Κυριακή 11 Οχτώβρη 2009
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 25
ΔΙΕΘΝΗ
Ο καπιταλισμός σκοτώνει...

Αποκαλυπτικά στοιχεία, με αφορμή τις αυτοκτονίες εργαζομένων στη «France Telecom»

Διαδήλωση μετά την τελευταία αυτοκτονία εργαζομένου στη Γαλλία
Διαδήλωση μετά την τελευταία αυτοκτονία εργαζομένου στη Γαλλία
Με αλλαγές στην ιεραρχία της εταιρείας, προγράμματα 24ωρης ψυχολογικής τηλεφωνικής υποστήριξης, πρόσληψη περισσότερων ειδικών στη διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού και «εκπαίδευση» των ανώτατων στελεχών της σε «μεθόδους έγκαιρης διάγνωσης της προδιάθεσης για αυτοκτονία των υφισταμένων τους», ο γαλλικός τηλεπικοινωνιακός κολοσσός «France Telecom», με την αρωγή της κυβέρνησης Σαρκοζί, προσπαθεί να κατευνάσει το σοκ και την οργή που έχει προκαλέσει το κύμα αυτοκτονιών των εργαζομένων της εταιρείας. Ο τελευταίος ήταν 59χρονος εργαζόμενος με 3 παιδιά που πήδηξε στο κενό. Είκοσι τέσσερις συνολικά εργαζόμενοι έχουν αφαιρέσει τη ζωή τους από το Φλεβάρη του 2008 μέχρι σήμερα και τουλάχιστον άλλοι τόσοι το προσπάθησαν ανεπιτυχώς. Ολοι οι αυτόχειρες ή επίδοξοι αυτόχειρες κατονομάζουν ως βασική αιτία της απόγνωσης που τους έφτασε στα άκρα τις συνθήκες εργασίας που επικρατούν στην εταιρεία τα τελευταία χρόνια.

Χρονικό ενός εγκλήματος

Η «France Telecom» ιδιωτικοποιήθηκε το 1997, με το κράτος να παραμένει κύριος μέτοχος με ποσοστό 27%. Εκτοτε, οι συνθήκες εργασίας, αλλά και η κυρίαρχη νοοτροπία εντός της εταιρείας ήρθε τα πάνω - κάτω. Οι εργαζόμενοί της, που, μέχρι εκείνη τη στιγμή, τους ετίθετο ως στόχος το «δημόσιο συμφέρον» και η εξυπηρέτηση των «χρηστών», κλήθηκαν να προσαρμοστούν (θεωρητικώς και πρακτικώς) στη λογική της ανταγωνιστικότητας, της μεγιστοποίησης του κέρδους, στην απόκτηση ολοένα και περισσότερων πελατών. Μπορεί τα 2/3 των εργαζομένων της να διατήρησαν τη μονιμότητά τους, αλλά αυτή συνοδεύτηκε από την εφαρμογή ενός αυστηρού προγράμματος «επίτευξης προσωπικών στόχων» με χρονοδιαγράμματα, με την αναγκαστική μετακίνησή τους από τομέα σε τομέα και από πόλη σε πόλη, ακόμη και πολλές φορές μέσα σε ένα χρόνο, με την αύξηση των καθημερινών ωρών εργασίας, με την εξουθενωτική άσκηση πίεσης για αύξηση της παραγωγικότητας.

Η «France Telecom» δεν απέλυσε εργαζόμενους. Εξώθησε, όμως, τα τελευταία τρία χρόνια, σε παραίτηση τουλάχιστον 22.000 υπαλλήλους της, που προτίμησαν την εθελούσια έξοδο, ακόμη και υπό δυσμενείς όρους, από τη φυσική και ψυχολογική τους εξόντωση. Η δαμόκλειος σπάθη της ανεργίας, υπό τη μορφή της αναγκαστικής παραίτησης, έμεινε να ταλαντεύεται πάνω από το κεφάλι των 100.000 συναδέλφων τους που παρέμειναν στην εταιρεία. Οι διαμορφωθείσες προαναφερόμενες συνθήκες, που εξώθησαν 24 ανθρώπους στην ύστατη πράξη απελπισίας, οδήγησαν την εταιρεία σε κέρδη της τάξης των τεσσάρων δισεκατομμυρίων ευρώ και τον διευθύνοντα σύμβουλό της, Ντιντιέ Λομπέρ, στη θέση του αποτελεσματικότερου διευθυντή του 2008 στη χώρα, ενώ οι επιδόσεις της «France Telecom» συνέβαλαν καθοριστικά στην ανάδειξη της γαλλικής οικονομίας μεταξύ των πλέον «ανταγωνιστικών» παγκοσμίως.

