Κυριακή 26 Ιούνη 2011
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 4
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΘΡΑΚΗ
Πλούσια επιστημονική «σοδειά» παρά τα προβλήματα

Η Αρχαιολογική Υπηρεσία υφίσταται κλιμάκωση της διαχρονικής επίθεσης εναντίον της, η επιστημονική έρευνα επίσης, αλλά οι επιστήμονες στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς δεν το βάζουν κάτω και εξακολουθούν να προσφέρουν πολύτιμες υπηρεσίες στο λαό

Τα οστά μέσα στη χρυσή λάρνακα του θαλάμου (ΤΑΦΟΣ ΙΙ ΜΕΓΑΛΗ ΤΟΥΜΠΑ ΒΕΡΓΙΝΑΣ)
Τα οστά μέσα στη χρυσή λάρνακα του θαλάμου (ΤΑΦΟΣ ΙΙ ΜΕΓΑΛΗ ΤΟΥΜΠΑ ΒΕΡΓΙΝΑΣ)
Παρά και ενάντια στην κλιμακούμενη επίθεση που δέχεται και ο πολιτιστικός τομέας, το αρχαιολογικό έργο στην Ελλάδα συνεχίζεται χάρη στην αυτοθυσία και το μεράκι των γνωστών «υπόπτων»: Των αρχαιολόγων και των επιστημόνων όλων των σχετικών ειδικοτήτων που ασκούν το λειτούργημά τους - διότι περί αυτού πρόκειται - μέσα σε άθλιες και συνεχώς επιδεινούμενες εργασιακές συνθήκες και με μια Αρχαιολογική Υπηρεσία της οποίας τα διαχρονικά προβλήματα οξύνονται.

Ευτυχώς, ο κόσμος του πολιτισμού που δε βλέπει τον εαυτό του σαν μελλοντικό υπάλληλο της «πολιτιστικής βιομηχανίας» και τα μνημεία σαν εμπορικά «προϊόντα» αντιστέκεται. Αυτή η αντίσταση παίρνει ακόμη πιο μαζικές μορφές το τελευταίο διάστημα, τόσο με την κοινή δράση σωματείων και φορέων που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα και το αγωνιστικό πλαίσιο του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών, όσο και με το συντονισμό σωματείων του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού.

Εν δυνάμει αντίσταση ενάντια στην εμπορευματοποίηση του πολιτισμού μπορεί να αποτελέσει και το ίδιο το επιστημονικό έργο, η δημοσιοποίηση του οποίου μπορεί να παίξει σημαντικό επικουρικό ρόλο στην οργανωμένη πάλη στο χώρο. Πρέπει, όμως, να τονίζεται συνεχώς ότι τα σπαράγματα του παρελθόντος που φέρνει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη αποτελούν περιουσία και ιδιοκτησία του ελληνικού λαού και μόνον ως τέτοια πρέπει να αναδεικνύονται.

Το κρανίο (ΤΑΦΟΣ ΙΙ ΜΕΓΑΛΗ ΤΟΥΜΠΑ ΒΕΡΓΙΝΑΣ)
Το κρανίο (ΤΑΦΟΣ ΙΙ ΜΕΓΑΛΗ ΤΟΥΜΠΑ ΒΕΡΓΙΝΑΣ)
Στην παραπάνω λογική, ο «Ρ» δημοσιεύει σήμερα ελάχιστα στοιχεία από το πλούσιο υλικό που ανακοινώθηκε στην ετήσια Αρχαιολογική Συνάντηση για τις ανασκαφές του 2010 στη Μακεδονία και τη Θράκη που πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα Τελετών του παλαιού κτιρίου της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, από τις 10 έως τις 12 του περασμένου Μαρτίου.

Στη φετινή, 24η κατά σειρά, συνάντηση συμμετείχαν πάνω από 150 σύνεδροι (αρχαιολόγοι από τις Εφορείες Αρχαιοτήτων, το πανεπιστήμιο και τις ξένες αρχαιολογικές αποστολές) και έγιναν 80 ανακοινώσεις, οι οποίες αποτελούν το «πανόραμα» του αρχαιολογικού έργου στη Β. Ελλάδα για όλη την περασμένη χρονιά. Ενα έργο που δεν έχει μόνο ανασκαφικό χαρακτήρα, αλλά ευρύτερα ερευνητικό και που προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για την ανθρώπινη δραστηριότητα στις συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές στο πέρασμα χιλιετιών.

