Η πολυεθνική αεροπορική δύναμη που έχει κατακλύσει τις ελληνικές αεροπορικές βάσεις σε παράταξη: Γάλλοι, Αραβες, Αμερικανοί και Ελληνες συνάδελφοί τους σε αναμνηστική φωτογραφία στο αεροδρόμιο της Σούδας

Η λιβυκή οικονομία εξαρτάται πρωτίστως από τα έσοδα του τομέα των υδρογονανθράκων. Της συνεισφέρει το 95% στα έσοδα από τις εξαγωγές, το 56% του ΑΕΠ, το 70% των κρατικών εσόδων και το 60% των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων. Η Λιβύη αποτελεί πόλο έλξης ξένων επενδύσεων κυρίως στον ενεργειακό τομέα. Η κυβέρνηση Καντάφι είχε θέσει στόχο το διπλασιασμό της παραγωγής πετρελαίου ως το 2012. Για να επιτευχθεί ο διπλασιασμός υπολογίστηκε ότι απαιτούνται επενδύσεις ύψους 35 δισ. δολαρίων.

Η κυβέρνηση Καντάφι ανακοίνωσε το 2004 πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων 360 κρατικών επιχειρήσεων και η διαδικασία συνεχίζεται. Εντοπίζονται «επιχειρηματικές ευκαιρίες» στον τομέα των υδρογονανθράκων, στη διύλιση, τις μεταφορές, τις κατασκευές, έργα μηχανικού και αρχιτέκτονα, υπηρεσίες συμβούλου, πληροφορική - νέες τεχνολογίες, μεταποίηση, τουρισμό, στον ιατρικό τομέα (νοσοκομεία, εξοπλισμός, εκπαίδευση), αφαλάτωση και διαχείριση ύδατος, γεωργία. Πρόκειται για μια πολλά υποσχόμενη αγορά σε φάση μετάβασης, με σημαντικές ευκαιρίες στο εμπόριο και στις επενδύσεις, αλλά και σημαντικές προκλήσεις και κινδύνους.

Ας δούμε ορισμένα χαρακτηριστικά στοιχεία:

Λιβυκές επενδύσεις στο εξωτερικό: Η Κεντρική Τράπεζα της χώρας κάλυψε ποσό 250 εκατ. ευρώ στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ιταλικής τράπεζας Unicredit. Από 4,9% των μετοχών της τράπεζας, ανέβηκε στο 7%, καθιστάμενη ο μεγαλύτερος μέτοχος της Unicredit. Εξάλλου ο Μπερλουσκόνι συμφώνησε η Λιβύη να εξαγοράσει το 10% της ιταλικής εταιρείας ενέργειας ΕΝΙ (από 2% που κατείχε). Παράλληλα Λιβύη και κυβέρνηση του Λουξεμβούργου συμφώνησαν για την εξαγορά από την πρώτη της τράπεζας Kaupthing Bank.

Μεγάλη τέτοια επενδυτική δραστηριότητα τα λιβυκά κρατικά επενδυτικά κεφάλαια. Π.χ. το Εconomic and Social Development Fund (Ταμείο Οικονομικής και Κοινωνικής Ανάπτυξης) είναι μέτοχος πολλών διεθνών ομίλων όπως οι VINCI (Γαλλία), VEOLIA, SUEZ, BNP PARIBAS, DAEWOO (Κορέα), CCC (Λίβανος), ASAMI (Αυστρία), ITALCIMENTI (Ιταλία).

Εισαγωγές - εξαγωγές: Η χώρα το 2008 πραγματοποίησε εξαγωγές αξίας 66,13 δισ. δολ. και εισαγωγές αξίας 20,64 δισ. δολαρίων.

Σημαντικότεροι πελάτες της Λιβύης ήταν οι Ιταλία (42% του συνόλου των εξαγωγών), Γερμανία (12,%), Ισπανία (7%), ΗΠΑ (7%) και Γαλλία (6%).

