Σάββατο 16 Μάρτη 2013 - Κυριακή 17 Μάρτη 2013
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 4
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΠΡΕΧΤ
«Ο Μπρεχτ έχει πει ό,τι υπάρχει σήμερα»...

Συζήτηση με μερικούς από τους συντελεστές της μουσικοθεατρικής παράστασης «Το ρομάντζο της πεντάρας», εμπνευσμένης από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Μπρεχτ, με τη μουσική του Κουρτ Βάιλ

Με μία πρωτότυπη καλλιτεχνική προσέγγιση στο μυθιστόρημα του Μπρεχτ «Το ρομάντζο της πεντάρας» συνεχίζεται την ερχόμενη Τετάρτη, 20 Μάρτη, στις 8 μ.μ., στην αίθουσα Συνεδρίων στον Περισσό, ο δεύτερος κύκλος των εκδηλώσεων στο πλαίσιο του 3ου Επιστημονικού Συνεδρίου που διοργανώνει η ΚΕ του ΚΚΕ στις 27 και 28 Απρίλη, αφιερωμένο αυτή τη φορά στον κορυφαίο μαρξιστή διανοητή, δραματουργό, ποιητή και σκηνοθέτη Μπέρτολτ Μπρεχτ, με τίτλο: «Μπέρτολτ Μπρεχτ: Για τους σεισμούς που μέλλονται να 'ρθούν».

Για τη μουσικοθεατρική αυτή παράσταση, εμπνευσμένη από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Μπρεχτ, σε μουσική Κουρτ Βάιλ από την «Οπερα της πεντάρας», μιλούν στον «Ρ» η σκηνοθέτιδα Βρισηίδα Δανάλη, ο μουσικός Βασίλης Παρασκευόπουλος, η Βίνη Φουντά, που έκανε την ενορχήστρωση, και ο Γιάννης Χαρμπίλας, μουσικός.

Η συζήτηση ξεκινάει με τη σχέση της «Οπερας της Πεντάρας» με το «Ρομάντζο της Πεντάρας». Σχέση που έφτανε στα όρια της παρεξήγησης από όσους δεν ήξεραν το μυθιστόρημα του Μπρεχτ αλλά μόνο το πολυπαιγμένο και πασίγνωστο θεατρικό του. Πάνω σ' αυτό η Βρισηίδα Δανάλη λέει ότι «το 1968 ανέβασε ο Νίκος Χατζίσκος την "Οπερα της πεντάρας" με τον τίτλο "Το ρομάντζο της πεντάρας". Και είχε μία κριτική στην αρχή η οποία έγραφε: "Ανέβηκε το έργο του Μπρεχτ υπό τον παραπλανητικό τίτλο "Το ρομάντζο της πεντάρας"»!


«Η "Οπερα της πεντάρας" είναι ένα θεατρικό έργο το οποίο έγραψε ο Μπρεχτ το 1928», λέει ο Βασίλης Παρασκευόπουλος, και συνεχίζει: «Ουσιαστικά ήταν από τα πρώτα του, νεανικά έργα, στη φάση της πρώτης επαφής του με το μαρξισμό. Κάποιοι αναλυτές του Μπρεχτ λένε ότι δεν είχε τότε πολύ καθαρά τα ζητήματα που αργότερα έβαζε στο έργο του και ότι σκόπευε και σε μία επιτυχία που συνδεόταν με το ξαναανέβασμα και τη διασκευή ενός έργου που συμπλήρωνε τότε 200 χρόνια από τότε που γράφτηκε. Ηταν ένα έργο του Τζον Γκαίη που λεγόταν "Η όπερα του ζητιάνου", το οποίο διασκεύασε κατά την προσφιλή του τακτική ο Μπρεχτ βάζοντας και αναδεικνύοντας στοιχεία της υποκρισίας της αστικής τάξης. Ο Μακήθ, για παράδειγμα, ένας από τους κύριους πρωταγωνιστές, λέει ότι είναι "πολύ ληστής για μπουρζουάς και πολύ μπουρζουάς για ληστής". Δηλαδή όλο το έργο διαπνέεται από το στοιχείο ότι οι ήρωες δεν πρέπει να ξεπεράσουν τις αντιφάσεις τους για να ζήσουν, αλλά ζούνε μέσα από αυτές τις αντιφάσεις. Τους χρειάζονται αυτές οι αντιφάσεις για να ζήσουν σε αυτόν τον κόσμο. Η "Οπερα της πεντάρας" είναι ένα από τα πιο πολυπαιγμένα έργα του Μπρεχτ. Ηταν όμως ένα έργο στο οποίο ο Μπρεχτ έκανε έμμεσα την κριτική του. Μετά από έξι χρόνια και έχοντας ο ίδιος ωριμάσει, έγραψε ένα μυθιστόρημα το οποίο το ονόμασε "Το ρομάντζο της πεντάρας". Χρησιμοποίησε τους ίδιους ήρωες και άλλους πολλούς και πρόκειται για ένα εκτενές μυθιστόρημα, στο οποίο μίλησε απευθείας για τον καπιταλισμό, για το πώς διαμορφώνονται οι επιχειρηματίες, για τις χρηματιστηριακές διαπλοκές. Μίλησε ανοιχτά. Από εκεί που ήταν με τα κόκκινα μαντίλια ο Μακήθ, ο αρχηγός των ληστών, πλέον ήταν ένας με λευκό κολάρο ο οποίος ανοιχτά μίλαγε με τους τραπεζίτες και διαμόρφωνε όρους πλουτισμού».