Οι τροφοσυλλέκτες της Πίνδου

Ενα από τα αρχαιολογικά προγράμματα του ΑΠΘ είναι και αυτό στο ΒΔ ορεινό τμήμα του Νομού Γρεβενών στην Πίνδο και πιο συγκεκριμένα η επιτόπια έρευνα στην περιοχή της Σαμαρίνας. Οι επιστημονικοί στόχοι όπως τους έθεσε η ανακοίνωση (υπογράφεται από τους: Ν. Ευστρατίου - ΑΠΘ, Biagi Paolo - Πανεπιστήμιο Βενετίας, Nisbet Renato - Πανεπιστήμιο Βενετίας, Angelucci Diego Πανεπιστήμιο Trento Ιταλίας) ήταν η συνέχιση της αρχαιολογικής επιφανειακής έρευνας που ξεκίνησε το 2003 «σε συγκεκριμένες περιοχές ιδιαίτερα πλούσιες σε εγκαταστάσεις της Μέσης Παλαιολιθικής που χρονολογούνται πριν 50.000 χρόνια και σηματοδοτούν την παρουσία των τελευταίων κυνηγετικών ομάδων Νεάντερταλ στη Νότια Βαλκανική ίσως λίγο πριν την άφιξη των πρώτων ανατομικά μοντέρνων ανθρώπων (homo sapiens sapiens)».

Χρυσά κοσμήματα από το εσωτερικό του παναθηναϊκού αμφορέα (ΒΕΡΓΙΝΑ)
Χρυσά κοσμήματα από το εσωτερικό του παναθηναϊκού αμφορέα (ΒΕΡΓΙΝΑ)
Στο επίκεντρο ήταν η κορυφογραμμή της Σαμαρίνας, ο ορεινός όγκος «γκουργκούλια» και τα περάσματα του Σμόλικα σε υψόμετρα πάνω από τα 1.700 μ. «Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε το 2010 στη μελέτη της δυναμικής του περιβάλλοντος και του τοπίου διαχρονικά, σε σχέση με την παρουσία των ορεινών κατασκηνώσεων στην Πίνδο - παλαιολιθικών, αλλά και μεταγενέστερων - αλλά και με την κάθε είδους δραστηριότητα στο χώρο και το χρόνο που στη διάρκεια των τελευταίων πενήντα χιλιάδων χρόνων τουλάχιστον μετέτρεψε το φυσικό ορεινό τοπίο της Πίνδου σε ανθρωπογενές».

«Από τα πιο σημαντικά και ενδιαφέροντα ευρήματα του 2010 ήταν ο εντοπισμός για πρώτη φορά και μετά από ερευνητικές προσπάθειες πολλών χρόνων, δύο εξαιρετικά πλούσιων ανοικτών παλαιολιθικών εγκαταστάσεων κυνηγών και τροφοσυλλεκτών στην περιοχή σε υψόμετρο πάνω από τα 1.700 μ. - με επιφανειακά λίθινα ευρήματα που ανέρχονται σε εκατοντάδες σε κάθε μια από αυτές - και οι οποίες χρονολογούνται στη Μέση και Ανώτερη Παλαιολιθική, δηλαδή από το 50.000 και μέχρι τα 12.000 χρόνια πριν από σήμερα. Θα πρέπει να αναφερθεί εδώ ότι οι αντίστοιχες ορεινές θέσεις με ευρήματα της Μέσης Παλαιολιθικής στη ΝΑ Ευρώπη είναι εξαιρετικά σπάνια και πάντοτε απαντάται σε υψόμετρα κάτω από τα 1.500 μ. Η έρευνα στην Πίνδο επιβεβαιώνει για άλλη μια φορά ότι οι παλαιολιθικοί κυνηγοί τροφοσυλλέκτες στην περιοχή αυτή της Ελλάδας προτιμούσαν να μετακινηθούν μέσω παλαιών κοιλάδων απορροής ή αλπικών πλαγιών που το υψόμετρό τους είναι εντυπωσιακό και ξεπερνά πολύ συχνά τα 2.100 μ.».

