Κυριακή 21 Μάρτη 2010
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 9
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ
Η σχέση οικονομίας - αστικής εκπαιδευτικής πολιτικής

Πέμπτο μέρος

ΟΡΙΣΜΕΝΑ ΑΝΤΙΦΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Φτάνουμε τώρα σε ένα κομβικό σημείο του συλλογισμού μας. Αν η εκπαίδευση κινείται στο έδαφος της αναγκαιότητας που καθορίζεται από την ανάπτυξη του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, τότε και αυτή θα διέπεται από τις ίδιες νομοτέλειες ως προς την ανάπτυξή της. Η ανάπτυξη όμως δεν είναι ευθύγραμμη και ομαλή. Αντίθετα, επειδή ακριβώς κινητήρια δύναμή της είναι η αντίφαση, χαρακτηρίζεται από πισωγυρίσματα, στρεβλώσεις της προοδευτικής διαδικασίας, με λίγα λόγια είναι μια συνύπαρξη του παλιού με το νέο, όπου το νέο τείνει να κυριαρχήσει στο παλιό. Συγκεκριμένα, ως προς την εκπαίδευση στον καπιταλισμό, αυτό εκφράζεται με ορισμένες κραυγαλέες και άλλες λιγότερο φανερές αντιφάσεις.

«Στον τομέα της Παιδείας εκδηλώνονται όλες οι αντιθέσεις και αντιφάσεις που είναι σύμφυτες με το καπιταλιστικό σύστημα. Από τη μια πλευρά το καπιταλιστικό σύστημα ωθεί στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, στην ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνικής, άρα ωθεί και προς την άνοδο του πολιτιστικο-τεχνικού επιπέδου των εργαζομένων σε σχέση με το παρελθόν. Από την άλλη, όμως, λειτουργεί ανασταλτικά σε όλα τα παραπάνω, όσο ανεβαίνει η παραγωγικότητα της εργασίας, ως αποτέλεσμα των παραπάνω εξελίξεων, τόσο ανεβαίνει ο βαθμός εκμετάλλευσης των εργαζομένων»19.

Συγκεκριμένα:

Αν η ανοδική πορεία της ανθρώπινης Ιστορίας σχετίζεται με μια επέκταση των ορίων της παιδικής ηλικίας (άρα και της προσχολικής), τότε είναι αντίφαση να «σχολειοποιείται» (με την ανάπτυξη ακαδημαϊκών δεξιοτήτων όπως γραφή, ανάγνωση, αριθμητική και με την πληθώρα της ύλης που προτείνεται να «διδαχθεί», όπως γνωστικά αντικείμενα και μαθήματα κατά τα πρότυπα του Δημοτικού σχολείου) ολοένα και περισσότερο το περιεχόμενο της προσχολικής αγωγής, να προτάσσονται δηλαδή ακαδημαϊκοί στόχοι (κατεβαίνοντας από το Δημοτικό στο Νηπιαγωγείο) και να εντάσσονται στη στρατηγική ανάπτυξης των οκτώ δεξιοτήτων για τη διά βίου μάθηση. Πρόκειται για στρέβλωση των νόμων ανάπτυξης του παιδικού ψυχισμού (στο έδαφος αντικειμενικών εξελίξεων που προκύπτουν από την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων στον καπιταλισμό), όπου η κυρίαρχη δραστηριότητα σε αυτή την ηλικιακή βαθμίδα (το παιχνίδι) εξοβελίζεται ή υποτάσσεται σε μια δευτερεύουσα δραστηριότητα (γι' αυτή την ηλικιακή βαθμίδα), την καθαυτή εκπαιδευτική δραστηριότητα20.