Β. Δ.: «Η "Οπερα της πεντάρας" έχοντας μεγάλη επιτυχία την εποχή εκείνη - έφτασε να παιχτεί μέχρι και στη Ν. Υόρκη το 1931 - φαίνεται ότι ήταν πολύ εύπεπτη για τους αστούς. Αυτό θύμωσε τον Μπρεχτ γιατί κατάλαβε ότι δεν έγινε αντιληπτό αυτό που ήθελε να πει. Παράλληλα, όμως, είχαμε και εισβολή των ναζί στα θέατρα, με αποτέλεσμα το '33 να απαγορεύσουν το ανέβασμά της. Από εκεί ξεκίνησε το "Ρομάντζο της πεντάρας"».

Β. Π.: «Εμείς, μία μουσική ομάδα, προσεγγίζοντας την "Οπερα της πεντάρας" από το μουσικό της κομμάτι, θέλαμε να βάλουμε ένα κείμενο που ουσιαστικά θα τονίζει τα τραγούδια και θα τα συνδέει μεταξύ τους. Χρησιμοποιήσαμε στην αρχή κείμενα από την "Οπερα της Πεντάρας". Διαβάζοντας το μυθιστόρημα είδαμε ότι ήταν πολύ πιο διεισδυτικά, πολύ πιο άμεσα να βάλουμε κείμενα από το "Ρομάντζο της Πεντάρας"».

-- Είναι λοιπόν κάτι το πρωτογενές. Δεν έχει ξαναγίνει.

Β. Δ.: «Σαν σύνθεση έργου όχι».

Β. Π.: «Ουσιαστικά κρατάμε τον κύριο όγκο των τραγουδιών ενοργανωμένο για ένα σύνολο που έχει έναν πλούτο ηχοχρωματικό, δηλαδή κλαρινέτο, φλάουτο, πιάνο, ηλεκτρικό μπάσο και κρουστά. Εχουμε δύο τραγουδιστές που παίζουν και ρόλους, μία αφηγήτρια...».