Ελλειψη χρημάτων και έρευνα

Το χρυσό στεφάνι όπως ανασύρθηκε από το εσωτερικό του παναθηναϊκού αμφορέα (ΒΕΡΓΙΝΑ)
Το χρυσό στεφάνι όπως ανασύρθηκε από το εσωτερικό του παναθηναϊκού αμφορέα (ΒΕΡΓΙΝΑ)
Η έρευνα στο Καραμπουρνάκι, στη Θεσσαλονίκη, που ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του '90 και που διεξαγόταν ανελλιπώς επί 15 χρόνια... σταμάτησε το 2010. «Δύο κυρίως λόγοι μας ώθησαν να μην κάνουμε ανασκαφικές εργασίες στον αρχαίο οικισμό τον Ιούλιο του 2010, για πρώτη φορά στα δεκαπέντε χρόνια από το ξεκίνημα της πανεπιστημιακής ανασκαφής στο Καραμπουρνάκι», αναφέρεται στη ανακοίνωση. «Ο πρώτος και βασικότερος ήταν τα εξαιρετικά περιορισμένα οικονομικά μέσα που είχαμε στη διάθεσή μας. Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει με την επιτακτική ανάγκη της επεξεργασίας και μελέτης των ανασκαφικών δεδομένων και ευρημάτων των παλιότερων ανασκαφών μας, κάτι που πρέπει να αποτελεί μέλημα και στόχο κάθε συστηματικής ανασκαφικής έρευνας».

Ελλείψει χρημάτων λοιπόν, οι καθηγητές και οι φοιτητές της πανεπιστημιακής ανασκαφής («το πλήθος των οποίων όλα αυτά τα χρόνια αγγίζει τα 500 άτομα») πραγματοποίησαν εργασίες, όπως καταγραφή, συγκόλληση, σχεδίαση και φωτογράφηση των ευρημάτων. Ταυτόχρονα, οργανώθηκε και εμπλουτίστηκε το φωτογραφικό και το ηλεκτρονικό αρχείο της ανασκαφής. Οι ανασκαμμένες μέχρι σήμερα τομές ανέρχονται σε 109 και τα καταγεγραμμένα αντικείμενα ξεπερνούν τα 7.000 (σ.σ. η ιστοσελίδα της ανασκαφής είναι http://karabournaki.ipet.gr).

Κλαδί από το χρυσό στεφάνι (ΒΕΡΓΙΝΑ)
Κλαδί από το χρυσό στεφάνι (ΒΕΡΓΙΝΑ)
Μεταξύ των αποτελεσμάτων αυτής της δουλειάς ήταν η διαπίστωση ότι όλα τα αγγεία και σκεύη που συγκολλήθηκαν αποτελούσαν τον εξοπλισμό ενός οργανωμένου μαγειρικού χώρου, του οποίου μάλιστα η λειτουργία μπορεί να προσδιοριστεί στη διάρκεια του 7ου αιώνα π.Χ.