Κυριότεροι προμηθευτές ήταν οι Ιταλία (19%), Γερμανία (8%), Κίνα (8%), Τυνησία (7%), Γαλλία (6%), Τουρκία (6%) και ΗΠΑ (4%). Το μερίδιο των ιταλικών εξαγωγών στο σύνολο των λιβυκών εισαγωγών είναι στην πραγματικότητα μεγαλύτερο καθώς μεγάλο τμήμα των ιταλικών εξαγωγών, ιδιαίτερα του κλάδου τροφίμων, διοχετεύεται στη λιβυκή αγορά μέσω Μάλτας και Τυνησίας.

Σύμφωνα με την έκθεση της CIA («Τhe World Factbook»), οι άμεσες ξένες επενδύσεις το 2008 υπολογίζονταν σε 8,736 δισ. δολ. και οι λιβυκές επενδύσεις στο εξωτερικό σε 4,783 δισ. δολ.

Τα πετρελαϊκά αποθέματα της χώρας εκτιμώνται σε 41,4 δισ. βαρέλια (OPEC 2008). Η παραγωγή πετρελαίου το 2006 ανήλθε σε 1,72 εκατ. βαρέλια ημερησίως, η εγχώρια κατανάλωση σε 237.000 βαρέλια ημερησίως και οι εξαγωγές της χώρας διαμορφώθηκαν στα 1,34 εκατ. βαρέλια ημερησίως. Σχεδόν το 90% των λιβυκών εξαγωγών αργού πετρελαίου κατευθύνεται σε ευρωπαϊκές χώρες. Το λιβυκό αργό πετρέλαιο είναι υψηλής ποιότητας, χαμηλής περιεκτικότητας σε θείον, το δε κόστος εξόρυξης και παραγωγής κυμαίνεται (τιμές 2003) περί τα 2-3 δολ. ανά βαρέλι.

Διοχετεύεται στην Ευρώπη από την ΟILINVEST (λιβυκή κρατική εταιρεία) και εμπορεύεται από ευρωπαϊκές εταιρείες όπως οι AGIP, OMV, REPSOL YPF, TUPRAS, CEPSA, TOTAL. Η OILINVEST διαθέτει 40 θυγατρικές στο εξωτερικό, σημαντικότερες των οποίων είναι η ΤAMOIL και η GATOIL. Η σημαντικότερη θυγατρική της TAMOIL, η TAMOIL ITALIA διαθέτει δίκτυο 2.100 σταθμών στην Ιταλία.

Η Λιβύη προσελκύει το ενδιαφέρον των ξένων πετρελαϊκών εταιρειών, λόγω του χαμηλού κόστους παραγωγής πετρελαίου, της εγγύτητας στις ευρωπαϊκές αγορές και των προοπτικών αναπτύξεως των υποδομών. Περίπου 130 ξένες πετρελαϊκές εταιρείες εκδήλωσαν τα τελευταία χρόνια ενδιαφέρον να πάρουν από τη λιβυκή κυβέρνηση άδεια έρευνας, εξορύξεως και εκμεταλλεύσεως πετρελαϊκών κοιτασμάτων. Η κυβέρνηση Καντάφι είχε τέτοιες συμφωνίες με τις ΕΝΙ (Iταλία), ΟCCIDENTAL/OMV (ΗΠΑ/Αυστρία), REPSO/ΤOTAL/OMV/STATOIL/HYDRO (Ισπανία/Γαλλία/Αυστρία/Νορβηγία) και PETROCANADA (Καναδάς). Μάλιστα σε επαναδιαπραγμάτευση πέτυχε κάθε εταιρεία/όμιλος για την ανανέωση της συμφωνίας να καταβάλει bonus 1 δισ. δολ., όπως και να μειωθεί το ποσοστό που λαμβάνουν οι ξένες εταιρείες από το εξορυσσόμενο πετρέλαιο.

Η χώρα διαθέτει 5 διυλιστήρια σε Ρας Λανουφ, Ζάουια, Τομπρούκ, Σαρίρ και Μπρέγκα. Αύγουστο 2008 η TRANSASIA GA και η STAR PETRO ENERGY (Hνωμένα Αραβικά Εμιράτα) υπέγραψαν συμφωνία με τη Λιβύη για τον εκσυγχρονισμό του διυλιστηρίου Ρας Λανούφ. Κορεατική εταιρεία ανέλαβε τον εκσυγχρονισμό του διυλιστηρίου της Ζάουια. Ioύλη 2008 υπεγράφη συμφωνία για ίδρυση μεικτής εταιρείας μεταξύ της νορβηγικής YARA και της Λιβύης για τον εκσυγχρονισμό και επέκταση της μονάδας παραγωγής ουρίας και αμμωνίας στην Μπρέγκα. Οκτώβρη 2008 η αμερικανική FOSTER WHEELER ανέλαβε το «project management» κατασκευής διυλιστηρίου στη Ζουάρα στα λιβοτυνησιακά σύνορα.

