Κυριακή 15 Γενάρη 2012
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 5
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
ΔΑΝΑΗ ΣΤΡΑΤΗΓΟΠΟΥΛΟΥ - ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗ
Φωνή βελούδινη, πένα ασυμβίβαστη

Πάμπλο Νερούδα - Δανάη Στρατηγοπούλου
Πάμπλο Νερούδα - Δανάη Στρατηγοπούλου
Μια μεγάλη γυναικεία φυσιογνωμία της τέχνης και του πολιτισμού, που στεκόταν πάντα δίπλα στους αγώνες για το δίκιο του λαού μας, υπήρξε η Δανάη Στρατηγοπούλου - Χαλκιαδάκη, από το θάνατο της οποίας (18/1/2009) συμπληρώνονται τρία χρόνια. Πνευματική προσωπικότητα, πάντα ανήσυχη και ασυμβίβαστη, η τραγουδίστρια με τη βελούδινη φωνή, που ονομάστηκε «αηδόνι του Αττίκ», ήταν συνάμα η ποιήτρια που, με τη μεταφραστική πένα της, πρώτη «έφερε» στην Ελλάδα τα ποιητικά «Απαντα» του μεγάλου Χιλιανού, παγκόσμιου ποιητή, Πάμπλο Νερούδα και το κορυφαίο «Κάντο Χενεράλ».

Η σπουδαία τραγουδίστρια, που έγινε μύθος μέσα από τις αξεπέραστες ερμηνείες της, υπήρξε και στιχουργός και συνθέτης, ενώ πολυσήμαντη ήταν η προσφορά της και στα Γράμματα (εκτός από έξοχη μεταφράστρια ήταν και συγγραφέας και ποιήτρια). Ανθρωπος προικισμένος με πολλά πνευματικά και ψυχικά χαρίσματα, η Δανάη σε όλη της τη διαδρομή παρέμεινε αγωνίστρια της ζωής: Είτε ως πρωτόβγαλτη στη «Μάντρα» του Αττίκ, είτε ως ασυμβίβαστη ψυχή στα χρόνια της Αντίστασης, είτε ως ακούραστο δημιουργικό πνεύμα στη μακρινή Χιλή - τόπο αυτοεξορίας της την περίοδο της χούντας. Γιατί, πέρα από την αποθέωση που γνώρισε, η Δανάη «γεύτηκε» και τις πίκρες και το κυνηγητό και τη φυλακή και την εξορία.

Τραγούδι και αγώνας

Ηταν στα τέλη του 1935, όταν η Δανάη Στρατηγοπούλου βρίσκεται για πρώτη φορά μπροστά στον διάσημο πρωτεργάτη της θρυλικής «Μάντρας», τον Αττίκ. Η πρώτη ακρόαση της δίνει το «διαβατήριο» για την έναρξη των εμφανίσεών της στη «Μάντρα», εκεί όπου χρίστηκε ως η ιδανική ερμηνεύτρια του ανεπανάληπτου Κλέονα Τριανταφύλλου (Αττίκ). Ο ίδιος, όταν έφτανε η ώρα να την αναγγείλει, έλεγε τη φράση: «Και τώρα το βαρύ πυροβολικό της "Μάντρας", η Δανάη». Με το πέρασμα του χρόνου, η Δανάη έχει πλέον καθιερωθεί ως μεγάλη τραγουδίστρια, όχι μόνο στη «Μάντρα», αλλά και στη συνείδηση του κόσμου. Οπου κι αν τραγούδησε στη συνέχεια, σε θέατρα, σε κέντρα, γνωρίζει το θαυμασμό, τη λατρεία. Η ύπαρξή της συνυφασμένη απόλυτα με τον πιστό, μελωδικό της σύντροφο, την κιθάρα της. Η φωνή της σφραγίζει τραγούδια και των άλλων μεγάλων συνθετών του μεσοπολέμου: Αττίκ, Κώστα Γιαννίδη, Γιάννη Σπάρτακου, Χρήστου Χαιρόπουλου, Μιχάλη Σουγιούλ κ.ά. Σε δύσκολη εποχή, η Δανάη χάρη στο ταλέντο και την ποιότητα των ερμηνειών της φτάνει στην ωριμότητα της τραγουδιστικής της καριέρας. Το τραγούδι είναι η άμυνά της...