Β. Δ.: «Ενα πλήθος νέων πλαισιώνουν, με χειρονομίες και παντομίμα μέσα στο μπρεχτικό πνεύμα. Ηθοποιούς με την έννοια που ξέρουμε στο θέατρο δεν έχουμε. Εχουμε την αφήγηση, έχουμε αφήσει ένα ρόλο μόνο, του Μακήθ, και η αφήγηση είναι δραματοποιημένη με χειρονομίες και παντομίμα. Δηλαδή ένας οργανωμένος αυτοσχεδιασμός στη σκηνή που μας οδηγεί σε εικόνες, ακριβώς όπως θέλει και ο Μπρεχτ στις αναλύσεις του, από το ένα τραγούδι στο άλλο. Εχουμε έναν τενόρο, που κάνει τρεις ρόλους: Κάνει τον Μακήθ, που είναι ο ανερχόμενος μπουρζουάς, κάνει τον Πήτσαμ, που είναι το μεσοαστικό "λαμόγιο" και κάνει και το σχολιαστή, δηλαδή κρατάει το "ρόλο" του Μπρεχτ. Η σοπράνο μας έχει δύο ρόλους, της Πόλυ και της Τζένης. Δηλαδή, της γυναίκας του Μακήθ και κόρης του Πήτσαμ και της Τζένης, μιας πόρνης με την οποία ο Μακήθ είχε μια σχέση. Στο "Ρομάντζο" η Τζένη δεν υπάρχει. Δεν ασχολείται καθόλου ο Μπρεχτ πια όπως στην "Οπερα" με την Τζένη. Εχει βάλει και άλλους ήρωες, ενώ από τα πιο σοβαρά πρόσωπα είναι μια μικρεμπόρισσα. Σε αυτήν βασίζεται το "Ρομάντζο". Θα δούμε λοιπόν τα τραγούδια και τα συνδετικά τους που είναι πολιτικά κείμενα. Αντιμετωπίσαμε λοιπόν με δύο πρόσωπα αυτούς τους ρόλους και η ομάδα τους πλαισιώνει παίζοντας το ρόλο του "σχολιαστή"... χωρίς να μιλά.


Υπάρχει και ένας αστυνομικός, ο οποίος επίσης δεν μιλάει. Υπάρχει και στο βιβλίο αλλά εμείς τον έχουμε σε όλη τη διαδικασία, από την αρχή μέχρι το τέλος. Τον βάλαμε να είναι υπαρκτός σε όλες τις σκηνές. Οτιδήποτε γίνεται, κάτω από το μάτι τους, είτε μικροκλοπή είναι, είτε απάτη είτε εκμετάλλευση ζητιάνων ή γυναικών, αυτός είναι παρών. Ηθελα να υπογραμμίσω ότι όλα αυτά τα πράγματα συμβαίνουν και σήμερα γιατί το έργο είναι εξαιρετικά σημερινό. Φαντάσου ο Μακήθ λέει "αντί να κάνουμε μικροκλοπές και να μαζεύουμε τα κλοπιμαία, καλύτερα να γίνουμε δημοτικοί σύμβουλοι"! Μας κατηγορούν συνέχεια, το ΚΚΕ, "γιατί δεν αλλάζουμε γλώσσα, γιατί λέμε τα ίδια πράγματα από τότε μέχρι τώρα". Μα αν πάρουμε το κείμενο του Μπρεχτ που γράφτηκε το 1933 και κάποιος δεν ξέρει ότι είναι του Μπρεχτ νομίζει ότι γράφτηκε σήμερα. Οταν οι συνθήκες είναι ίδιες γιατί να αλλάξουμε αυτά που λέμε;».

Ρηξικέλευθος δημιουργός

-- Από ποιους αποτελείται η θεατρική ομάδα;

Β. Δ.: «Η ομάδα αποτελείται από φοιτητές, άνεργους και εργαζόμενους. Ολοι τους μέλη της ΚΝΕ. Αυτό που μου έκανε φοβερή εντύπωση και αξίζει να το πω - εκεί κατάλαβα τι σημαίνει Μπρεχτ - είναι ότι ενώ οι χρόνοι ήταν πολύ πιεσμένοι, δεν είχαν απολύτως κανένα πρόβλημα να υποδυθούν αυτό που ζητήσαμε. Λέει ο Μπρεχτ κάπου ότι ο ηθοποιός δεν παίζει, βιώνει. Ηταν τόσο βιωμένα αυτά που άκουγαν, που ήξεραν εκ των προτέρων ποια πρέπει να είναι η στάση τους. Αυτό με βοήθησε τρομαχτικά. Πέρα από το γεγονός ότι τα παιδιά φαίνεται να έχουν ένα εξαιρετικό ταλέντο».

Β. Π.: «Εχουν πειθαρχία και όρεξη».

