Παρασκευή 25 Δεκέμβρη 2009 - Κυριακή 27 Δεκέμβρη 2009
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 3
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ
Μονοπωλιακά... «πλουραλιστικές» ερμηνείες

Αν και 23 εκδότες εξέδωσαν το 37,4% της εγχώριας παραγωγής το 2008 και 707 «μικρότεροι» εξέδωσαν μόλις το 18,4%, το Εθνικό Κέντρο Βιβλίο εκλαμβάνει ως ...«πλουραλιστικό» τον εκδοτικό κλάδο...

Eurokinissi

«Σταθερότητα» στην ελληνική βιβλιοπαραγωγή, αλλά και στην «τάση» συγκέντρωσης του εκδοτικού κεφαλαίου δείχνουν τα σχετικά στοιχεία για το 2008 που ανακοίνωσε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και σύμφωνα με τις ερμηνείες του. Βέβαια, το γεγονός ότι σε μια χρονιά διαπιστώνεται ότι «οι τάσεις συγκέντρωσης της εκδοτικής παραγωγής σε μικρότερο αριθμό εκδοτών δεν ενισχύθηκαν ακόμα περισσότερο», δε σημαίνει απολύτως τίποτα ως αποκομμένο στοιχείο, αφού τα προηγούμενα χρόνια αυτή η διαδικασία εξελισσόταν συνεχώς και, συνεπώς, είναι εύλογο κάποια στιγμή να υπάρξει μια στασιμότητα που όμως σαφώς δεν αναιρεί αυτή την τάση, χαρακτηριστική άλλωστε όλων των τομέων του κεφαλαίου.

Επιπλέον, η ερμηνεία των στοιχείων από το ΕΚΕΒΙ βασίζεται σε μάλλον «περίεργα» κριτήρια. Ετσι, σχολιάζοντας το ότι οι νέοι τίτλοι που εκδόθηκαν το 2008 είναι 9.758, το ΕΚΕΒΙ λέει ότι: «Η ελληνική βιβλιοπαραγωγή δεν δείχνει να επηρεάζεται από την επαπειλούμενη "κάμψη" της αγοράς του βιβλίου» και ότι «βρίσκονται στα ίδια σχεδόν επίπεδα του 2007: 9.758 νέοι τίτλοι βιβλίων εκδόθηκαν στην Ελλάδα, 176 λιγότεροι σε σύγκριση με το 2007 (9.934 τίτλοι, μείωση κατά 1,8%), παραμένοντας για τρίτη συνεχή χρονιά κοντά στους 10.000 τίτλους, με 1.665 βιβλία περισσότερα από ό,τι στις αρχές της πενταετίας (αύξηση 20,6% σε σύγκριση με το 2003)».

Αριθμοί και περιεχόμενο

Από την άποψη των «λογιστικών» της καπιταλιστικής αγοράς, οι «πανηγυρισμοί» του ΕΚΕΒΙ έχουν νόημα. Αλλά από τη σκοπιά του τι σημαίνουν όλα αυτά για το επίπεδο αναγνωσιμότητας του λαού, τόσο σε ποσότητα όσο και ποιοτικά, τα πράγματα είναι μάλλον πιο σύνθετα. Ετσι, έχει ιδιαίτερη σημασία το γεγονός ότι τα μη λογοτεχνικά βιβλία (θεωρητικές και θετικές επιστήμες, σχολικά βοηθήματα και βιβλία τέχνης) καταλαμβάνουν την πρώτη θέση με 56,9%, και ακολουθούν η λογοτεχνία με 21,7% και τα παιδικά βιβλία με 21,4%. Είναι φανερό ότι οι εκδόσεις που άμεσα ή έμμεσα συνδέονται με την ιδιωτική ή φροντιστηριακή εκπαίδευση ακμάζουν, έναντι της λογοτεχνίας, παιδικής και μη. Αυτό το στοιχείο είναι πολύ σημαντικό και συνδέεται με έρευνα του περιοδικού «Χάιλάιτς», πριν λίγα χρόνια, η οποία ανέδειξε, εκτός άλλων τραγικών, ότι λιγότερο από το 1% των ερωτηθέντων απάντησε «Παπαδιαμάντης», όταν τους ζητήθηκε να αναφέρουν έναν Ελληνα συγγραφέα, μόλις το 3% ανέφερε τον Καζαντζάκη και το 2% τον Ελύτη. Το δε 68% απάντησε... «δε γνωρίζω». Το 78% δε γνωρίζει κανέναν ξένο συγγραφέα, με το 2% αναφέρει τον Νταν Μπράουν του «Κώδικα Νταβίντσι» (σ.σ. το γνωστό, ανούσιο μυθιστόρημα που έγινε «μπεστ σέλερ») και κάτω από το 1% ανέφερε ονόματα όπως του Χεμινγουέι και του Ντοστογιέφσκι.