Στο φυσικό αέριο τα μέχρι στιγμής βεβαιωμένα αποθέματα της Λιβύης ανέρχονται σε 53 tcf (τρισ. κυβικά πόδια = 1.314 τρισ. κυβικά μέτρα) κατατάσσοντας τη χώρα πλέον στη 13η θέση παγκοσμίως, ενώ υπολογίζεται ότι το σύνολο των αποθεμάτων της χώρας ανέρχεται σε 70-100 tcf. Δεκέμβρη 2007 έλαβε χώρα ο πρώτος γύρος παραχώρησης αδειών έρευνας και εκμετάλλευσης φυσικού αερίου στη Λιβύη, όπου πλειοδότησαν η αγγλοολλανδικών συμφερόντων SHELL, η ρωσική GAZPROM, η αλγερινή SONATRACH και η πολωνική POLSKI. Στο διαγωνισμό συμμετείχαν 35 εταιρείες για παραχώρηση 12 συμβολαίων. Η SONATRACH συμμετείχε στο διαγωνισμό σε συνεργασία με την OIL INDIA. Μέχρι το Δεκέμβρη 2008 η NOC είχε υπογράψει συμβόλαια με τις OCCIDENTAL (ΗΠΑ), RWE (Γερμανία), SHELL (Ολλανδία/Μ. Βρετανία), GAZPORM (Ρωσία), SONATRACH (Αλγερία) και PGNIG (Πολωνία). Εχει επίσης υπογράψει συμβόλαια με τις SHELL (2005), ENI (2007) και BP (2007).

Εξάλλου η λιβυκή κυβέρνηση ξεκίνησε το έργο Western Libya Gas Project (εκμετάλλευση χερσαίων κοιτασμάτων στην κοιλάδα του Γκαντάμες. Ιταλολιβυκή κοινοπραξία (η λιβυκή NOC και η ιταλική ΕΝΙ) κατασκεύασε τον υποθαλάσσιο αγωγό «Greenstream» που συνδέει τη Mελίτα κοντά στα σύνορα με την Τυνησία, με τη Σικελία μετά από διαδρομή 520 χλμ. Το έργο κόστισε 8,7 δισ. δολ.

H εταιρεία SHELL ανέλαβε το 2005 την ολοκλήρωση ενός μεγάλου έργου για εκσυγχρονισμό του σταθμού υγροποίησης φυσικού αερίου (LNG) στην πόλη Μπρέγκα παράλληλα με την έρευνα και ανάπτυξη 5 περιοχών στην πλούσια σε υδρογονάνθρακες κοιλάδα της Σύρτης. Επίσης υπάρχουν σχέδια για την κατασκευή ενός νέου σταθμού LNG στο Ρας Λανούφ. Μάη 2007 υπεγράφη μεταξύ λιβυκού δημοσίου και της ΒRITISH PETROLEUM συμφωνία αξίας 900 εκατ. δολ. για έρευνα και εκμετάλλευση φυσικού αερίου και πετρελαίου σε υπεράκτιες περιοχές στον κόλπο της Σύρτης και χερσαίες στην κοιλάδα του Γκαντάμες σε έκταση συνολικά 54.000 τ.χλμ.

