Κυριακή 17 Ιούλη 2011
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 9
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΙΚΙΛΗΣ ΥΛΗΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Σταδιακή απώλεια της ασπίδας των αντιβιοτικών

Το νέο μοτίβο ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά, που εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο, ίσως σύντομα μας αφήσει ανυπεράσπιστους απέναντι σε επικίνδυνες βακτηριακές λοιμώξεις

Μια από τις μικρές ειδήσεις της περασμένης βδομάδας ήταν η εμφάνιση του πρώτου στελέχους γονόρροιας με ανθεκτικότητα σε όλα τα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία αυτού του σεξουαλικά μεταδιδόμενου νοσήματος. Οι κεφαλοσπορίνες, η κατηγορία αντιβιοτικών που σκότωνε το μικρόβιο, έπαψε να είναι αποτελεσματική για το στέλεχος H041 του βακτηρίου, που καταγράφηκε σε κρούσμα γονόρροιας στην Ιαπωνία. Θεωρητικά θα μπορούσε να εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο, χωρίς να υπάρχει θεραπεία για να το σταματήσει.

Οπως έδειξε η πρόσφατη επιδημία λοιμώξεων από E. coli στην Ευρώπη και αλλού, το πρόβλημα δεν έχει να κάνει μόνο με μικρόβια που σχετίζονται με σεξουαλικά μεταδιδόμενες νόσους, αλλά και με μικρόβια της καθημερινότητας, που δεν μπορεί να αποφύγει κανείς. Η λεπτή ισορροπία, ο «ανταγωνισμός των εξοπλισμών» ανάμεσα στα φάρμακα και στα μικρόβια, που ξεκίνησε το 1928, με την ανακάλυψη της πενικιλίνης, τείνει να γείρει προς το μέρος των βακτηρίων. Αν αυτό συμβεί, τότε πολλές θανατηφόρες μολύνσεις, που αντιμετωπίζονταν με αντιβιοτικά εδώ και δεκαετίες, μπορεί να επιστρέψουν πιο δυνατές από ποτέ.

Νέο μοτίβο ανθεκτικότητας

Από τότε που υπάρχουν αντιβιοτικά εμφανίζεται και η ανθεκτικότητα των μικροβίων σε αυτά. Το πρώτο ανθεκτικό στην πενικιλίνη βακτήριο εμφανίστηκε πριν η πενικιλίνη κυκλοφορήσει εμπορικά τη δεκαετία του 1940. Ολη αυτή την περίοδο οι γιατροί προειδοποιούν για τον κίνδυνο να μείνουμε χωρίς αποτελεσματικά αντιβιοτικά, ιδίως μετά τη διάδοση των ανθεκτικών στην πενικιλίνη βακτηρίων τη δεκαετία του 1950, που ακολούθησε η διάδοση των ανθεκτικών στη μεθυκιλίνη τη δεκαετία του 1980 και τη βανκομυκίνη τη δεκαετία του 1990. Τώρα, όμως, η πρόβλεψη για μεγάλο κίνδυνο από την έλλειψη αποτελεσματικών αντιβιοτικών προέρχεται από ένα διαφορετικό τμήμα του μικροβιακού κόσμου. Γονίδια που προσφέρουν ανθεκτικότητα στην καρβαπενέμη, ένα από τα νεότερα αντιβιοτικά, έχουν κάνει την εμφάνισή τους την τελευταία δεκαετία, στα ιδιαίτερα δύσκολα στην αντιμετώπισή τους γκραμ - αρνητικά βακτήρια.

Τα γκραμ - αρνητικά βακτήρια ανταλλάσσουν εύκολα κομμάτια DNA, έτσι που ένα γονίδιο ανθεκτικότητας το οποίο εμφανίζεται στην Κλεμπσιέλλα, μπορεί γρήγορα να ενσωματωθεί στο γενετικό κώδικα του E. coli και των άλλων βακτηρίων της οικογένειας. (Αντίθετα, η ανθεκτικότητα στα γκραμ - θετικά βακτήρια συνήθως περιορίζεται μέσα στις παραλλαγές του ίδιου μικροβιακού είδους). Τα γκραμ - αρνητικά βακτήρια έχουν διπλή κυτταρική μεμβράνη και γι' αυτό είναι πιο δύσκολο ακόμα και στα ισχυρά φάρμακα να διεισδύσουν στο εσωτερικό τους και να τα καταστρέψουν. Επιπλέον, διαθέτουν ισχυρή εσωτερική κυτταρική άμυνα.

Ο κίνδυνος των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων

Η ανθεκτικότητα στην καρβαπενέμη έχει φέρει τις συνήθεις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις κοντά στο όριο της μη θεραπευσιμότητας. Μετά τις καρβαπενέμες υπάρχουν ελάχιστα φάρμακα που θα μπορούσαν να χορηγήσουν οι γιατροί στους ασθενείς, είτε επειδή τα φάρμακα αυτά δεν μπορούν να φτάσουν σε όλους τους ιστούς, είτε επειδή οι παρενέργειές τους είναι τόσο έντονες που τα κάνουν ανασφαλή.