Με τον πόλεμο του 1940 βρίσκεται στο δικό της «χαράκωμα», προσπαθώντας με τη φωνή και την κιθάρα της να επουλώσει τις πληγές της ψυχής των τραυματιών. Παίρνει μέρος στον ΕΑΜικό αγώνα (στην Κατοχή κυκλοφορούσε με το ψευδώνυμο Ελένη Σοφιανοπούλου), παλεύοντας να εξασφαλίσει λίγο φαγητό για τους πεινασμένους, να μεταφέρει ένα πατριωτικό μήνυμα, να βοηθήσει κάποιον που κινδύνευε... Μέσα στη σκοτεινιά της Κατοχής, δε σταματά να τραγουδά, να εμψυχώνει... Οπως τότε, στο άλσος του Πεδίου του Αρεως, που τη χειροκροτούσαν δυο χιλιάδες άνθρωποι συνέχεια επί δέκα λεπτά. Είχε ήδη «μπει» στην Οργάνωση και τα τραγούδια της δεν ήταν άσχετα με το αντιστασιακό της έργο. Ο κόσμος έπιανε τα μηνύματα, ακόμα και μέσα από «αθώους» στίχους. «Στη σαρανταπεντάχρονη τραγουδιστική μου σταδιοδρομία», έλεγε χρόνια αργότερα η Δανάη, «ποτέ άλλοτε δε θυμάμαι να τραγούδησα σε τόσο ενθουσιώδες κοινό, όσο στην Κατοχή. Βλήματα φονικά αποτελούσαν τα δημοτικά μας τραγούδια και οι διφορούμενες μαντινάδες...».

Η τόλμη της να τραγουδήσει τη «Σαμιώτισσα» το 1942, στο «Αλσος» όπου εμφανιζόταν, τη φέρνει για μια ακόμη φορά αντιμέτωπη με τους κατακτητές. Με την κατηγορία της υποδαύλισης επαναστατικών διαθέσεων, φυλακίζεται από τους Γερμανούς και στη συνέχεια ζει την αγωνιώδη κούρσα της καταδίωξής της. Η καταδίωξή της συνεχίστηκε και μεταπολεμικά από τα Τάγματα Ασφαλείας. Ενα βράδυ στο «Αλσος» την κατέβασε κάτω μια παρακρατική οργάνωση με τα πολυβόλα. «Μου είπαν, εσύ είσαι Βουλγάρα, δεν πρέπει να τραγουδάς στην Ελλάδα». Με την ίδια λογική που της αποδόθηκε η «βουλγαρική ιθαγένεια», έκλεισαν τότε για την Δανάη και οι δίαυλοι επικοινωνίας της με το κοινό. «Με έκοψαν από το ραδιόφωνο, με έκοψαν από παντού», έλεγε αργότερα η μεγάλη καλλιτέχνιδα που για την αντιστασιακή της δράση, όπως άλλωστε και η πλειοψηφία των αγωνιστών, κυνηγήθηκε, ταλαιπωρήθηκε, «γεύτηκε» τις πίκρες, τη φυλακή και αργότερα, την περίοδο της στρατιωτικής δικτατορίας του 1967, την αυτοεξορία. Σε δύσκολους καιρούς, έχασε τον αγαπημένο της άντρα, συναγωνιστή της στο ΕΑΜ, Γιώργο Χαλκιαδάκη. Κατόρθωσε να ξανασταθεί στα πόδια της και να ξαναλειτουργήσει, μέσα από το τραγούδι.

Στη Χιλή του Νερούδα

Ενα μεγάλο κεφάλαιο της ζωής και προσφοράς της Δανάης Στρατηγοπούλου αφορά στη Χιλή, όπου έφτασε για πρώτη φορά τον Ιούλιο του 1965 (εκεί ζούσε η αδελφή της). «Ηταν μοιραίο για μένα να βρεθώ εκεί, άλλαξε η ζωή μου...», έλεγε χρόνια αργότερα, αναπολώντας τη Χιλή του Αλιέντε και του Νερούδα. Στο διάστημα της πρώτης εξάμηνης παραμονής της στη Χιλή (περιμένοντας να γνωρίσει τον Νερούδα), η Δανάη τελειοποίησε τις γνώσεις της στα ισπανικά και βοήθησε αποτελεσματικά τον σπουδαίο Χιλιανό ελληνιστή Μιγέλ Καστίγιο Ντιντιέ να μεταφράσει στα ισπανικά την «Οδύσσεια» του Νίκου Καζαντζάκη. Η γνωριμία της με τον Πάμπλο Νερούδα και το μοναδικό πνεύμα του ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στη ζωή της. «Με τη συνεργασία μας με τον Νερούδα», ανέφερε, «που περιλάμβανε και ένα καταπληκτικό έργο που το θεωρώ άθλο, την επιτυχημένη δηλαδή έκδοση ενός δίσκου με τραγούδια βασισμένα σε ποίηση Νερούδα και σύνθεση δική μου, που τα τραγούδησα στα χιλιανά - και ήταν η πρώτη φορά που μελοποιείτο ποίηση του Νερούδα - μου δόθηκε η ευκαιρία να τον γνωρίσω καλύτερα σαν άνθρωπο». Αυτή η συνεργασία την ενέπνευσε να προχωρήσει στις μεταφράσεις του έργου του. Στο ίδιο διάστημα πραγματοποίησε συναυλίες, μαγεύοντας Χιλιανούς, Αργεντινούς και Περουβιανούς με τη φωνή της, ενώ μετείχε σε επιστημονική ερευνητική αποστολή στη Γη του Πυρός και ασχολήθηκε με τη Λαογραφία.