Στην ηλεκτρική ενέργεια ανακοινώθηκε η υπογραφή συμβολαίων με τη γαλλική AREVA για κατασκευή δικτύου διανομής (440,6 εκατ. δολ.), με την κορεατική HYUNDAI ENGINEERING & CONSTRUCTION για κατασκευή θερμοηλεκτρικού σταθμού (717 εκατ. δολ.) και την κορεατική DOOSAN HEAVY INDUSTRIES & CONSTRUCTION για κατασκευή σταθμού ηλεκτροπαραγωγής (267,5 εκατ. δολ.). Η κυβέρνηση Καντάφι πριν την επίθεση σχεδίαζε την κατασκευή 13 νέων σταθμών για την αύξηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

Στις Κατασκευές η HYDRA PROPERTIES με έδρα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα υπέγραψε συμβόλαιο για κατασκευή γραφείων αξίας 150 εκατ. δολ. Εργα υποδομής στην πόλη Τατζούρα ανατέθηκαν στην αυστριακή STRABAG αξίας 638 εκατ. δολ. Στην αγορά δομικών υλικών εισάγονται σχεδόν στο σύνολο οι υψηλότερες κατηγορίες, όπως πατώματα, χρώματα, πόρτες - παράθυρα, ηλεκτρολογικά - υδραυλικά προϊόντα. Κυριαρχούν τα κινεζικά, αιγυπτιακά, τουρκικά, τυνησιακά και ιταλικά προϊόντα.

Η Βιομηχανία της χώρας εκτός πετρελαϊκού τομέα, περιλαμβάνει επεξεργασία αγροτικών προϊόντων, πετροχημικά, τσιμεντοβιομηχανίες, επεξεργασία σιδήρου και χάλυβα. Εχουν ανακοινωθεί προγράμματα ιδιωτικοποιήσεων στην τσιμεντοβιομηχανία και στη χαλυβουργία.

Στον Τουρισμό το Σεπτέμβρη 2007 ανακοινώθηκε ένα μεγαλόπνοο έργο τουριστικής ανάπτυξης της Κυρηναϊκής με την ονομασία «Πράσινο Βουνό». Καλύπτει παραλιακή, κυρίως, έκταση 5.500 τ.χλμ. μεταξύ Βεγγάζης και Τομπρούκ. Το «master plan» του έργου εκπόνησε η βρετανική εταιρεία συμβούλων FOSTER & PARTNER και στα πρώτα πιλοτικά έργα στον αρχαιολογικό χώρο της Κυρήνης συμμετέχουν οι εταιρείες GHALLENGER (συμφερόντων Τατανάκη) και STANISLAW ENERGY.

Στην Υγεία από τα εισαγόμενα προϊόντα το 70% αφορά φαρμακευτικό υλικό και 30% ιατρικό εξοπλισμό. Οι σημαντικότεροι προμηθευτές είναι οι Βρετανία, Ιταλία, Ελβετία, Γερμανία και Γαλλία.

Στη λιβυκή τραπεζική αγορά κυριαρχούν 5 τράπεζες που ανήκουν πλήρως ή σε πλειοψηφία στην Κεντρική Τράπεζα. Κατέχουν το 90% της αγοράς όσον αφορά τις καταθέσεις. Δύο είναι σε διαδικασία ιδιωτικοποίησης. Η γαλλική BNP PARIBAS απέκτησε τον Ιούλη 2007 το 19% της SAHARA BANK και το «management» της τράπεζας με δυνατότητα αγοράς του 51% τα επόμενα 3-5 έτη. Επίσης η ιορδανική ARAB BANK απέκτησε το 19% της WAHDA BANK.

Στις Τηλεπικοινωνίες η Λιβύη υπέγραψε συμβόλαιο 161 εκατ. ευρώ με τη γαλλική ALCATEL και την ιταλική SIRTI για εκσυγχρονισμό δικτύου. Η κινεζική ΖΤΕ υπέγραψε συμβόλαιο για προμήθεια δικτύου. Η ALCATEL ανέλαβε και την εγκατάσταση δικτύου κόστους 40 εκατ. ευρώ.

Στις Μεταφορές η λιβυκή κυβέρνηση σχεδίαζε παράκτιο αυτοκινητόδρομο για σύνδεση Τυνησίας με Αίγυπτο. Στην επίσκεψή του στη Λιβύη τον Αύγουστο 2008 ο Μπερλουσκόνι πρότεινε η Ιταλία να χρηματοδοτήσει την κατασκευή του. Εξάλλου σημαντικός αριθμός μειοδοτικών διαγωνισμών για κατασκευή νέων και εκσυγχρονισμό υφισταμένων οδών κατακυρώθηκε σε ασιατικές κυρίως εταιρείες.