«Μόρφωση, Δουλειά, Βιβλία για όλους»!
«Μόρφωση, Δουλειά, Βιβλία για όλους»!
Ενδιαφέροντα σημαινόμενα προκύπτουν και από το ότι στις μεταφράσεις, τα αγγλικά εξακολουθούν να κρατούν τα πρωτεία (51,3%) και ακολουθούν: Γαλλικά (11,3%), Ιταλικά (6,5%), Γερμανικά (5,1%), Ισπανικά (4,9%), Αρχαία Ελληνικά (3%). Συνολικά, οι μεταφράσεις αυξήθηκαν κατά 138 τίτλους (από 4.067 σε 4.205) ή 40,9% το 2007 σε 43,1%, το 2008 στο σύνολο της βιβλιοπαραγωγής, ένα ποσοστό «από τα μεγαλύτερα σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες». Αντίθετα, οι ...«εξαγωγές», δηλαδή η μετάφραση από τα Ελληνικά σε άλλες γλώσσες, χαρακτηρίζεται μεν «εντυπωσιακή» από το ΕΚΕΒΙ, αλλά καλύπτει ένα 7,3%. Οσο για το τι είδους μεταφράσεις έχουμε από το εξωτερικό, εκτός από τα διάφορα ξένα «μπεστ σέλερ», είναι ενδεικτικό ότι αυξήθηκαν οι μεταφράσεις από τα Ιταλικά (από 218 σε 273 τίτλους) «με τη "βοήθεια"» όπως λέει το ΕΚΕΒΙ «των εκλαϊκευμένων εγκυκλοπαιδικών σειρών»! Δηλαδή, τις γνωστές σειρές ιταλικών εκδοτικών που κάνουν περιοδικές «αρπαχτές» με «βιβλία - συλλογές» ή «κατασκευές». Οσο για τα ξένα μυθιστορήματα, τα αγγλόφωνα καταλαμβάνουν τη μερίδα του λέοντος (319 βιβλία Αμερικανών, Αγγλων και αγγλόφωνων συγγραφέων - ή 63,3%), ενώ ακολουθούν τα γαλλικά και γαλλόφωνα μυθιστορήματα (58), τα ισπανόφωνα (42), τα ιταλικά (22) και τα γερμανικά και γερμανόφωνα (21).

Το ελληνικό μυθιστόρημα σημείωσε «μεγάλη αύξηση» (415 νέοι τίτλοι έναντι 323 το 2007, ή 92 βιβλία περισσότερα), «παρασυρμένο από βιβλία γνωστών συγγραφέων» όπως σχολιάζει το ΕΚΕΒΙ. Το παιδικό βιβλίο σημείωσε αύξηση 16,1% σε σύγκριση με το 2007, μετά από μια κάμψη της τάξης του 15% μεταξύ 2006 - 2007. Το 67,6% της παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας που κυκλοφορεί στη χώρα είναι μεταφράσεις.

