Στις 3 Σεπτέμβρη ο Ναπολέων, παραδίδοντας το σπαθί του στους Πρώσους, παραδίδει κι ένα στράτευμα από 80.000 άνδρες (Αναπαράσταση της ήττας του γαλλικού στρατού στο Σεντάν)

Στις 19 Ιούλη του 1870, ο αυτοκράτορας Ναπολέων ο ΙΙΙ, με προκήρυξη προς το γαλλικό λαό, ανακοινώνει τον πόλεμο με την Πρωσία, λέγοντας πως «είναι ο δικαιότερος των δικαίων αγώνων» από αυτούς που έχει κάνει μέχρι τώρα η Γαλλία. Οι στρατηγοί, από την άλλη, διαβεβαιώνουν ότι η νίκη είναι σίγουρη.

Το αποτέλεσμα ήταν η καταστροφική ήττα της Γαλλίας. Στις 3 Σεπτέμβρη ο Ναπολέων, παραδίδοντας το σπαθί του στους Πρώσους, παραδίδει κι ένα στράτευμα από 80.000 άνδρες.

Στο Παρίσι υπάρχει επαναστατικός αναβρασμός. Χιλιάδες λαού ξεχύνονται στους δρόμους και κατευθύνονται προς το «Παλέ - Βουρβόν», όπου συνεδριάζει η Εθνοσυνέλευση. Τα συνθήματα που βροντοφωνάζουν είναι: «Κάτω η αυτοκρατορία», «Ζήτω η Δημοκρατία». Η επανάσταση έχει ξεκινήσει, αλλά διαμορφώνονται δύο τάσεις. Από τη μια μεριά οι υπερασπιστές της «οικογένειας, της περιουσίας και της θρησκείας» και από την άλλη - οι «κόκκινοι» που δεν ικανοποιούνται με μια απλή αλλαγή πολιτεύματος, αλλά επιθυμούν αλλαγές στην ίδια τη σύνθεση της κοινωνίας. Αντικειμενικά, υπάρχει όξυνση των αντιθέσεων ανάμεσα στην αστική και την εργατική τάξη.

Στις 4 του Σεπτέμβρη οι βουλευτές αναγκάζονται από τον εξεγερμένο λαό να διακηρύξουν την εκθρόνιση του αυτοκράτορα και να ανακηρύξουν τη δημοκρατία. Η προσωρινή κυβέρνηση ονομάστηκε «κυβέρνηση εθνικής άμυνας», με επικεφαλής τον Θιέρσο.

Η «κυβέρνηση εθνικής άμυνας» σύντομα μετατρέπεται σε κυβέρνηση εθνικής προδοσίας, αφού φοβάται περισσότερο το εξοπλισμένο παρισινό προλεταριάτο (η αστική τάξη πάνω απ' όλα έχει τα ταξικά της συμφέροντα), απ' ό,τι τους Πρώσους του Βίσμαρκ. Η κυβέρνηση Θιέρσου προετοιμάζει τη συνθηκολόγηση της Γαλλίας. Ο λαός, όμως, δηλώνει: «Καλύτερα να χαθούμε κάτω από τα ερείπια του Παρισιού παρά να συνθηκολογήσουμε». Στο Παρίσι στήνονται οδοφράγματα.

Την 1η Γενάρη του 1871 μια επιτροπή, αποκαλούμενη «Επιτροπή των οδοφραγμάτων» εκπροσωπούμενη από τον Ανρί Ροσφόρ, βετεράνο αγωνιστή του 1848, καλεί τους κατοίκους του Παρισιού να ετοιμάσουν σάκους με άμμο και χώμα για να φτιάξουν οδοφράγματα, σε περίπτωση που οι Γερμανοί μπουν στο Παρίσι.

Στις αρχές του Μάρτη, στο Παρίσι, ο οπλισμένος λαός ιδρύει την Εθνοφρουρά.

Ο Θιέρσος γνωρίζει πολύ καλά ότι, εκτός από τη δική του εξουσία, υπάρχει και η εξουσία του εξοπλισμένου λαού με την Εθνοφρουρά. Ετσι συνεδριάζει η κυβέρνηση στο Δημαρχείο και αποφασίζει να την καταστρέψει ή το πολύ να την αποδυναμώσει, αφού πάρει τα όπλα της που βρίσκονται στα υψώματα της Μονμάρτης, της Μπελβί και Μπιτ Σιμόν.

