Γιατί ο σοσιαλισμός και όχι ο καπιταλισμός; Γιατί ο σχεδιασμός της παραγωγής πρέπει να γίνεται βάση των αναγκών του εργαζόμενου λαού και όχι με βάση τις ανάγκες του κεφαλαίου; Πώς να απαντήσεις πειστικά; Εχω ζήσει 30 χρόνια στη σοσιαλιστική Τσεχοσλοβακία, 30 χρόνια στην καπιταλιστική Ελλάδα και θα ήθελα να καταθέσω τη δική μου πρακτική εμπειρία και την άποψη μου.

1. Τελειώνοντας το Πολυτεχνείο στην τότε σοσιαλιστική Τσεχοσλοβακία, αμέσως έπιασα δουλειά σε ένα μελετητικό γραφείο. Μερικούς μήνες πριν την ολοκλήρωση των σπουδών μου, ήδη ήξερα ότι εκεί θα δουλέψω. Αυτό ήταν μια σοσιαλιστική πραγματικότητα. Στην καπιταλιστική Ελλάδα χρειαζόμουν 8 χρόνια για να βρω περίπου την αντίστοιχη θέση εργασίας και αυτό ήταν η καπιταλιστική πραγματικότητα. Και στις δύο περιπτώσεις ασχολούμουν με τις μελέτες και κατασκευές υδροτεχνικών έργων και με τη διαχείριση υδάτινων πόρων. Δηλαδή με έργα υποδομής κοινωφελούς χαρακτήρα. Στο ερώτημα που θα ήθελα να απαντήσω, είναι γιατί ενώ στο σοσιαλισμό το νερό ήταν κοινωνικό αγαθό, στον καπιταλισμό, αντικειμενικά, αυτό δεν μπορεί να γίνει.

Στο καπιταλιστικό σύστημα οι φυσικοί και υλικοί πόροι, τα μέσα παραγωγής και τα παραγόμενα προϊόντα και υπηρεσίες, οι μεταφορές, η ενέργεια και η επιστημονική έρευνα ανήκουν σε ιδιώτες και διατίθενται στην καπιταλιστική αγορά με τιμές που περιλαμβάνουν τα κέρδη όλων αυτών που παίρνουν μέρος στην αγοραπωλησία και στη διάθεσή τους. Ο ρυθμιστής της οικονομικής διαχείρισης των αναφερόμενων ιδιοκτησιών, δεν είναι η ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών, αλλά ο πολλαπλασιασμός των κερδών. Αυτό το κυνήγι του κέρδους, που διεξάγεται και εντός των τοίχων των λεγόμενων κοινωφελών επιχειρήσεων (συγκεκριμένα των ΔΕΥΑ ), εισχωρεί στα έξοδά τους και μετά στην τιμολόγηση του νερού. Η Τιμολογιακή Πολιτική στη συνέχεια στρέφει την προσοχή της σε πλειοψηφικές ομάδες καταναλωτών, δηλαδή σε λαϊκές οικογένειες με σκοπό τη μεγιστοποίηση των εσόδων. Ετσι το θέμα του κοινωφελούς έργου υπάρχει μόνο σαν ψευδεπίγραφο στο ίδιο το Σύνταγμα του Ελληνικού καπιταλιστικού Κράτους.

2. Στη σοσιαλιστική Τσεχοσλοβακία, όπως και στις υπόλοιπες σοσιαλιστικές χώρες, δεν ήταν έτσι. Η πρώτες ύλες ήταν ιδιοκτησία του λαού. Τα μέσα παραγωγής το ίδιο. Δεν υπήρχαν μεσάζοντες, δεν υπήρχαν κρατικοί φόροι, με λίγα λόγια δεν υπήρχε καμιά πρόσθετη αξία κέρδους που θα επιβάρυνε τα έξοδα της λειτουργίας και της ανάπτυξης των κοινωφελών επιχειρήσεων και όχι μόνο αυτών. Η κοινωνικοποίηση της εργασίας, των μέσων παραγωγής, των φυσικών πόρων και του παραγόμενου πλούτου τα κατάργησε. Ο παραγόμενος πλούτος στη σοσιαλιστική κοινωνία, δηλαδή η υλική υποδομή, τα έργα υποδομής, βιομηχανική και αγροτική παραγωγή, ενέργεια, επιστημονική και τεχνολογική γνώση, υποδομές κοινωνικών υπηρεσιών κλπ. έπαψαν να έχουν χρηματική αξία και απόκτησαν την κοινωνική αξία. Ετσι και ο σχεδιασμός, η οργάνωση, η παραμετροποίηση, ο έλεγχος, η συντήρηση και η βελτίωση της σχέσης μεταξύ της κοινωνικοποιημένης εργασίας και του παραγόμενου κοινωνικοποιημένου πλούτου (μείωση ωρών εργασίας με ταυτόχρονη αύξηση παραγωγικότητας λόγω της εφαρμογής νέων τεχνολογιών στην παραγωγή - για παράδειγμα) προκύπτουν ως κοινωνική ανάγκη, ως λαϊκή βούληση. Το χρήμα, που ακόμη υπήρχε για αντικειμενικούς λόγους, αποκτάει διαφορετική ιδιότητα από αυτή που έχει στον καπιταλισμό και με τον καιρό θα έπαυε να υπάρχει. Στα πρώην σοσιαλιστικά κράτη στην ουσία το χρήμα ρύθμιζε και έλεγχε, βάσει των κοινωνικών αναγκών, την πρόσβαση του λαού σε υλικά και κοινωνικά αγαθά - παροχές που δεν ήτανε δωρεάν ή εντελώς δωρεάν. Μεταξύ των παραγωγικών μονάδων και των υπηρεσιών, το χρήμα λειτουργούσε σαν στατιστικό-λογιστικό στοιχείο, προκειμένου να είναι δυνατός ο προσδιορισμός και η παρακολούθηση, με άλλα στατιστικά στοιχεία, του προϋπολογισμού του Κράτους, των παραγωγικών μονάδων, των υπηρεσιών και της εξωτερικής αγοράς.

Στην πράξη αυτό εκφράζεται απλοποιημένα ως εξής: Εγώ και αρκετοί άλλοι εργαζόμενοι μελετάμε και κατασκευάζουμε δίκτυα ύδρευσης. Αλλοι με την εργασία τους παράγουν σωλήνες ύδρευσης. Αλλοι τα ρούχα εργασίας. Αλλοι τα τρόφιμα που καταναλώνουμε δωρεάν στις καντίνες των επιχειρήσεων. Αλλοι μορφώνουν τα παιδιά μας. Αλλοι μας εξυπηρετούν στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Αλλοι μας παρέχουν ιατρική περίθαλψη και όλοι μαζί πίνουμε νερό από τα δίκτυα ύδρευσης, των οποίων η χρηματική αξία όπως και η τιμή του καταναλωνόμενου νερού μετατρέπεται, με την εργασία χιλιάδων εργαζόμενων, διάφορων κλάδων, σε κοινωνική αξία. Ετσι, με κεντρικό σχεδιασμό της εκμετάλλευσης φυσικών πόρων, των παραγωγικών δραστηριοτήτων και της παροχής υπηρεσιών, παράγεται ο κοινωνικός πλούτος για την κάλυψη των κοινωνικών - λαϊκών αναγκών ενός λαού, που έχει αποφασίσει να βαδίζει στο δρόμο του σοσιαλισμού, στο δρόμο της λαϊκής εξουσίας και της λαϊκής οικονομίας.