Κυριακή 23 Ιούνη 2013
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 3
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
... «δεν μπορώ να συλλοϊστώ τα όσα περάσαμε»

Είκοσι χρόνια μετά το θάνατο της αγωνίστριας Ελλης Παπαδημητρίου, το θέατρο του «Νέου Κόσμου» ξανανεβάζει τον «Κοινό λόγο»

«Η δύναμή μου κόβεται και δεν μπορώ να συλλοϊστώ τα όσα περάσαμε, πε πως είμαι και γω μες το χώμα άμα τα συλλοϊστώ... ».

«Αχ, πού να σας θυμηθώ; πού να σας μνημονέψω;»

«Στην Ελεψίνα πιάστηκε, μη με ρωτάτε το πώς. Κείτομαι στο στρώμα. Και στο Γουδί τον εκτελέσανε, 1944, χρόνος σημαδεμένος με σταυρό. Ο άλλος μου κατέβηκε τον ίδιο χρόνο απ' το βουνό. Υστερα γυρίσανε τα πράγματα. Μας κυνηγούνε. Τώρα οι δεξιοί. Απ' του βελονιού τη μύτη μας περνούνε. Μας ξεφτιλίζουνε. Πάνε 19 χρόνια που τον έχουνε στη φυλακή... Μα να 'τανε και μόνο εμένα, είμαστε πολλές, οι πέτρες ραγίζουνε άμα μαζευτούμε και καρτερούμε στην πόρτα της φυλακής».

Περιστατικά μεγάλα και μικρά με κοινό εφόδιο το λόγο των κοινών ανθρώπων, όπως τα κατέγραψε αυτούσια από διηγήσεις απλών ανθρώπων η αξέχαστη κομμουνίστρια και αγωνίστρια της ΕΑΜικής Αντίστασης, Ελλη Παπαδημητρίου, δίνοντας τον τίτλο «Κοινός λόγος». Ενας «λόγος» που επισημαίνει μια «κοινή» πραγματικότητα. Κι εδώ η πραγματικότητα είναι πόλεμοι, πείνες, προσφυγιές, καταδρομές. Κύρια συνάρτηση το κοινό πάθος των ανθρώπων, που με το κεφάλι ψηλά, την αξιοπρέπεια στο μέτωπο, αξίωναν ειρήνη, ελευθερία.

Τo Θέατρο του Νέου Κόσμου παρουσίασε την περασμένη εβδομάδα τον «Κοινό λόγο» στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου, ενώ στις 27 Ιουνίου θα τον παρουσιάσει στο Θέατρο Βράχων στο Βύρωνα και στις 2 Ιουλίου στο Θέατρο Πέτρας στην Πετρούπολη. Στη συνέχεια σε όλα τα μεγάλα φεστιβάλ και θέατρα της Ελλάδας.

Ελλη Παπαδημητρίου
Ελλη Παπαδημητρίου
Ο Κοινός Λόγος είναι μια παράσταση καθοριστική για τη φυσιογνωμία του Θεάτρου του Νέου Κόσμου. Πρωτοπαρουσιάστηκε το καλοκαίρι του 1997 στην αυλή της ζυθαποθήκης του ΦΙΞ, με φυσικό σκηνικό τα χαλάσματα ενός αθηναϊκού σπιτιού, εγκαινιάζοντας το θεατρικό χώρο του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου.

Το νέο ανέβασμα με ανανεωμένη ματιά παρουσιάζεται σε σκηνικά - κοστούμια Αντώνη Δαγκλίδη, επιλογή & διδασκαλία τραγουδιών Κώστα Βόμβολου, επιμέλεια κίνησης Αγγελικής Στελλάτου και φωτισμούς Σάκη Μπιρμπίλη. Παίζουν Λυδία Κονιόρδου, Ελένη Κοκκίδου, Μαρία Κατσανδρή, Ελένη Ουζουνίδου και Τάνια Παλαιολόγου.

Είκοσι χρόνια από το θάνατο της Ελλης Παπαδημητρίου και δεκαέξι από την πρώτη παράσταση, ο σκηνοθέτης επανέρχεται άλλη μια φορά στον Κοινό Λόγο, «Με σκηνικό ένα μνημείο» -όπως λέει- «όχι σαν κι αυτά που φτιάχνουν σε δημόσιους χώρους οι εξουσίες, αλλά ένα δικό μας μνημείο, από αυτά που φτιάχνονται με την καρδιά, με το αίμα και με το δάκρυ. Δεκαέξι χρόνια δεν είναι λίγα: ούτε εγώ είμαι πια ο ίδιος, ούτε η εποχή μας (αυτή κι αν άλλαξε), ούτε η ματιά μας στην ιστορία, ούτε το ελληνικό θέατρο. Ετσι, ξανακοιτάζοντας αυτό το πολύτιμο υλικό, αντικαταστήσαμε κάποιες αφηγήσεις με άλλες, που ξαφνικά είχαν αποκτήσει καινούριο νόημα στη σημερινή συγκυρία, το ίδιο έγινε και με τις μουσικές. Το βασικό όμως στοιχείο που διαφοροποιεί τη σημερινή παράσταση είναι ο θίασος, που με εξαίρεση την Μαρία Κατσανδρή είναι καινούριος, και όπως είναι φυσικό κάθε ηθοποιός με την προσωπικότητά του ανασύρει άλλους θησαυρούς από τα κοιτάσματα αυτού του Λόγου. Που έρχεται από τον Ομηρο, επικοινωνεί υπόγεια με τους Τραγικούς, και θα συνεχίσει να αρδεύει γλώσσα και συναίσθημα όσο υπάρχουν άνθρωποι στη γωνιά αυτή της γης».