-- Οι μουσικοί;

Β. Π.: «Είναι επαγγελματίες. Το σχήμα προϋπάρχει και είχαμε δουλέψει τα τραγούδια της "Οπερας της πεντάρας". Αυτό ήρθε και "κούμπωσε" με τη δραστηριότητα που αναπτύσσει τώρα η Κεντρική Επιτροπή με τον Μπρεχτ, με τις αναζητήσεις τις δικές μας, τις μουσικές αλλά και τις πολιτικές. Με την έννοια ότι όταν διαλέγεις Μπρεχτ ουσιαστικά μπαίνεις σε ένα άκρως πολιτικό κείμενο. "Κούμπωσε" και με την επικαιρότητα του Μπρεχτ με το σήμερα».

-- Πώς αντιμετωπίσατε τη συμμετοχή σας στο πλαίσιο μιας δραστηριότητας όπως αυτή του επιστημονικού συνεδρίου, η οποία όμως εμπεριέχει όχι μόνο την επιστημονική προσέγγιση αλλά και την καλλιτεχνική;

Β. Δ.: «Προσωπικά το αντιμετώπισα με δέος, καταρχάς... και άρνηση κατά δεύτερον. Και με δουλειά στην τρίτη φάση. Είναι πολύ μεγάλη ευθύνη. Οταν ξέρεις ότι άνθρωποι που έχουν ασχοληθεί με τον Μπρεχτ και κάνουν ένα συνέδριο γι' αυτόν, δεν είναι εύκολο πράγμα να βγεις μπροστά και να πεις "να, έχω κάνει κι εγώ αυτό". Ολη μας η αγωνία είναι να φανούμε αντάξιοι της εμπιστοσύνης. Δεν είχα καμία προηγούμενη εμπειρία με τον Μπρεχτ εκτός από το ότι έχω δει πολύ Μπρεχτ. Δεν έχω κάνει Μπρεχτ λοιπόν... αλλά τον κίνδυνο τον ξέρω πολύ καλά. Θεωρώ όμως ότι λειτούργησε δημιουργικά αυτό».

Β. Π.: «Καταρχήν, η απόφαση της Βρισηίδας να συμμετάσχει και να αναλάβει αυτή τη δουλειά ήταν πολύ δύσκολη και ριψοκίνδυνη και ήταν πολύ αποφασιστική στο να βγει αυτή η παράσταση. Γιατί ναι μεν το μουσικό κομμάτι μπορούσαμε να το ελέγξουμε, το είχαμε δουλέψει, αλλά όλο το κομμάτι το θεατρικό και με τους χρόνους που είχαμε ήταν ένα πράγμα ριψοκίνδυνο. Το ότι λοιπόν βγαίνει αυτή η παράσταση έχει σχέση με την αποφασισικότητα, την επιμονή, την όρεξη, τη γνώση της Βρισηίδας.

Είναι το τρίτο επιστημονικό συνέδριο που κάνει το Κόμμα. Μία από τις ιδιαιτερότητες αυτού του συνεδρίου είναι ότι πρόκειται για έναν δημιουργό με θεατρικό και κινηματογραφικό έργο, άρα εκ των πραγμάτων έπρεπε κάπως να αναμετρηθούμε με αυτό το έργο. Χωρίς να θέλω να υποτιμήσω άλλους δημιουργούς, νομίζω ότι ο Μπρεχτ είναι ένας δημιουργός που έχει κάνει τομή, γιατί ενώ είναι πολύ βαθύς γνώστης του μαρξισμού - λενινισμού, προσπάθησε αυτή την αντίληψή του - μια θεωρητική, επιστημονική αντίληψη - να την περάσει μέσα στην αισθητική, μέσα στην καλλιτεχνική δημιουργία. Αυτό είναι ένα ζήτημα κρίσιμο. Και φαίνεται πόσο επίκαιρος και πόσο μπροστά είναι αυτό που έχει κάνει, με την έννοια ότι διαμορφώνει μία αδιάρρηκτη ενότητα μεταξύ μορφής και περιεχομένου - και στα δύο έχει κάνει ριζικές τομές - τα οποία, κατά τη γνώμη μου, μέχρι στιγμής είναι αξεπέραστα. Φιλοδοξώ ότι θα ζήσουμε και το ξεπέρασμά τους. Οταν έχεις να αντιμετωπίσεις αυτό, το πρώτο που νιώθεις είναι δέος. Το δεύτερο είναι πώς μπορείς να το κάνεις χωρίς να του αφαιρέσεις την καρδιά. Σε αυτή την κατεύθυνση κάναμε μια προσπάθεια με την ιδιαιτερότητα της παρουσίασης ενός έργου που δεν είναι όπως το παρουσίασε ο Μπρεχτ, αλλά χρησιμοποιήσαμε τη λογική του Μπρεχτ. Ο οποίος ήθελε να περάσει μέσα στη δραματουργία και την έννοια του ξεφυλλίσματος. Μας βοήθησαν τα αποσπάσματα, οι τίτλοι που χρησιμοποιούμε και το χώρισμα σε ενότητες. Το αποτέλεσμα θα το πει ο κόσμος. Αυτό που προσπαθήσαμε πάντως είναι να πάρουμε μεστά κείμενα που να έχουν να πουν κάτι στο θεατή και να τα διαμορφώσουμε υπηρετώντας τη λογική του Μπρεχτ».