Η τάση διεύρυνσης της υποχρεωτικής εκπαίδευσης στα δώδεκα χρόνια φαίνεται ακόμα και από έγγραφα και αποφάσεις της ΕΕ, όπου γίνεται λόγος για την ανάγκη για δωδεκάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση. Αυτό το στοιχείο προόδου διαστρέφεται σε μεγάλο βαθμό στο έδαφος των καπιταλιστικών σχέσεων και έτσι ήδη τίθενται νέα εμπόδια-φραγμοί για να αποτραπούν τα παιδιά της εργατικής τάξης από την απόκτηση της όποιας γενικής μόρφωσης και να στραφούν στην πρόωρη επαγγελματική κατάρτιση (διπλό ανισότιμο σχολικό δίκτυο). Η δωδεκάχρονη εκπαίδευση που προτείνει η ΕΕ είναι στην ουσία περισσότερο ταξικά διαφοροποιημένη, αν και η ΕΕ χτυπάει το καμπανάκι για τις ανάγκες της ομαλής καπιταλιστικής αναπαραγωγής και τονίζει ότι «τα κράτη-μέλη δεν πρέπει να χωρίζουν τους μαθητές σε εκπαιδευτικές "κατευθύνσεις" σε υπερβολικά μικρή ηλικία. Η εν λόγω πρακτική έχει διαπιστωθεί ότι επιδεινώνει την επίδραση του κοινωνικά οικονομικού υποβάθρου στην εκπαιδευτική πρόοδο και ότι δεν αυξάνει τις επιδόσεις μακροπρόθεσμα»21.

Κατά τη γνώμη μας συνιστά αντίφαση το γεγονός ότι από τη μια η διαθεματικότητα προωθείται ως στοιχείο της στρατηγικής για την εκπαίδευση στα αναλυτικά προγράμματα και από την άλλη είναι ο ίδιος ο χαρακτήρας της διαθεματικότητας που συμβάλλει και οξύνει τα φαινόμενα του λειτουργικού αναλφαβητισμού. Στο ίδιο μήκος κύματος, αποτελεί αντίφαση να γίνεται λόγος και να μπαίνει μετρήσιμος στόχος από την ΕΕ και άλλους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς (ΟΟΣΑ) η ανάγκη αναστροφής της μειωμένης συμμετοχής νέων σε ακαδημαϊκά προγράμματα φυσικών επιστημών και από την άλλη να αναπαράγεται ως στοιχείο της πνευματικής, αντίδρασης, της συνολικότερης αντιδραστικής φύσης του ιμπεριαλισμού, ο ανορθολογισμός και ο υποκειμενισμός στην ανάλυση της πραγματικότητας.

Στον τομέα της ανώτατης εκπαίδευσης και της έρευνας, που εξ αντικειμένου είναι πιο στενά συνδεδεμένες με την παραγωγή και την οικονομία, οι αντιφάσεις είναι πιο κραυγαλέες. Στα πλαίσια του καπιταλισμού, η επιστήμη γίνεται όργανο ενάντια στην εργατική τάξη και την κοινωνία γενικότερα.

«Είναι γνωστό π.χ. ότι οι πολυεθνικές επιχειρήσεις, υιοθετούν στην ερευνητική τους πολιτική την αποκαλούμενη "ενσωματωμένη αχρηστοποίηση" των προϊόντων τους.

Ταλαντούχοι δηλαδή επιστήμονες, δεν απασχολούνται με τη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων, αλλά με το πώς θα καταστήσουν βέβαια την καταστροφή τους, ώστε ο καταναλωτής να αναγκαστεί να αγοράσει καινούρια. Γεγονός που εκδηλώνεται ολοφάνερα στα ανταλλακτικά της αυτοκινητοβιομηχανίας, που έχουν συγκεκριμένη ημερομηνία λήξης»22.

Την ίδια στιγμή, αποδεικνύεται ότι στο έδαφος της κυριαρχίας του μονοπωλίου, η τεχνική πρόοδος και η επιστήμη βρίσκουν συνεχώς εμπόδια.