Γι' αυτό, άλλωστε, και στο πλαίσιο των «έκτακτων μέτρων» που λήφθηκαν από τη διεύθυνση και την κυβέρνηση προκειμένου να αντιμετωπιστεί το κύμα αυτοκτονιών και να κατευναστεί η λαϊκή οργή, είναι ξεκάθαρη η προσπάθεια να δοθεί «προσωπική χροιά» στις αυτοκτονίες, να αποσυνδεθούν από τις συνθήκες εργασίας, ενώ φυσικά όλοι εκείνοι οι παράγοντες που προκάλεσαν την τραγωδία, όπως είναι η εντατικοποίηση και οι υποχρεωτικές μετατάξεις και μετακινήσεις από πόλη σε πόλη, απλώς, «πάγωσαν» για μερικούς μήνες (μέχρι τα τέλη Δεκέμβρη), αλλά δεν εγκαταλείφτηκαν.

Ανατριχιαστικές προβλέψεις

Η «France Telecom» δεν είναι μια θλιβερή εξαίρεση, ούτε το φαινόμενο των αυτοκτονιών εργαζομένων περιορίζεται στη Γαλλία. Οπως αποδεικνύεται από σειρά ερευνών, πρόκειται για μια διαρκώς αυξανόμενη τάση που καταγράφεται παντού, με καταγεγραμμένα στοιχεία κυρίως από τις αναπτυγμένες καπιταλιστικά χώρες, και συνδέεται, πλέον στοιχειοθετημένα, άμεσα με τις συνθήκες εργασίας που διαμορφώνονται υπό καθεστώς οικονομικής κρίσης και έντασης της ανταγωνιστικότητας και εκμετάλλευσης.

Εχει εξαιρετικό ενδιαφέρον ότι έρευνα που διεξήχθη την άνοιξη του 2009 στη Γαλλία, πριν τη δημοσιοποίηση του κύματος αυτοκτονιών στον τηλεπικοινωνιακό κολοσσό, αναδείκνυε το γεγονός ότι ένας στους πέντε εργαζόμενους βρίσκεται σε κατάθλιψη εξαιτίας των εργασιακών συνθηκών που αντιμετωπίζει και της οικονομικής κρίσης. Πιο συγκεκριμένα, ένας στους δύο ενήλικες σκέφτηκε έστω και μία φορά να αυτοκτονήσει εξαιτίας των προαναφερόμενων αιτίων. Ενας στους τρεις το σκέφτηκε πολύ σοβαρά και το σχεδίασε και το 15% νοσηλεύτηκε μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας. Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας (που παρεμπιπτόντως έχει ένα ενδιαφέρον ότι διεξήχθη από την Ενωση Πρόληψης Αυτοκτονιών, που λειτουργεί κατά τα πρότυπα των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και όχι από κάποια κρατική υπηρεσία), ο καθηγητής Ερευνας και Πολιτικής της Υγείας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, Στέφεν Πλατ, επισήμαινε πως «το πρόβλημα είναι ότι η απόγνωση δεν αφορά πλέον μόνο όσους μένουν άνεργοι, αλλά και όσους παραμένουν στην εργασία, αλλά δέχονται ασφυκτική πίεση απειλούμενοι διαρκώς με απόλυση».

Τον κώδωνα του κινδύνου, λίγους μήνες αργότερα, έκρουε αντίστοιχη έρευνα που πραγματοποιήθηκε από ερευνητές της Σχολής Υγιεινής και Ιατρικής του Πανεπιστημίου του Λονδίνου σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα των ερευνητών, που δημοσιεύτηκαν στο τεύχος του Ιούλη της ιατρικής επιθεώρησης «Lancet», η οικονομική κρίση και οι συνεπαγόμενες από αυτήν απολύσεις, καθώς και η εντεινόμενη εργασιακή πίεση, προκαλούν τόσο στρεσογόνες καταστάσεις στους εργαζομένους που αναμένεται να αυξηθούν οι αυτοκτονίες κατά 2,4% στους ανθρώπους κάτω των 64 χρόνων (δηλαδή 250 αυτοκτονίες ετησίως στη Βρετανία), ο κίνδυνος θανάτου από καρδιακά επεισόδια κατά 2,7% στους άνδρες μεταξύ 30 - 44 χρόνων και κατά 2,4% οι δολοφονίες που θα διαπραχθούν από ανθρώπους ψυχικά και πνευματικά πάσχοντες λόγω του εξαιρετικά μεγάλου άγχους και της κατάθλιψης που θα βιώνουν είτε εξαιτίας των απάνθρωπων όρων εργασίας τους είτε εξαιτίας της ανεργίας στην οποία θα βρεθούν.