«Στο γενικότερο πλαίσιο της μελέτης των ευρημάτων της ανασκαφής ασχοληθήκαμε και με δύο ασυνήθιστα κεραμικά σπαράγματα με εγχάρακτες επιγραφές. Πρόκειται για ένα αποσπασματικό κλειστό αγγείο, πιθανόν από εργαστήριο της ανατολικής Ελλάδας, και μια κεραμίδα στέγης. Και τα δύο χρονολογούνται στα αρχαϊκά χρόνια και φέρουν επιγραφές σε καρικό αλφάβητο (σ.σ. αρχαία γλώσσα της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου). Για την ανάγνωσή τους συνεργαστήκαμε με τον καθηγητή Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης Ignasi - Xavier Adiego, έναν από τους πλέον ειδικούς μελετητές της καρικής γλώσσας. Ο καθηγητής Adiego διάβασε στην πρώτη επιγραφή τρία τυπικά καρικά κύρια ονόματα (Υσωλ δηλαδή Υσσωλλος, Υλιατ δηλαδή Υλίατος /Ολίατος, και την κατάληξη -υδιγος). Η αναγνώριση πολλών μεμονωμένων γραμμάτων ως αριθμητικών συμβόλων ενισχύει το ενδεχόμενο να έχουμε και στις δύο περιπτώσεις εμπορικές καταγραφές ή κάποιου είδους υπολογισμούς. Οι Κάρες είχαν από παλιά στενές σχέσεις με τους γείτονές τους Ιωνες και μαζί επιδόθηκαν σε διάφορες δραστηριότητες και είχαν κοινά εμπορικά ενδιαφέροντα, σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές. Στο Θερμαϊκό κόλπο πρέπει να τους έφεραν, λοιπόν, οι Ιωνες, αφού κατά τους αρχαϊκούς χρόνους η παρουσία των Ιώνων στο λιμάνι της αρχαίας Θέρμης ήταν ιδιαίτερα έντονη, όπως μας βεβαιώνουν τα σχετικά ευρήματα».

Αστείρευτες Αιγές...

Οι Αιγές εξακολουθούν να εντυπωσιάζουν. Η έρευνα στην αρχαία μακεδονική πρωτεύουσα τα τρία τελευταία χρόνια «έφερε στο φως αναπάντεχα ευρήματα», όπως σημειώνουν στη σχετική ανακοίνωση η καθηγήτρια Χρ. Παλιαδέλη (διευθύντρια της Πανεπιστημιακής Ανασκαφής στη Βεργίνα) και οι συνεργάτες της αρχαιολόγοι Δρ. Α. Κυριάκου και Α. Τούρτας.

Πανεπιστημιακή ανασκαφή Φιλίππων
Πανεπιστημιακή ανασκαφή Φιλίππων
Σε ένα χάλκινο κυλινδρικό σκεύος βρέθηκε χρυσή πυξίδα με καμένα οστά εφήβου (15-18 ετών) στο εσωτερικό της και χρυσό στεφάνι βελανιδιάς. Στον ίδιο χώρο εντοπίστηκαν μία αργυρή υδρία με ακτέριστα σκελετικά κατάλοιπα από την καύση ενός ενήλικου ατόμου και ένας αργυρός παναθηναϊκός αμφορέας με επιχρύσωση και εγχαράξεις μιας αδιάγνωστης μέχρις στιγμής εικονιστικής παράστασης. Από τις έρευνες (την ευθύνη είχε η συντηρήτρια Δρ. Βανέσσα Παπαγεωργίου) προέκυψε ότι περιείχε τα καμένα οστά μικρού παιδιού ηλικίας 3-7 ετών, μάλλον μικρού κοριτσιού, όπως «δείχνουν» τα χρυσά σκουλαρίκια με φτερωτές Νίκες που βρέθηκαν μαζί.

Οι ανασκαφές τον Αύγουστο του 2010 στο μεγάλο όρυγμα, όπου αποκαλύφθηκαν οι πολύτιμες ταφές του 2008 και 2009, έφεραν στο φώς αρχιτεκτονικά μέλη που μαρτυρούν την εξαιρετική ποιότητα στη δόμηση της κατασκευής.

Το 2010 ξεκίνησε επίσης και μια εξίσου σημαντική δουλειά: Η δημιουργία βάσης δεδομένων με τις έρευνες στο σκελετικό υλικό από το θάλαμο του τάφου ΙΙ στη Μεγάλη Τούμπα της Βεργίνας.

Οπως αναφέρει η κα Παλιαδέλη, «το Νοέμβριο του 1977 ο καθηγητής Μανόλης Ανδρόνικος και οι συνεργάτες του στο πλαίσιο της πανεπιστημιακής ανασκαφής άνοιγαν τον ασύλητο τάφο ΙΙ της Μεγάλης Τούμπας στη Βεργίνα, προσφέροντας στην ελληνική και τη διεθνή επιστημονική κοινότητα ένα πολύτιμο σύνολο ευρημάτων και ένα πλήθος ερωτημάτων που τροφοδότησαν και εξακολουθούν να τροφοδοτούν τον επιστημονικό διάλογο.

