν αύξηση και σε προσέλευση και σε έσοδα. Εναπόθεσε δε τις ελπίδες του στη «χορηγία». Χαρακτηριστικά σημείωσε ότι «τα δύο τελευταία χρόνια κινήθηκαν (σ.σ. οι χορηγίες) μεν αυξητικά, διότι οι χορηγοί θέλησαν να μας στηρίξουν σε αυτήν τη δύσκολη μεταβατική περίοδο, όμως φέτος οι περιορισμοί είναι σαφείς».
Αν και δεν είναι ξεκάθαρο τι ακριβώς ήθελε να «διαψεύσει» με τα παραπάνω ο πρόεδρος, το βέβαιο είναι ότι το Μέγαρο, μέσα στη δίνη της καπιταλιστικής κρίσης και με την κρατική πολιτιστική υποδομή να καταρρέει «έτυχε» μιας οικονομικής ρύθμισης, έστω για την «κτιριακή» του «ολοκλήρωση».
Ούτε, όμως, η επιλεκτική και «στοχοπροσηλωμένη» πολύπλευρη στήριξη του κράτους, ούτε η εμπορευματική λειτουργία του εμπόδισαν το Μέγαρο να γίνει εκ των «πρωταθλητών» των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου, όπως προέκυψε από σχετικό πίνακα του υπουργείου Οικονομικών προς τα τέλη του 2012, με 52 εκ. ευρώ. Για την ιστορία, τα χρέη του το Δεκέμβριο του 2011 ήταν 49 εκ. ευρώ. Οπως, όμως, είδαμε στην αρχή, το Μέγαρο προχωρά σε «ρύθμιση» των «οικονομικών του εκκρεμοτήτων», αφού το υπουργείο Οικονομικών «στηρίζει το ρόλο και τη συμβολή του ΟΜΜΑ στην πολιτιστική ζωή του τόπου»...
Το ότι το χρήμα για την κατασκευή και τη λειτουργία του Μεγάρου είναι δημόσιο, δε σημαίνει ότι είναι δημόσια και η χρήση του. Αλλωστε, δε θα μιλάγαμε για καπιταλισμό αν συνέβαινε το αντίθετο. Για παράδειγμα, το 2005 το ΚΚΕ έφερε στη Βουλή τη διαμαρτυρία των επτανησιακών σωματείων και ομοσπονδιών που κλήθηκαν να πληρώσουν για τη χρήση του χώρου. Συγκεκριμένα, οι παραπάνω φορείς αιτήθηκαν να τους δοθεί μια αίθουσα του Μεγάρου, για να γιορταστεί η επέτειος της Ενωσης της Επτανήσου με την Ελλάδα και το Μέγαρο απαίτησε 16.600 ευρώ, συν 18% ΦΠΑ... Το ΚΚΕ σημείωνε με έμφαση στην Ερώτησή του, «το Μέγαρο Μουσικής ουσιαστικά δημιουργήθηκε με κρατικούς πόρους, ενισχύεται συνεχώς με κάθε τρόπο. Μόνο μέσω του Κρατικού Προϋπολογισμού του 2005 του χορηγούνται 15.067.000 ευρώ».
Αντίθετα, στις εκδηλώσεις του προγράμματος «Megaron Plus» συμμετέχουν φορείς όπως το Ελληνικό Ιδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) που το Φλεβάρη του 2012 διοργάνωσε εκδήλωση... προς τιμήν των 60 χρόνων από την ένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ, αλλά και το Ιδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), που διαμορφώνει και στηρίζει τις θέσεις και τα συμφέροντα των μεγαλοεπιχειρηματιών, καθώς εταιρείες συμβούλων επιχειρήσεων, «ΜΚΟ» κ.λπ.
Και το παράδειγμα του Μεγάρου, που βεβαίως τα προβλήματα των εργαζόμενων του πρέπει άμεσα να αντιμετωπιστούν, επιβεβαιώνει τη θέση του ΚΚΕ ότι για να λειτουργούν οι πολιτιστικές υποδομές για τις λαϊκές ανάγκες πρέπει να γίνουν κοινωνική ιδιοκτησία, ενταγμένες στο πλαίσιο ριζικών αλλαγών στην οικονομία και την εξουσία, όπου ο πολιτισμός, η ενασχόληση με αυτόν και η απόλαυση του, θα είναι πραγματικά λαϊκό δικαίωμα.