Γύρω στις 5 η ώρα τα ξημερώματα, στις 18 Μάρτη, κάποιος πληγωμένος πολίτης καταφεύγει στο σπίτι όπου βρίσκεται η Κεντρική Επιτροπή της Εθνοφρουράς και ανακοινώνει ότι είδε κάποια ύποπτη προώθηση του κυβερνητικού στρατεύματος. Ο έλεγχος που γίνεται επαληθεύει την πληροφορία. Με συνθηματικό συναγερμό, οι άντρες της Εθνοφρουράς καταλαμβάνουν τις καθορισμένες τους θέσεις.

Η Κεντρική Επιτροπή της Εθνοφρουράς διατάζει γενική αντεπίθεση στο «Hotel de Ville». Σε πολλά σημεία του Παρισιού έχουμε συναδέλφωση του εξοπλισμένου λαού με τους στρατιώτες του Θιέρσου.

Οι στρατιώτες αρνήθηκαν να πυροβολήσουν το λαό και έπιασαν δύο στρατηγούς (τον Λεκόντ και τον Τομά) και τους τουφέκισαν. Η Κεντρική Επιτροπής της Εθνοφρουράς πέρασε από την άμυνα στην επίθεση και έστειλε τάγματα από τις εργατικές συνοικίες στο κέντρο της πόλης. Τα τάγματα αυτά κυρίευσαν την αστυνομική διεύθυνση, πολλά υπουργεία, σιδηροδρομικούς σταθμούς, τους στρατώνες, σε μερικές συνοικίες τα δημαρχεία, και αργά το βράδυ το κεντρικό δημαρχείο όπου ύψωσαν κόκκινη σημαία. Η πρωτεύουσα της Γαλλίας είχε πέσει στα χέρια των ξεσηκωμένων εργατών.

Γύρω στις 11 το βράδυ, η Εθνοφρουρά έχει στα χέρια της όλο το Παρίσι μαζί με το Δικαστήριο και τον Κεραμεικό. Ο Θιέρσος, πανικόβλητος, καταφεύγει στις Βερσαλλίες ξεχνώντας ακόμα και τη γυναίκα του. Με εξαίρεση κάποια επεισόδια, αυτή ήταν η πιο αναίμακτη επανάσταση που γνώρισε ποτέ το Παρίσι.

Η κυβέρνηση του Θιέρσου κατέφυγε στην παλιά έδρα των Γάλλων βασιλέων - στις Βερσαλίες (17-19 χλμ. έξω από το Παρίσι). Εδώ συγκεντρώθηκε και ο στρατός. Η Κεντρική Επιτροπή της Εθνοφρουράς έγινε προσωρινή κυβέρνηση του προλεταριάτου που νίκησε.

Ενα μέρος από τους ηγέτες του επαναστατημένου Παρισιού ζήτησε να γίνει αμέσως επίθεση εναντίον των Βερσαλιών, αλλά η επιτροπή της Εθνοφρουράς δεν έκανε την επίθεση για να συντρίψει τις ένοπλες δυνάμεις της αντεπανάστασης, τη στιγμή που ήταν πολύ αδύνατες. Τις μέρες αυτές, η κυβέρνηση του Θιέρσου είχε στη διάθεσή της μόνο 27-30 χιλ. στρατό με πολύ πεσμένο το ηθικό του.

Το λάθος αυτό έδωσε καιρό στην κυβέρνηση του Θιέρσου να συνέλθει από τον πανικό και να δυναμώσει γρήγορα το στρατό της.

Η Κεντρική Επιτροπή αφοσιώθηκε πέρα για πέρα στην προετοιμασία των εκλογών για την Παρισινή Κομμούνα. Πίστευε πως πριν από όλα είχε καθήκον να παραδώσει το γρηγορότερο την εξουσία της στο Οργανο που θα εκλεγόταν από όλους τους κατοίκους του Παρισιού.

Στις 26 Μάρτη έγιναν οι εκλογές για την Παρισινή Κομμούνα με καθολική ψηφοφορία. Εκλέχτηκαν 86 αντιπρόσωποι. Στις 28 Μάρτη η Κομμούνα ανακηρύχτηκε επίσημα στην πλατεία του δημαρχείου, όπου συγκεντρώθηκαν οι κάτοικοι του Παρισιού και εκατό χιλιάδες εθνοφρουροί που ζητωκραύγαζαν με ενθουσιασμό τους εκλεγμένους.