«Το μεγαλύτερο ποσοστό των αποθεμάτων της γνώσης μένει αναξιοποίητο, γιατί δεν είναι εμπορικά εκμεταλλεύσιμο ή γιατί τα μονοπωλιακά συμφέροντα το εμποδίζουν. Ενα χαρακτηριστικό ιστορικό παράδειγμα αφορά τις πλατιά σήμερα διαδεδομένες λάμπες φθορίου. Οι αρχές που διέπουν το φωτισμό με φθορισμό ήταν γνωστές προτού ακόμα εμφανιστούν οι λαμπτήρες πυρακτώσεως. Χρειάστηκε όμως να περάσουν σαράντα χρόνια ώσπου τα μονοπωλιακά συμφέροντα να επιτρέψουν τη χρήση τους. Αλλά και σήμερα στους επιστημονικούς κύκλους συζητείται ευρύτατα η καθυστέρηση των ερευνών για την παραγωγή "καθαρής" πυρηνικής ενέργειας με σύντηξη και όχι σχάση, όπως και των ερευνών για την προώθηση εναλλακτικών μορφών ενέργειας, ώστε να αποφευχθούν οι καταστροφικές, για το περιβάλλον, συνέπειες από την καύση υδρογονανθράκων»23.

Γενικότερα, η υποταγή της έρευνας και της τεχνογνωσίας στις ανάγκες των μονοπωλίων και του ανταγωνισμού τους πυροδοτεί μια εκρηκτική αντίθεση. Επειδή η γνώση δεν εξαντλείται με την κατανάλωσή της, είναι πρόσφορη στη μετάδοσή της σε κοινωνικό επίπεδο και όχι στη μεταβίβασή της σε ατομική βάση. Και από αυτή την άποψη γίνεται φανερό ότι η επιστήμη και η εφαρμογή της στην παραγωγή, που είναι προϊόν συνεργασίας πολλών ανθρώπινων μυαλών και μιας μακραίωνης ιστορίας του ανθρώπου, αλλά και ο παραγόμενος πλούτος, κάνουν σήμερα επιτακτικό το αίτημα για ολόπλευρη μόρφωση για όλους ως σύγχρονη και ρεαλιστική κοινωνική ανάγκη.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Σημειώσεις:

19. Απόφαση της ΚΕ του KKΕ για την καμπάνια για τα προβλήματα της Παιδείας.

20. Αν και το θέμα αυτό χρήζει μιας εκτενέστερης ανάλυσης, μπορούμε να αναφέρουμε ότι σε καπιταλιστικά κράτη όπου έχει προωθηθεί πιο γρήγορα αυτή η τάση σχολειοποίησης, ακούγονται ήδη φωνές αντίθεσης, οι οποίες εστιάζουν στις συνέπειές της στον παιδικό ψυχισμό. Ορισμένα πορίσματα δείχνουν ότι μια έλλειψη φυσικού παιχνιδιού στην πρόωρη παιδική ηλικία θα μπορούσε να είναι η αιτία για Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής - Υπερκινητικότητα. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι συμμεριζόμαστε την άποψη ότι το παιδί αυτής της ηλικίας δεν πρέπει να μαθαίνει, αλλά θέτουμε ζήτημα στο πώς υποτάσσεται αυτή η διαδικασία στην κυρίαρχη δραστηριότητα που είναι το θεματικό παιχνίδι.

21. Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, 8 Σεπτέμβρη 2006, ΙΡ/06/1159.

22. Οι Θέσεις του ΚΚΕ για την Ανώτατη Εκπαίδευση, Πρόταση του Τμήματος Παιδείας της ΚΕ του ΚΚΕ, Απρίλης 2004.

23. Οι Θέσεις του ΚΚΕ για την Ανώτατη Εκπαίδευση, Πρόταση του Τμήματος Παιδείας της ΚΕ του ΚΚΕ, Απρίλης 2004.


Του
Κυριάκου ΙΩΑΝΝΙΔΗ*
*Ο Κυριάκος Ιωαννίδης είναι μέλος του Τμήματος Παιδείας της ΚΕ του ΚΚΕ


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