Στα αεροδρόμια τρία μεγάλα έργα τελούσαν υπό την επίβλεψη της γαλλικής εταιρείας ΑDP-I:

• Εκσυγχρονισμός και επέκταση του αερολιμένα της Τρίπολης. Στον όμιλο που ανέλαβε την εκτέλεση του έργου συμμετέχουν η τουρκική κοινοπραξία TAV, η CCC (λιβανική με έδρα την Αθήνα), η ODERBRECHT (Βραζιλία) και η γαλλική VINCI.
• Επέκταση του αερολιμένα της Βεγγάζης. Το ανέλαβε η καναδική S.C. LAVALIN.
• Μετατροπή του αερολιμένα της Σέμπχα σε διεθνή αερολιμένα. Οι εργασίες πραγματοποιούνται από την τουρκική TAV και τη CCC.

Στους σιδηροδρόμους κατασκευή σημαντικών τμημάτων ανατέθηκε στην κινεζική CHINA RAILWAY CONSTRUCTION. Η κατασκευή του τμήματος Σύρτη - Βεγγάζη πήγε στην RUSSIAN RAILWAY RZD. Η σύμβαση υπογράφηκε κατά την επίσκεψη Πούτιν στη Λιβύη τον Απρίλη 2008. Στους Ρώσους αναμενόταν να κατακυρωθεί και η κατασκευή του δικτύου Βεγγάζη - Τομπρούκ. Επρόκειτο να προκηρυχθούν κι άλλοι μειοδοτικοί διαγωνισμοί. Η επίβλεψη των εργασιών είχε προγραμματιστεί να γίνεται σε συνεργασία με το γερμανικό όμιλο GI-CONSULT.

• Στον κατασκευαστικό τομέα δραστηριοποιούνται οι εταιρείες J&P, ΕΤΕΠ (που μετονομάστηκε σε ΤΑGECO), ΑΡΧΙΡΟΔΟΝ (επέκταση - εκσυγχρονισμός λιμένος Τριπόλεως), ΣΙΚΕΛΙΣ και MARITECH (ανέλαβε την τοποθέτηση καλωδίων οπτικών ινών στα λιβυκά παράλια). Η OLYMPIA ανέλαβε λιμενικό έργο δυτικά της Τρίπολης. Επίσης ελληνικές κατασκευαστικές εταιρείες έχουν ιδρύσει υποκαταστήματα στη χώρα και διεκδικούν ανάληψη έργων.
• Η INTRACOM με τη θυγατρική της INTRACOM LIBYA BRANCH διεκδίκησε την ανάληψη τηλεπικοινωνιακών έργων.
• Τα ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ ΑΕ (συμμετοχή 20% σε κοινοπραξία με την αυστραλιανή WOODSIDE ENERGY και την ισπανική REPSOL) πούλησαν τον Ιούλη 2008 τη συμμετοχή τους στην GAZ DE FRANCE έναντι τιμήματος 151 εκατ. δολ.
• Τα Διυλιστήρια Χερσονήσου του Αίμου ΑΕΒΕ (GREEN OIL SA) συμμετέχουν με 66% σε Joint Venture με τη λιβυκή εταιρεία FARIS AL KHALLEJ.
• Η ΕΤΕΜ ίδρυσε μεικτή ελληνολιβυκή επιχείρηση υπό την επωνυμία LAMAR SA PRODUCTION & STOCK JOINT COMPANY και επένδυσε 20 εκατ. ευρώ στην κατασκευή μονάδας χύτευσης αλουμινίου και μονάδων παραγωγής προφίλ αλουμινίου και ηλεκτροστατικής βαφής. Το 2008 εξαγόρασε το ποσοστό του Λίβυου συνεταίρου και κατέχει πλέον το 90% του κεφαλαίου της LAMAR.
• Υπεγράφη Μνημόνιο Συνεργασίας μεταξύ των ελληνικών εταιρειών ELITHERM και ΕUROAXES, και της Λιβυκής Αρχής Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για εκτέλεση δύο επενδυτικών έργων (μονάδα παραγωγής συστημάτων ηλιακής ενέργειας και μονάδα παραγωγής φωτοβολταϊκών στοιχείων).