Οι ερευνητές εντόπισαν, ήδη, μια αύξηση 4,5% των αυτοκτονιών σε ηλικίες κάτω των 65 χρόνων, όταν η ανεργία αυξήθηκε κατά 3% (οι αυτόχειρες δεν ήταν απαραίτητα άνεργοι). Κατέγραψαν, επίσης, ότι αυξήθηκαν κατά 28% οι θάνατοι από συνέπειες της κατάχρησης αλκοόλ, στους υπό έρευνα πληθυσμούς, δηλαδή στους εργαζόμενους, σε διάφορους κλάδους, μέχρι την ηλικία των 64 χρόνων. Η έρευνα αφορούσε στις 26 χώρες - μέλη της ΕΕ (αν και τα στοιχεία από αρκετές από αυτές ήταν εξαιρετικά ελλιπή), στις οποίες επισήμως η ανεργία έφθανε, μέχρι τον Ιούλη του 2009, τα 2,26 εκατομμύρια, με τις προβλέψεις να συγκλίνουν στο ότι θα φτάσει τα 3,2 εκατομμύρια μέχρι τα μέσα του 2010. Δηλαδή, εκτός εργασίας θα βρίσκεται, επισήμως, περίπου το 10% του εργατικού δυναμικού της ΕΕ.

Αποκαλυπτικά στοιχεία

Με τις προβλέψεις της έρευνας που δημοσίευσε η επιθεώρηση «Lancet», έρχονται να συνηγορήσουν τα στοιχεία για το οικονομικό έτος 2008 που συλλέχτηκαν σε ΗΠΑ και Ιαπωνία. Στην πρώτη, που επλήγη σημαντικά από την οικονομική κρίση, η Υπηρεσία Στατιστικής της Εργασίας κατέγραψε 251 αυτοκτονίες έναντι 196 το προηγούμενο οικονομικό έτος (δηλαδή αύξηση της τάξης του 28%), οι οποίες συνδέονται άμεσα με την εργασιακή ανασφάλεια, τις συνθήκες εργασίας και την οικονομική κρίση. Παρά το γεγονός ότι αναμένονται οι περαιτέρω αναλύσεις των στοιχείων και η μελέτη τους, προφανώς δεν είναι τυχαίο ότι ο Λάνι Μπέρμαν, διευθυντής της Αμερικανικής Ενωσης για την Αυτοκτονία, ήδη εκτιμούσε ότι «είναι προφανής η σύνδεση μεταξύ των αυτοκτονιών και του άγχους απώλειας της εργασίας, των διαρκώς αυξανόμενων πιέσεων στους χώρους εργασίας».

Τέλος, στην Ιαπωνία, κατά το οικονομικό έτος 2008, 927 εργαζόμενοι έκαναν αίτηση αποζημίωσης για πνευματικές και ψυχικές ασθένειες που προκλήθηκαν από τις συνθήκες εργασίας τους. Εξ αυτών, αποδεκτές έγιναν οι 269, 28% για εργαζόμενους που διανύουν τη δεκαετία των 30 χρόνων τους, 26% για εργαζόμενους που διανύουν τη δεκαετία των 20 χρόνων και άλλο ένα 26% τη δεκαετία των 40 χρόνων. Με βάση, δε, τα επίσημα στοιχεία από το υπουργείο Υγείας, Εργασίας και Κοινωνικής Πρόνοιας, 66 εργαζόμενοι αυτοκτόνησαν ή αποπειράθηκαν να το πράξουν (η πλειοψηφία τους μεγαλύτερη των 50 ετών) και 158 πέθαναν από εγκεφαλικά ή καρδιακά νοσήματα που προκλήθηκαν από την εξοντωτική εργασία.