Γ. Χ.: «Ενώ υπήρχε η μουσική του Κουρτ Βάιλ την οποία εμείς είχαμε συνδέσει με την "Οπερα", δεν ξέραμε ότι ο ίδιος ο Μπρεχτ ουσιαστικά τη μουσική αυτή την παραθέτει και στο "Ρομάντζο". Οπότε έτσι καταλάβαμε ότι υπάρχει σχέση μεταξύ της μουσικής και του έργου και θέλαμε λοιπόν να παίξουμε αυτή τη μουσική για να μπορέσουμε να εξηγήσουμε αυτά που δεν μπορούσαν να εξηγηθούν στην "Οπερα της Πεντάρας". Το πρόβλημα ήταν ότι ο κόσμος όταν έβλεπε την "Οπερα" του έμενε στο μυαλό ότι υπήρχε πρόβλημα με κάποιον έξυπνο άνθρωπο ο οποίος εκμεταλλεύθηκε κάποιους κακομοίρηδες και κάποιοι κακούργοι τελικά είχαν τα ηνία και δημιουργούσαν καταστάσεις. Στο μυθιστόρημα όμως έχει αναλύσει τους χαρακτήρες με όλη του την άνεση, οπότε με αυτόν τον τρόπο καταλαβαίνεις ότι το πρόβλημα σε αφορά περισσότερο. Δεν είναι κάποιοι άνθρωποι που απλώς είναι καημένοι στο δρόμο. Είναι ο εργαζόμενος άνθρωπος. Αυτό θέλαμε να βγάλουμε και γι' αυτό παντρέψαμε τη μουσική με το "Ρομάντζο"».

Β. Φ.:«Η εμπειρία αυτή μας άλλαξε όλους σαν ανθρώπους. Μας έθεσε ερωτηματικά και στον τομέα της δουλειάς μας, τι σχέση μπορεί να έχει η μουσική με τη λογοτεχνία. Στην "Οπερα της πεντάρας" θεωρούσες ότι οι ήρωες δεν σε αφορούν καθόλου, είναι καρικατούρες. Ενώ στο "Ρομάντζο" καταλαβαίνεις ότι είναι ο διπλανός σου ή εσύ ο ίδιος και δεν το έχεις καταλάβει. Σε αυτό το μυθιστόρημα ο Μπρεχτ έχει πει ό,τι υπάρχει».


Γρηγόρης ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑΣ

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
Διαχρονική η δύναμη της καυστικής κριτικής του(2013-03-21 00:00:00.0)
Η βαρβαρότητα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης(2013-03-20 00:00:00.0)
«Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία»!(2012-09-15 00:00:00.0)
«Οπερα της πεντάρας» με το «Μπερλίνερ Ανσάμπλ»(2010-01-05 00:00:00.0)
Συναυλιακή «Οπερα της πεντάρας»(2008-01-15 00:00:00.0)
«Ανυπάκουα» μπρεχτικά τραγούδια(2005-09-20 00:00:00.0)

Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