Το σκελετικό υλικό που περιείχε η χρυσή λάρνακα στον κυρίως θάλαμο του τάφου ειδικότερα, αποτέλεσε αντικείμενο ανθρωπολογικών προσεγγίσεων που τροφοδότησαν μιαν εκτενή συζήτηση για την ταυτότητα του νεκρού (Φίλιππος Β΄ ή Φίλιππος Γ΄ Αρριδαίος) και τη χρονολόγηση του τάφου ΙΙ της Μεγάλης Τούμπας που απασχολεί τους ειδικούς μέχρι τις μέρες μας (...) Τα αντικρουόμενα συμπεράσματα των ανθρωπολόγων, η έλλειψη από τη βιβλιογραφία μιας πλήρους καταγραφής των οστών του νεκρού και μιας πλήρους επίσης φωτογραφικής τους τεκμηρίωσης, σε συνδυασμό με τον κίνδυνο τα οστά να βρίσκονται αντιμέτωπα όχι μόνο με τη φθορά του χρόνου, αλλά και με το ενδεχόμενο της ανάγκης επανεξέτασής τους, μας οδήγησε στην απόφαση για τη δημιουργία μιας βάσης δεδομένων που θα κατέγραφε αναλυτικά τη μορφή, τα στοιχεία παθολογίας και τις σύγχρονες επεμβάσεις σε όλα τα οστά του σκελετού από τον θάλαμο του τάφου ΙΙ της Μεγάλης Τούμπας και θα πιστοποιούσε φωτογραφικά τη λεπτομερειακή αυτή καταγραφή (...) Με την ολοκλήρωση αυτής της βάσης δεδομένων και της ανάρτησής της στο διαδίκτυο, οι ειδικοί θα έχουν τη δυνατότητα να επιστρέφουν στο ζήτημα της ταύτισης του νεκρού του θαλάμου του τάφου ΙΙ της Μεγάλης Τούμπας με βάση αντικειμενικά κριτήρια και χωρίς την ανάγκη για αυτοψία (...)».

Πανεπιστημιακή ανασκαφή Φιλίππων
Πανεπιστημιακή ανασκαφή Φιλίππων
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα αποτελέσματα της πανεπιστημιακής ανασκαφής του ΑΠΘ στους Φιλίππους υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Γ. Γούναρη, η οποία έφερε στο φως «αρκετούς εργαστηριακούς και αποθηκευτικούς χώρους που μαζί με τα δημόσια κτήρια και τις ιδιωτικές κατοικίες που έχουν ανασκαφεί παλιότερα συμπληρώνουν την εικόνα της αποστολικής πόλης κατά τους πρώτους έξι αιώνες του χριστιανισμού».

Στα ευρήματα περιλαμβάνονται «αποθήκες λαδιού, κρασιού και σιτηρών, ένα ελαιοτριβείο και οι τρεις κλίβανοι ενός υαλουργικού εργαστηρίου που είχαν έλθει στο φως σε προγενέστερα χρόνια. Τα πρόσφατα ευρήματα ανάγονται στον 5ο και 6ο μ.Χ. αιώνα. Κάτω από τη φάση του 6ου αι. και σε βάθος δύο περίπου μέτρων αποκαλύφθηκαν τα ψηφιδωτά δάπεδα των αρχαιοτέρων κτηρίων που κοσμούνται με γεωμετρικά και άλλα θέματα τα οποία χρονολογούνται στον 4ο μ.Χ. αιώνα (...)».


Γ. Τ.

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
Ανθρώπινη ταφή στο ιερό του Διός(2016-08-11 00:00:00.0)
Σπουδαίο εύρημα στην Αμφίπολη(2014-03-18 00:00:00.0)
Αρχαία μουσικά όργανα(2012-11-09 00:00:00.0)
Νέα ευρήματα στο Διρό(2012-10-17 00:00:00.0)
Συνεχίζει να εκπλήσσει η Βεργίνα(2011-03-11 00:00:00.0)
«Αναπτυξιακές» διαδρομές, διαλυτικές πορείες(2000-06-18 00:00:00.0)

Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