Μόνη λύση ο αγώνας για έναν άλλο τρόπο παραγωγής

Αν κάτι γίνεται σαφές από τις προαναφερόμενες έρευνες, είναι ότι οι συνθήκες εργασίας γίνονται ολοένα και πιο θανατηφόρες για τους εργαζόμενους και αυτό αποτυπώνεται και στο ότι, με βάση τις υπάρχουσες έρευνες, αυτές γίνονται σταδιακά ο πρώτος λόγος αυτοκτονιών παγκοσμίως, εκτοπίζοντας τα προσωπικά αίτια και τις αμιγώς ψυχολογικές παθήσεις. Πλέον, η ασφυκτική πίεση, η υπερεντατικοποίηση και η εργασιακή ανασφάλεια τείνουν να πλησιάσουν σε απώλειες τα καθαυτό εργατικά ατυχήματα. Μέσα από τις ίδιες τις επιμέρους προτάσεις που εμπεριέχονται στις έρευνες αυτές, όπως είναι η ενίσχυση της κοινωνικής ασφάλειας και πρόνοιας, αναδεικνύεται ο πυρήνας του προβλήματος, τον οποίο αναδεικνύουν χωρίς να στοχοποιούν οι περισσότεροι ερευνητές, και κυρίως η αστική τάξη.

Δεν είναι τυχαίο, ούτε αποτελεί εξαίρεση, το γεγονός ότι η διεύθυνση της «France Telecom», που κλήθηκε να αντιμετωπίσει ένα μαζικό κύμα αυτοκτονιών εργαζομένων, επέμεινε στην περιγραφή τους ως «κοινωνικού φαινομένου ξεχωριστών περιπτώσεων» και στην «πρόληψη κοινωνικο-ψυχολογικών κινδύνων». Είναι σαφές ότι όλοι όσοι πιέζονται από απάνθρωπες εργασιακές συνθήκες ή απολύονται, δεν αυτοκτονούν. Είναι, όμως, επίσης σαφές ότι όποιος, τελικά, το πράττει, όντας πλέον σε απόγνωση, μη βρίσκοντας σανίδα σωτηρίας στις συμβιβασμένες συνδικαλιστικές ηγεσίες που δεν απαιτούν ούτε τα αυτονόητα, φτάνοντας στο έσχατο όριο αποξένωσης στρεφόμενος κατά της ίδιας της βιολογικής του υπόστασης, δεν είναι απλώς «μια προσωπική θλιβερή ιστορία».

Οι μεσαιωνικές εργασιακές συνθήκες, που πλήττουν ολοένα και περισσότερο τον εργαζόμενο ψυχικά και πνευματικά, δεν είναι αποτέλεσμα της πολιτικής που ακολούθησε ένας «σκληρός» διευθυντής, ούτε αποτέλεσμα «κακών χειρισμών». Δε θα αλλάξουν ουσιαστικά με όλων των ειδών τις ρυθμίσεις, τους «κανόνες» και τις ηθικοπλαστικές δεσμεύσεις σε ένα πλαίσιο καπιταλιστικής όξυνσης της ανταγωνιστικότητας. Είναι αποτέλεσμα της εγγενούς τάσης του κεφαλαίου για ολοένα και μεγαλύτερο κέρδος, το οποίο δεν μπορεί παρά να επιτευχθεί από την ολοένα μεγαλύτερη εκμετάλλευση των εργαζομένων, την απομύζησή τους σε όλα τα επίπεδα. Γι' αυτό και το κέρδος του κεφαλαίου δεν μπορεί να συνυπάρξει με τον άνθρωπο, δεν μπορεί, γενικά και αόριστα, ο άνθρωπος να τεθεί πάνω από τα κέρδη.

Οι απάνθρωπες συνθήκες εργασίας είναι αποτέλεσμα του ίδιου του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Και αυτός δεν αλλάζει με λύσεις - «παυσίπονα» που διαιωνίζουν την εκμετάλλευση ωραιοποιώντας την. Αυτός ανατρέπεται με συλλογική, οργανωμένη δράση, που θα έχει ως ξεκάθαρο στόχο έναν άλλο τρόπο παραγωγής, μέσα από την κοινωνικοποίηση των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής, έτσι ώστε να καταργηθεί η εκμετάλλευση και στο επίκεντρο να βρίσκεται ο ίδιος ο άνθρωπος και οι διευρυνόμενες λαϊκές ανάγκες. Η λύση βρίσκεται στην άλλη κοινωνία, το σοσιαλισμό.


Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