Η αντιμετώπιση των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων είναι δύσκολη υπόθεση. Ενα έτος χρειάστηκαν τα νοσοκομεία της Νέας Υόρκης για να περιορίσουν την έξαρση ανθεκτικής Κλεμπσιέλλας το 2000 και μέχρι να το πετύχουν είχε ήδη διαδοθεί σε όλο τον κόσμο (και στην Ελλάδα), χάρη στην ευκολία μετακίνησης από ήπειρο σε ήπειρο. Ωστόσο, οι περιπτώσεις των ασθενών - συνήθως στην εντατική - που εμφανίζουν τέτοιες λοιμώξεις, παρακολουθούνται και είναι δυνατόν να περιοριστούν. Εκείνο που ανησυχεί ιδιαίτερα τους γιατρούς είναι τι θα γίνει αν π.χ. η ανθεκτικότητα στην καρβαπενέμη διαδοθεί σιωπηλά εκτός νοσοκομείων, σε βακτήρια όπως το E. coli, που ευθύνεται για δεκάδες εκατομμύρια ουρολοιμώξεις κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο. Αν ο θεράπων γιατρός χορηγήσει ανυποψίαστος αναποτελεσματικά αντιβιοτικά, μπορεί η λοίμωξη να μεταφερθεί στο αίμα και να μην υπάρχει πια κανένα φάρμακο για την ίαση του ασθενούς.

Γιατί δε γίνεται έρευνα για κατάλληλα αντιβιοτικά

Οι στατιστικές για την υπό εξέλιξη έρευνα στον τομέα των αντιβιοτικών αποδεικνύουν πως το τμήμα του κεφαλαίου που δραστηριοποιείται στον κλάδο του φαρμάκου έχει σιωπηρά αποφασίσει ότι οι ουσίες που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τις ανθεκτικές στην καρβαπενέμη λοιμώξεις, είναι τόσο δύσκολο να αναπτυχθούν και τόσο σύντομο το χρονικό διάστημα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν πριν εμφανιστεί ανθεκτικότητα των μικροβίων σε αυτές, ώστε δεν συμφέρει οικονομικά η ανάπτυξη και εμπορία τους. Σύμφωνα με τους ειδικούς επιστήμονες, θα έπρεπε ήδη να είναι σε εξέλιξη έρευνες για την παραγωγή πολλών καινοτόμων φαρμάκων, πρωτόγνωρων και γι' αυτό αδύνατο να αντιμετωπιστούν από τα παθογόνα μικρόβια. Σύντομα θα έπρεπε να υπάρχουν στη διάθεση των γιατρών όχι ένα - δύο, αλλά 10 ή 20 νέα αποτελεσματικά αντιβιοτικά. Η πραγματικότητα είναι ότι δεν θα υπάρχει κανένα.

Οι φαρμακοβιομήχανοι φυσικά δεν πιστεύουν ότι θα καταφέρουν να αποφύγουν στο διηνεκές τη μόλυνση από ένα πολυανθεκτικό βακτήριο. Ομως, δεν υπάρχει κάποια αντίφαση στη στάση τους. Ούτε τρελοί είναι, ούτε απερίσκεπτοι. Είναι η ίδια η φύση των μονοπωλίων, το κυνήγι του μεγαλύτερου δυνατού κέρδους στο μικρότερο δυνατό χρονικό διάστημα, που καθορίζει τις επιλογές επένδυσης κάθε μονοπωλίου και την κατεύθυνση που οδηγεί την οικονομία η αστική τάξη στο σύνολό της. Οι δυνατότητες σχεδιασμού που έχει ο καπιταλισμός εξαντλούνται κυρίως σε επίπεδο επιχείρησης - ομίλου, με κριτήριο το κέρδος και μέσα στο πλαίσιο δράσης (αναπαραγωγής του κεφαλαίου) που βάζουν οι κάθε φορά αστικές κυβερνήσεις. Δεν μπορεί να κάνει κεντρικό πανεθνικό σχεδιασμό, που θα αξιοποιήσει όλους τους ανθρώπινους και υλικούς πόρους και είναι εκτός της οπτικής του οποιοσδήποτε σχεδιασμός και επιλογή με κριτήριο τις ανάγκες του ανθρώπου, τις οποίες αντιμετωπίζει κυρίως ως κόστος για την πραγματοποίηση της παραγωγής. Οι φαρμακοβιομηχανίες δεν παράγουν φάρμακα για να κάνουν καλά τους ανθρώπους, παράγουν για να βγάλουν κέρδος. Η μάχη με τους μικροσκοπικούς, αλλά θανάσιμους εχθρούς της υγείας του ανθρώπου είναι έτσι κι αλλιώς δύσκολη. Με τον καπιταλισμό γίνεται ακόμη δυσκολότερη...


Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