Τρεις μήνες μετά την επιστροφή της στην Αθήνα, η χούντα των συνταγματαρχών γίνεται η αιτία να πάρει το δρόμο της αυτοεξορίας στη Χιλή, όπου παρέμεινε έξι χρόνια. Εζησε στο ρυθμό της πνευματικής ζωής της Χιλής και διορίστηκε τακτική καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Σαντιάγκο, όπου δίδαξε στα ισπανικά Ελληνική Λαογραφία και Δημοτική Ποίηση. Τρέφοντας απεριόριστο θαυμασμό για τον Νερούδα, τον «Ομηρο του 20ού αιώνα της αμερικάνικης κοσμογονίας» και την τέχνη του, η Δανάη μετέφρασε το «Κάντο Χενεράλ» (11 τόμοι), που βραβεύτηκε σε διεθνή διαγωνισμό της Λιψίας, μπολιάζοντας τα κείμενά του με αποδόσεις που έχουν την προσωπική της σφραγίδα. Η Δανάη αφουγκράστηκε την ομορφιά και το μεγαλείο της ποίησής του και την έφερε κοντά στον ελληνικό λαό. Η ελληνική ευαισθησία της έσμιξε «με τον αντρίκειο χιλιανό λόγο και γέννησε στα Γράμματά μας τον Ελληνα Νερούδα» έγραφε ο Γιάννης Ρίτσος, αναφερόμενος στο μεταφραστικό έργο της. Η ίδια ανέφερε μεταξύ άλλων για τον Νερούδα: «Είναι ο άνθρωπος που ταυτίστηκε με τον κόσμο της δουλειάς, τον πάντα αδικημένο σ' αυτόν τον πλανήτη. Και όχι με λόγια. Είναι ο ποιητής, που η ποίησή του δεν είναι καμωμένη από λόγια, αλλά από έργα. Ο στίχος του είναι έργο - ποίημα. Το βλέπεις, το πιάνεις στη χούφτα σου, το ακουμπάς στην καρδιά σου κι ακούγεται διπλό τικ - τακ...».

Παράλληλα, η Δανάη πρόβαλε την Ελλάδα μέσα από λογοτεχνικά, ποιητικά, λαογραφικά έργα και άρθρα της, όπως το «Cantos de los Griegos», με μεταφρασμένα στα ισπανικά γνωστά δημοτικά μας τραγούδια, ενώ έγινε μέλος του «Κέντρου Βυζαντινών και Νεοελληνικών Μελετών», όπου συμμετείχαν οι Μιγέλ Καστίγιο, Εκτορ Χερέρα κ.ά. Με συγκίνηση θυμόταν, χρόνια αργότερα, τη Χιλή τις μέρες της ανάτασης του 1970, τότε που εκλέχτηκε Πρόεδρος ο Αλιέντε. Το πραξικόπημα της στρατιωτικής χούντας του Πινοτσέτ, ο βίαιος θάνατος του Αλιέντε και λίγο μετά του Νερούδα οδηγούν την Δανάη και πάλι στην Ελλάδα. Ομως, η Χιλή, ο λαός της, η ποίησή της πάντοτε τη συνόδευαν. Η βράβευσή της με το παράσημο Orden Libertador Bernardo O' Higgins της Δημοκρατίας της Χιλής - απονέμεται σε εξέχουσες προσωπικότητες των Γραμμάτων, Τεχνών και Πολιτικής - ήταν το «ευχαριστώ» του χιλιανού λαού για την προσφορά στον πολιτισμό τους, για τη διάδοση του έργου του Νερούδα, αλλά και της Γαβριέλας Μιστράλ, της Χιλιανής ποιήτριας που επίσης βραβεύτηκε με Νόμπελ. Για την προσφορά της στον αγώνα κατά τη γερμανική Κατοχή, της απονεμήθηκε Μετάλλιο με Δίπλωμα από την Πανελλήνια Ενωση Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης, για τα 50 χρόνια από την ίδρυση του ΕΑΜ.


Ρ. Σ.


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