Κραταιά η συγκεντροποίηση της εκδοτικής παραγωγής

Στον εκδοτικό τομέα, η ολιγοπωλιακή εικόνα δεν έχει αλλάξει, ανεξάρτητα αν ορισμένοι από τους «παίκτες» της σχετικής αγοράς αλλάζουν θέσεις στις εκδόσεις ή στις πωλήσεις. Το θέμα είναι ότι το ΕΚΕΒΙ εξακολουθεί να εκλαμβάνει ως «ενεργούς» εκδοτικούς οίκους ακόμη και όσους εξέδωσαν έστω και ένα βιβλίο κατά τη διάρκεια της χρονιάς. Μεταξύ αυτών και εκπαιδευτικοί φορείς ή νομικά πρόσωπα του δημοσίου ή του ιδιωτικού τομέα. Γι' αυτό και το 2008 ο κλάδος εμφανίζει αύξηση 902 «εκδοτικών» (732 εταιρείες και 170 δημόσιους/κοινωφελείς οργανισμούς), έναντι 871 το 2007 (709 και 162, αντίστοιχα). Γι' αυτό και το ΕΚΕΒΙ προσπαθεί να «διασκεδάσει» τη σκληρή πραγματικότητα, διαπιστώνοντας ότι ...«ο εκδοτικός κλάδος είναι πολύ πιο πλουραλιστικός σε σύγκριση με τις αρχές της δεκαετίας του '90, όταν ο αριθμός των "ενεργών" εκδοτικών οίκων ήταν μόνον 374». Κι όμως, τα ίδια τα στοιχεία του Κέντρου δείχνουν ότι η «συντριπτική πλειονότητα της παραγωγής συγκεντρώνεται σε λίγους επαγγελματίες»: Μόλις 23 εκδότες (με πάνω από 80 τίτλους) εξέδωσαν το 37,4% της παραγωγής, 172 μεσαίοι εκδότες (με 10 - 79 τίτλους) το 43,1%, ενώ 707 «μικρότεροι» εκδότες εξέδωσαν το 18,4%. Βέβαια, επειδή είναι άλλο 10 τίτλοι και άλλο... 79, δικαιούμαστε να υποθέσουμε ότι μια «χούφτα» μεγαλοεκδότες κυριαρχούν σε ένα ποσοστό μεγαλύτερο του μισού του συνόλου. Το 2006, π.χ., τα πιο συγκεκριμένα στοιχεία έδειχναν ότι το 30% (σε περίπου 500 εκδότες) εξέδιδε το 84% της παραγωγής, με το 2% να εκδίδει το 29%! Την ίδια περίοδο, από τα 2.000 βιβλιοπωλεία της χώρας μόνο τα 100 πωλούσαν αμιγώς βιβλία. Επίσης, το 2001, μόλις 10 εκδότες εξέδωσαν το 31,2% των τίτλων, με τους πέντε ισχυρότερους από αυτούς, να καλύπτουν το 22%! Τα αντίστοιχα νούμερα για το 2000 ήταν 35,1% και 25,6%.

Η τάση μονοπωλιοποίησης της εκδοτικής αγοράς μπορεί να παρουσιάζει αυξομειώσεις αλλά δεν απειλείται. Τα μεγάλα εκδοτικά αύξησαν το μερίδιό τους στη βιβλιοπαραγωγή κατά 2,3% το 2004 σε σχέση με το 2002 και τα μικρά κατά μόλις 0,5%. Την ίδια περίοδο, τα «μεσαία» εκδοτικά μειώθηκαν κατά 5, ενώ μειώθηκε και το ποσοστό τους στη βιβλιοπαραγωγή, κατά 2,8%. Γενικά, μεταξύ 1999 - 2004 παρατηρείται αύξηση του μεριδίου των μεγάλων εκδοτών.

Πάντως, κανένας αριθμός δεν μπορεί να κρύψει την πραγματικότητα της λαϊκής οικογένειας που η αδύναμη σχέση της με την ανάγνωση, ποσοτικά και ποιοτικά, είναι κάτι περισσότερο από θλιβερή. Είναι επικίνδυνη. Πρόκειται για αποτέλεσμα μιας πολιτικής που φοβάται την ουσιαστική γνώση, τη χειραφέτηση των εκμεταλλευομένων. Αλλωστε, η καυστική απάντηση του κομμουνιστή Αμερικανού συγγραφέα, Ντάσιελ Χάμετ, στην ερώτηση της περιβόητης επιτροπής Μακάρθι, αν θα συμφωνούσε να αγοράζει το αμερικανικό κράτος κομμουνιστικά βιβλία, ενώ ταυτόχρονα θέλει να καταπολεμήσει τον κομμουνισμό, ήταν πως, αν ήθελε να καταπολεμήσει τον κομμουνισμό, δε θα έδινε καθόλου βιβλία στον κόσμο για να διαβάσει...


Γρηγόρης ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑΣ


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