Το βιβλίο «Κοινός λόγος» αποτελείται από τέσσερις τόμους και περιλαμβάνει ογδόντα μία μαρτυρίες ανωνύμων, από τους οποίους σαράντα είναι γυναίκες. (Εκδόσεις «Κέδρος» 1975 - '79 εξαντλημένο. Το 1984 ξανακυκλοφόρησε ο πρώτος τόμος από τις εκδόσεις «Ερμής»). Η μελέτη και η διάσωση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς ήταν στόχος ζωής για τη συγγραφέα. Σε μια εποχή που το παρελθόν παραμερίζεται και ξεχνιέται ηθελημένα, ενώ το παρόν θεωρείται το άπαν, οι μνήμες γυναικών που διέσωσε είναι πολύτιμες - και συνταρακτικές στην απλότητα και την οδύνη τους. Οι αφηγήσεις αυτές έχουν ως κοινό εφόδιο το λόγο των κοινών ανθρώπων, που συναρμολογεί σωστά την εποχή τους, το πάθος και το κλίμα της, ζωντανεύοντας ατομικές και συλλογικές μνήμες που φωτίζουν διαφορετικά όχι μόνο την ιστορία αλλά και τα σύγχρονα πάθη μας.

«Η προσπάθεια να υποτιμηθεί το πνευματικό απόθεμα που φύλαξε και αύξησε ο ανώνυμος λαός» -σημειώνει στον πρώτο τόμο του βιβλίου η Ελλη Παπαδημητρίου- «μάλιστα στο χώρο των πολιτικά ώριμων ανθρώπων, είναι τραγέλαφος, για γέλια και για κλάματα. Εγώ πιστεύω πως με γνώσεις έστω λίγες μα σωστές της Ιστορίας μας είναι νίκη λαμπρή, νίκη απ' τις λίγες όπως σώθηκε το νεοελληνικό αυτό απόθεμα, η γλώσσα μας, η παραγωγή της, η άρτια ομιλία κι η διάθεση να μιλούμε, να ιστορούμε, ο ήχος της που γνωρίζεται, τα τραγούδια μας που πληθαίνουν πολλά όμορφα, πιο πολλά κάπως νερωμένα. Ε, ας είναι κι έτσι, δε σωπάσαμε. Ποιες οι αιτίες που μια νίκη τέτοια δε σημειώνεται, δεν εορτάζεται; Πρώτα η ξενομανία, η βλαμμένη αίσθηση, η όραση που στην εποχή μας παράγινε, καταντά φυλετική διάκριση ανάποδη εναντίον σε καθετί δικό μας. Δεύτερο η αμάθεια κι η διαστραμμένη μάθηση -μόλις καταπιαστούν με γράμματα οι νεοέλληνες απ' το δημοτικό μέχρι ανώτατη παιδεία τους γδέρνουν, τους πετσοκόβουνε το μυαλό δάσκαλοι, εξουσίες, οι φτασμένοι και μισοφτασμένοι πρόχειροι αναμορφωτές και ανεύθυνοι πρωτοπόροι. Οχι πλύση εγκεφάλου μα σωστή καταπίεση, κατάψυξη. Τρίτο διαστραμμένη, αριβιστική, κρυφή μα και φανερή αυταπάτη ότι, αν αρχηστέψομε θανατώνοντας τα δικά μας, εξασφαλίζομε ανάπτυξη -μελετώντας, ας πούμε, μιαν υδροηλεκτρική εγκατάσταση για την ανάπτυξη μιας περιοχής, πρώτα πρώτα φράζομε, αχρηστεύουμε τις πηγές του νερού, όπου βρίσκονται. Τέταρτη συμφορά η συνηθισμένη, πολύ ευπρόσδεκτη για την αστική τάξη θεωρία ότι τάχα το συναισθηματικό συστατικό, ζωντανό ή απόθεμα, δεν έχει θέση στην επιστημονική αναζήτηση και την τεχνική πρόοδο. Τέτοιος περιορισμός και ανταγωνισμός διαλεκτικός βάζει μόνο περιορισμούς αντιδιαλεκτικούς που διχάζουν τον άνθρωπο, δημιουργεί αντιδικίες ανάμεσα επιστήμη - ποίηση, ευαισθησία και λογική. Οπως ανάμεσα καινούρια και παλιά, επιθυμητά κι αποχτημένα -κομμάτιασμα, διαίρεση, ανταγωνισμός, διάλυση, κύρια γνωρίσματα της δυτικής, αστικής κοινωνίας και του «πολιτισμού» της».

