Στις 4 Απρίλη 1897 μερικοί πυροβολισμοί, που ανταλλάχτηκαν από Ελληνες και Τούρκους στρατιώτες στην περιοχή του τουρκικού φυλακίου «Μπαϊρακτάρης» στα ελληνοτουρκικά σύνορα στη Θεσσαλία, σηματοδότησαν την έναρξη των επιχειρήσεων του ελληνοτουρκικού πολέμου. Ο πόλεμος κηρύχτηκε και από τις δυο πλευρές επισήμως στις 5 Απρίλη και τελείωσε στις 4 Ιούνη με την ταπεινωτική ήττα της Ελλάδας. Μία από τις συνέπειες εκείνου του πολέμου ήταν και η επιβολή του καθεστώτος Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου.

Η έναρξη αυτού του πολέμου συσχετίζεται με δυο καταστάσεις εκείνης της περιόδου: Την Κρητική Επανάσταση και τη δεινή οικονομική κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει η χώρα μετά την πτώχευση του Τρικούπη.

Μέσα σ' αυτό το περιβάλλον αναπτύχθηκε στην Ελλάδα έντονο εθνικιστικό κίνημα, το οποίο εξυπηρετούσε τα συμφέροντα και τις επιδιώξεις της πιο αντιδραστικής μερίδας της άρχουσας τάξης και υποκινούνταν από τις «μεγάλες δυνάμεις», ενώ εξέφραζε και την επιθυμία της ηγεσίας του στρατού να αποκτήσει ρόλο στο πολιτικό γίγνεσθαι. Κύριος εκφραστής αυτού του κινήματος ήταν η «Εθνική Εταιρεία», μια οργάνωση που ιδρύθηκε το 1894 από 14 αξιωματικούς. Η «Εθνική Εταιρεία» πρόβαλε τη λεγόμενη Μεγάλη Ιδέα, απέκτησε μεγάλη επιρροή και ασκούσε ουσιαστικά εξωτερική πολιτική.

Η ολοσχερής στρατιωτική ήττα της Ελλάδας στον πόλεμο του 1897 ήταν φυσικό επακόλουθο του συσχετισμού των δυνάμεων, αλλά και της στρατιωτικής ανικανότητας του διαδόχου Κωνσταντίνου, ο οποίος είχε οριστεί αρχιστράτηγος.

Ομως η επιβολή του καθεστώτος του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου, που επέβαλαν στην Ελλάδα μετά τον πόλεμο οι μεγάλοι «ομολογιούχοι» δανειστές του κράτους, ήταν ένα πολύ σκληρό χτύπημα, αφού οι ξένοι έθεσαν υπό τον πλήρη έλεγχό τους την οικονομία και τους πόρους της χώρας για διάστημα μεγαλύτερο από 50 χρόνια. Ηταν ένα από τα μέτρα που θεμελίωσαν την οικονομική και πολιτική εξάρτηση της χώρας.