Η κυβέρνηση του Θιέρσου δε διστάζει να ζητήσει βοήθεια από τον εχθρό της Γαλλίας - από την κυβέρνηση της γερμανικής αυτοκρατορίας. Οι απεσταλμένοι του Θιέρσου ζήτησαν από τη γερμανική κυβέρνηση να εγκρίνει την αύξηση του στρατού των Βερσαλιών σε 80 χιλ. άντρες, απελευθερώνοντας τους αιχμάλωτους Γάλλους στρατιώτες και αξιωματικούς. Η γερμανική κυβέρνηση ικανοποίησε πρόθυμα την παράκληση αυτή του Θιέρσου. Πέντε μέρες ύστερα από την ίδρυση της Κομμούνας, οι αντεπαναστάτες των Βερσαλιών άρχισαν τις επιχειρήσεις χτυπώντας τις προχωρημένες θέσεις των κομμουνάρων. Ετσι, στο προλεταριάτο του Παρισιού, επιβάλανε τον εμφύλιο πόλεμο. Από τη στιγμή αυτή, το προλεταριάτο αναγκάζεται να υπερασπίσει τις επαναστατικές του κατακτήσεις με έναν επίμονο και σκληρό αγώνα εναντίον των ενωμένων δυνάμεων της αστικής αντεπανάστασης.

Μεγάλη δυσκολία για την Παρισινή Κομμούνα ήταν το ότι οι επαρχιακές πόλεις δε βοήθησαν το επαναστατημένο Παρίσι. Από τις 19 ως τις 27 Μάρτη σε πολλά μεγάλα βιομηχανικά κέντρα - Μασσαλία, Λυών, Τουλούζη, Σαιντ Ετιέν, Ναρβόνη, Λιμόζ, Λε Κρεζό - ξέσπασαν εξεγέρσεις και ιδρύθηκαν επαναστατικές κομμούνες. Στην καθοδήγηση του επαναστατικού κινήματος στο Μπορντό πήρε ενεργό μέρος ο Γάλλος σοσιαλιστής Λαφάργκ. Στις 30 Απρίλη στη Λυών, όπου γίνονταν δημαρχιακές εκλογές, ξεσπάει καινούρια εξέγερση. Αλλά οι επαρχιακές κομμούνες δεν κρατήθηκαν περισσότερο από 3-4 μέρες. Μόνο στη Μασσαλία η Κομμούνα κράτησε 10 μέρες. Η έλλειψη γερής επαφής ανάμεσα στις διάφορες εστίες του επαναστατικού κινήματος στις επαρχίες και τα σοβαρά λάθη των ηγετών του διευκόλυναν την κυβέρνηση των Βερσαλιών να συντρίψει όλες αυτές τις εξεγέρσεις.

Η προσπάθεια να ιδρυθεί Κομμούνα και στο Αλγέρι, όπου ξεσηκώθηκαν οι ντόπιοι εργάτες και δημοκράτες, απότυχε. Ταυτόχρονα, στο Αλγέρι, ξεσπάει εθνικοαπελευθερωτική εξέγερση του αραβικού πληθυσμού εναντίον των Γάλλων αποικιοκρατών που τον καταπίεζαν. Η εξέγερση αυτή απλώθηκε τόσο πολύ, που η κυβέρνηση του Θιέρσου μόλις στις αρχές του 1872 κατόρθωσε να την εκμηδενίσει.

Η Κομμούνα, μετά από 72 μέρες ηρωικής δράσης χιλιάδων μαχητών του Παρισιού, πραγματοποιώντας την έφοδο του προλεταριάτου στον ουρανό, ηττήθηκε. Πολλοί μαχητές της εκτελέστηκαν ή εξορίστηκαν από την αστική κυβέρνηση του Θιέρσου. Ηταν, όμως, η εξέγερση, στην οποία για πρώτη φορά η εργατική τάξη ηγείται των κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων «ως τάξη για τον εαυτό της», χειραφετημένη πολιτικά από την αστική τάξη. Οπως έγραψε χαρακτηριστικά ο Μαρξ, «ήταν η πρώτη επανάσταση με την οποία η εργατική τάξη αναγνωρίστηκε ανοιχτά, σαν η μόνη τάξη που ήταν ακόμα ικανή για κοινωνική πρωτοβουλία» (Κ. Μαρξ - Φρ. Ενγκελς, «Διαλεχτά Εργα», τ. 1ος, σελ. 627). Αλλά το έργο της έμεινε στην Ιστορία ως ο προάγγελος μιας νέας κοινωνίας, φωτίζοντας το δρόμο της παγκόσμιας εργατικής τάξης για τον κομμουνισμό.

Πηγή: Παγκόσμια Ιστορία της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ, τ. Ζ1