Συνταρακτικά επίκαιρα

«Οι αφηγήσεις του "Κοινού λόγου" -λέει ο σκηνοθέτης της παράστασης Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος- διαθέτουν σπάνιες αρετές. Πρώτα απ' όλα γνησιότητα και άκρα οικονομία στην έκφραση και στη συγκίνηση. Δεν υπάρχει τίποτε περιττό ή κούφιο. Ο αφηγητής περιγράφει τα γεγονότα που τον σημάδεψαν, τοποθετώντας τον εαυτό του στο κέντρο, μα και σε απόσταση από αυτά. Χάρη στην απόσταση, που κάποιες στιγμές μάς παραπέμπει στην αρχαία τραγωδία, η ουσία και η συγκίνηση της ζωής μεταδίδονται με απόλυτη αμεσότητα. Και τα μικρά ή μεγάλα περιστατικά, που αφηγείται ο καθένας, συναρμολογούν, το ένα πλάι στο άλλο, μια ολόκληρη εποχή, το πάθος και το κλίμα της. Τα χαρακτηριστικά αυτά, πολύτιμα για κάθε τέχνη και ιδιαίτερα για το θέατρο, θελήσαμε να αναδείξουμε στην παράστασή μας, με την πεποίθηση πως στις μέρες μας η υγεία του συλλογικού αισθήματος που αποπνέει ο "Κοινός λόγος" λειτουργεί λυτρωτικά τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και σε κοινωνικό».

... «Η αντίσταση του λαού» -σημειώνει επίσης στον πρώτο τόμο του βιβλίου η Ελλη Παπαδημητρίου- «η πιο φυσική, αυτόχθονη άνθηση, ένστιχτο σωστό για επιβίωση, σοφία για διάρκεια όση χρειάζεται στο σύνολο, μελλοντικά όχι ατομική, της στιγμής. Ιστορία: Μαζεύει, ερμηνεύει, παρερμηνεύει, ταξινομεί τα έτοιμα, επιστήμη. Ποίηση: Γεννά, παράγει, κάνει, ξεκάνει, μοιράζει τ' ανύπαρκτα, το χώμα λίγο, το νερό λίγο, ιστορία πολλή. Θα το πει κανείς σοφός ή απλός: Ας μας λείψει το πετρέλαιο, ας μη στερέψουνε οι βρύσες».

Με αξιοπρέπεια και αισιοδοξία

«Δε γίνεται να μην πατάμε στη μνήμη μας, να μην πατάμε στο παρελθόν μας. Δεν μπορούμε να υπάρξουμε χωρίς τη μνήμη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε κάποιες ανθρώπινες αξίες, που μας διδάσκουν εκείνοι οι άνθρωποι που περάσανε πάρα πολλά, γιατί αγαπήσανε αυτό τον τόπο και αγωνίστηκαν για τα ιδανικά τους. Τα κείμενα αυτά έχουν μεγάλη σχέση με την αντίσταση, τον εμφύλιο, τα μετεμφυλιακά χρόνια. Υπάρχουν κάποια πράγματα που μας χαρακτηρίζουν σα λαό και φαίνονται μέσα από αυτά τα κείμενα. Είναι η αξιοπρέπεια και η αισιοδοξία.

Οσο για την επικαιρότητα του "Κοινού λόγου" σήμερα, είναι σχεδόν αυταπόδεικτη» -λέει ο Β. Θεοδωρόπουλος- «όχι μόνο σε σχέση με την ελληνική οικονομία που μας έχει κάνει φτωχότερους. Αλλά σε σχέση με την προσφυγιά, τη μετανάστευση και τη δυσκολία να παραμείνει κανείς αξιοπρεπής σε δύσκολες συνθήκες. Ο ανθρώπινος πόνος και ο αγώνας για επιβίωση δεν αφήνουν τον Κοινό Λόγο να παλιώσει».

Και καταλήγει η Ελλη Παπαδημητρίου «Η κρυφή και φανερή δυσπιστία δεν έχει θέση, δε χωρεί, ανόητος, πλαστός ανταγωνισμός - πόλεμος, όπως οι ανταγωνισμοί και πόλεμοι από χώρα σε χώρα, από θρησκεία σε θρησκεία, που καταντούνε θανάσιμοι, ας είναι πλαστοί στην αρχή. Κι η τεχνοκρατία σήμερα: η επιστήμη στην υπηρεσία της πλουτοκρατίας, που αγνοεί και καταλεί την κοινή αξία του κοινού ανθρώπου, είναι πια κίνδυνος θανάσιμος, προς τα κει χρειάζεται δυσπιστία».


Σ. Αδαμίδου


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