Αστραπή πάνω στο νερό | ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ

ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ

ΒΙΜ ΒΕΝΤΕΡΣ - ΝΙΚΟΛΑΣ ΡΕΪ

Αστραπή πάνω στο νερό

Νικόλας Ρέι στην Αστραπή πάνω στο νερό

Πριν και πάνω από οτιδήποτε άλλο, η ταινία ΑΣΤΡΑΠΗ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΝΕΡΟ ή NICK'SMOVIE συνιστά το αποτέλεσμα σχέσης φιλίας μεταξύ του Βιμ Βέντερς και του Νίκολας Ρέι, σχέση που αρχίζει την εποχή του «Ο Αμερικάνος Φίλος», όπου ο σκηνοθέτης του «Επαναστάτη χωρίς αιτία», πολέμιος του πουριτανισμού και αμφισβητίας της ψευδαίσθησης του «αμερικάνικου ονείρου», ερμήνευσε το ρόλο του ζωγράφου Derwatt. Σε συνάντησή τους το 1976 στη Νέα Υόρκη, ο Ρέι εξέφρασε στον Βέντερς την επιθυμία να επιστρέψει στον κινηματογράφο, να ξαναπιάσει και να ολοκληρώσει μια πειραματική ταινία που ξεκίνησε το 1971 με φοιτητές του HarpurCollge της Νέας Υόρκης. Ομως ο καρκίνος του - που διαγνώστηκε το 1963 τότε που γύριζε το «55 Μέρες στο Πεκίνο» - επιδεινωνόταν με γοργούς ρυθμούς προκαλώντας του φυσική φθορά και απομακρύνοντάς τον από κάθε εργασιακή πρόθεση.

Σε μια από τις συναντήσεις τους, οι δύο σκηνοθέτες αποφασίζουν να κάνουν μαζί ένα φιλμ και καθένας τους χωριστά ξεκινά να δουλεύει πάνω σε προσωπικές ιδέες. Τον Νίκολας Ρέι γαργαλούσαν από καιρό δύο ιστορίες. Η πρώτη, με τον προσωρινό τίτλο «Αστραπή πάνω στο νερό» μιλούσε για δύο φίλους που σαλπάρουν με ένα σκαρί για την Κίνα, όπου ελπίζουν να βρουν ένα σπάνιο είδος ginseng που θα θεράπευε ως διά θαύματος τον καρκίνο του ενός, του γηραιότερου. Η δεύτερη που έφερε τον τίτλο «I'ma stranger heremyself», ήταν η ιστορία ενός ηλικιωμένου, κοντά στο θάνατο ζωγράφου, ο οποίος φρενιτικά ζωγράφιζε αντίγραφα των δικών του έργων, με τα οποία θα αντικαθιστούσε τα πρωτότυπα που βρίσκονταν εκτεθειμένα σε διάφορα μουσεία, επανακτώντας κατ' αυτόν τον τρόπο την κυριότητα του δημιουργού πάνω στο έργο του, την κυριότητα της ταυτότητάς του, πριν το θάνατό. Και στις δύο ιστορίες διαγράφεται η θέληση του ετοιμοθάνατου Ρέι να πραγματοποιήσει ένα φιλμ «διαθήκη» και όπως αναφέρει ο ίδιος κάπου στην ταινία «...για έναν άνθρωπο που επιθυμεί, προτού πεθάνει, να ξαναβρεί τον εαυτό του, να ξαναβρεί τον σεβασμό στον εαυτό του».

Ο Νίκολας Ρέι με τον Τζέιμς Ντιν κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας Επαναστάτης χωρίς αιτία

Μεταξύ 1978 και 1979 ο Νίκολας Ρέι υποβάλλεται σε τρεις χειρουργικές επεμβάσεις, αλλά ο καρκίνος έχει ήδη κάνει μετάσταση από τους πνεύμονες στον εγκέφαλο. Την ίδια περίοδο, ο Βέντερς βρίσκεται στο Λος Αντζελες όπου επεξεργάζεται την ταινία του «Hammet», ταξιδεύει όμως συχνά στη Νέα Υόρκη και επισκέπτεται το φίλο του.

Από τη στιγμή που αρχίζουν τα γυρίσματα του «Αστραπή πάνω στο νερό» αρχίζει και η ιστορία ενός δύσκολου φιλμ που αυτοσχεδιάζεται μέρα με τη μέρα ενώ η φυσική αδυναμία του Ρέι καθορίζει, επιβραδύνοντας ή και εμποδίζοντας, τα γυρίσματα. Η ταινία είναι προορισμένη να ολοκληρωθεί με τον επικείμενο πραγματικό θάνατο του πρωταγωνιστή, η δραματικότητα του οποίου επηρεάζει και το κοπιώδες μοντάζ. Δομημένο σε δύο επίπεδα - αφενός σε επίπεδο κινηματογραφικής, τεχνητής δηλαδή μετατόπισης της αγωνίας του Ρέι και της ανθρώπινης εμπειρίας που συνδέει τους δύο φίλους (ο Ρέι απέναντι στον θάνατο/ ο Βέντερς απέναντι στο θάνατο του Ρέι) και αφετέρου της κινηματογραφημένης τεκμηρίωσης της πρακτικής του φιλμ, της αργής και σταδιακής κατασκευής του καλλιτεχνικού προϊόντος, - το «Αστραπή πάνω στο νερό» μετατρέπεται σε διαλεκτική αντίθεση μεταξύ Πραγματικότητας και Μυθοπλασίας, σε φιλονικία μεταξύ Ζωής και Κινηματογράφου, μεταξύ της φυσικότητας και της νόησης.

Ο Νίκολας Ρέι συνιστά την Πραγματικότητα με την έντονη παρουσία του θανάτου και την προοδευτικά φυσική κατάπτωση. Η ταινία εγγράφεται στη Μυθοπλασία. Μόνο διά της μυθοπλασίας είναι δυνατή η διείσδυση στο μυστήριο της Πραγματικότητας, ώστε να επιτευχθεί η συλλογή της αυθεντικότητας των φαινομένων, της Αλήθειας. Ο καρκίνος και ο θάνατος είναι δεδομένα αντικειμενικά και μη αναστρέψιμα που ανασύρονται στην επιφάνεια τεχνητά, μέσα από την «παράσταση». Ο αυτοσχεδιασμός στην σεκάνς του νοσοκομείου στηρίζεται στον Βασιλιά Ληρ, ο Ρέι στο κρεβάτι του θανάτου μιλάει ήρεμα για την αρρώστια του στην κόρη του (την οποία υποδύεται η τραγουδίστρια Ρόνι Μπλάκλι, σύζυγος του Βέντερς). Ο Ρέι κατορθώνει δηλαδή, μέσα από την αποστασιοποίηση της υποκριτικής, να αντιπαρατεθεί με την αλήθεια, να κοιτάξει το θάνατο κατά πρόσωπο.

Και ο Βέντερς αποδέχεται την συνάντηση/ σύγκρουση με την Πραγματικότητα και επιλέγει να υποταχθεί στο βλέμμα του Ρέι, του αντικείμενου της παράστασής του. Το καθήκον των μεγάλων καλλιτεχνών συνίσταται στο να αποκαλύπτεις και να αποκαλύπτεσαι.

Σκηνοθεσία: Βιμ Βέντερς, Νίκολας Ρέι. Παίζουν: Νίκολας Ρέι, Βιμ Βέντερς, Ρόνι Μπλάκλι, κ.ά. (Σουηδία/Γερμανία, 1980), Διάρκεια 116΄.