(Του συνεργάτη μας ΘΑΝΑΣΗ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ).--

«Τα σαράντα κλειδιά» στο θέατρο «ΑΜΑΛΙΑ»

από την Πειραματική Σκηνή της «ΤΕΧΝΗΣ»

Μεγάλη και σημαντική είναι η προσφορά και στο χώρο του θεάτρου για παιδιά στη Θεσσαλονίκη της Πειραματικής Σκηνής της «Τέχνης», εδώ και πολλά χρόνια (από το 1979). Εμπνευστής της προσπάθειας ο καλλιτεχνικός διευθυντής και καθηγητής Θεατρολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης - σκηνοθέτης Νικηφόρος Παπανδρέου. Με παραστάσεις που σημείωσαν μεγάλη επιτυχία, όπως: «Οδύσσεια», «Ονειρο καλοκαιρινής νύχτας», «Περπατώ εις το δάσος», «Το όνειρο του Ρο», «Τζιτζιμιτζιχοτζιριά» κ.ά., η προσπάθεια της Σκηνής συνεχίζεται με μια πολύ καλοδουλεμένη παράσταση του έργου: «Τα σαράντα κλειδιά» (θεατρική διασκευή του σκυριανού παραμυθιού «Η Μαρδίτσα»). Λαϊκό παραμύθι, με αλληλοδάνεια στοιχεία και μοτίβα του ευρωπαϊκού παραμυθιού, διαθέτει πολλούς από τους αγαπημένους, αλλά και από τους αντιπαθείς των παιδιών ήρωες: Βασιλιάδες και βασίλισσες, μητριά/μάγισσα, καλή γριά, τρία αδέρφια, ψαράς, πουλάκι, κηπουρός του βασιλιά, δάφνη, κ.ά., με συμβολικά μαγικά στοιχεία, με λυρισμό και υπερρεαλισμό. Η ζωή και ο θάνατος, οι δυσκολίες της ζωής, η αγάπη, η αγωνιστικότητα, η ζήλεια και το μίσος, η καλοσύνη και η κακία βρίσκονται στον πυρήνα του μύθου και όπως πάντοτε στα παραμύθια τελικά θριαμβεύει το καλό. Στο θεατρικό κείμενο, όπως και στο σκυριανό παραμύθι, ενυπάρχουν στοιχεία από τα παραμύθια «Η Χιονάτη και οι εφτά νάνοι», «Η Σταχτοπούτα», «Η ωραία κοιμωμένη» κ.ά., τα οποία μπολιάζονται με τα ελληνικά λαϊκά παραμυθιακά στοιχεία, στο δραματικό χωροχρόνο. Η ευφάνταστη σκηνοθετική άποψη της Ελένης Δημοπούλου εντυπωσιάζει τα παιδιά/θεατές. Μας προσφέρει μια καταπληκτική παράσταση, με «νεύρο» και γοργή εξέλιξη της πλοκής, απόρροια του αεικίνητου των ηθοποιών και όχι μόνο. Στα θετικά: Η αλληλοδιαδοχή εικόνων και περιστατικών, η πλούσια ευρηματικότητα σε κοστούμια και σκηνικά, ο πεντακάθαρος λόγος και η αρμονική κίνηση των ταλαντούχων ηθοποιών, οι οποίοι ενσαρκώνουν διάφορους ρόλους, ακόμη και αυτόν του αφηγητή. Ετσι, συνυπάρχουν παραμυθιακά μαγικά και μη στοιχεία, που είναι αρμονικά δεμένα, χωρίς κενά στο σκηνικό χρόνο. Αλλα θετικά στοιχεία είναι: Η καλή μουσική και τα αποδοσμένα στην εντέλεια τραγούδια, το διάχυτο έξυπνο χιούμορ, οι χορευτικές κινήσεις, το θεατρικό παιχνίδι, οι αυτοσχεδιασμοί. Ολα δημιουργούν ατμόσφαιρα, συμβάλλουν στην ένταση και ύφεση της πλοκής, στη δράση των ηρώων, στην έξαρση των συναισθημάτων ηθοποιών και κοινού. Τα σκηνικά - κοστούμια είναι του Ρίτσαρντ Αντονι, η μουσική του Κώστα Βόμβολου, η χορογραφία της Μέλπως Βασιλικού και τους ρόλους αποδίδουν οι: Ελένη Βλαχοπούλου, Μομώ Βλάχου, Κυρ. Δανιηλίδης, Στ. Ευκολίδης, Μάριος Μεβουλιώτης, Νανά Παπαγαβριήλ, Τάσος Τσουκάλης.

«Ο Καραγκιόζης Γραμματικός» στη ΧΑΝΘ

από το Ελληνικό Θέατρο Σκιών του Μιχάλη Χατζάκη

Ο Μιχάλης Χατζάκης, έμπειρος και καταξιωμένος στο χώρο καραγκιοζοπαίχτης, δεινός καλλιτέχνης του ελληνικού θεάτρου σκιών, μελετητής του και συγχρόνως θεατρικός συγγραφέας, έχει κάνει μια σημαντική πορεία στην αναβίωση και διατήρηση της λαϊκής μας παράδοσης, με σεβασμό στα κείμενα, στις φιγούρες, στην τεχνοτροπία. Υπερβάσεις, ως προς τη θεματολογία, έχει κάνει μόνο στα παραμυθοδράματα, δηλαδή στο Εντεχνο Θέατρο Σκιών. Συνεχιστής της τέχνης του πρώτου δασκάλου του, μάστορα του μπερντέ, Γιώργου Κουτσούρη, δεν μπορεί να μη σεβαστεί στη συνέχεια την τέχνη δυο μεγάλων καραγκιοζοπαιχτών - δασκάλων του, επίσης - του Γιώργου Χαρίδημου (1924-1996) και του Δημήτρη Μόλλα (1917-1987), όπως αυτή διασώθηκε από τους γονείς τους - σπουδαίους καραγκιοζοπαίχτες: Χρήστο Χαρίδημο (1895-1970) και Αντ. Μόλλα (1878-1948). «Ο Καραγκιόζης γραμματικός» (ή «γραμματυφλός», όπως αυτοαποκαλείται ο ίδιος ο λαϊκός μας ήρωας) είναι μια παραδοσιακή παράσταση του πρωτοπόρου καραγκιοζοπαίχτη Μίμη Μίμαρου (1851-1912) από την Πάτρα και πρωτοπαίχτηκε περίπου το 1880. Πρόκειται για μια κωμωδία, όπου σατιρίζεται η Παιδεία του λαού μας που δινόταν με ευθύνη της εξουσίας, στα τέλη του 19ου αι. Σήμερα, δημιουργούνται στο θεατή προβληματισμοί για την ημιμάθεια που αφήνει εν πολλοίς η σύγχρονη από την αστική τάξη παρεχόμενη Παιδεία σε μεγάλο τμήμα του λαού μας. Ετσι, δημιουργούνται ανάλογοι συνειρμοί. Ο Καραγκιόζης, εκπρόσωπος των ασθενέστερων οικονομικά τάξεων του λαού μας, δε διστάζει με έξυπνο και κοφτερό σατιρικό και σκωπτικό λαϊκό λόγο να φέρει στην επιφάνεια θέματα που αφορούν την αγραμματοσύνη, το σκοταδισμό, την έλλειψη λαϊκής Παιδείας, το δήθεν ενδιαφέρον της εξουσίας για την κάλυψη των αναγκών του λαού κλπ. Ο Μιχ. Χατζάκης σημειώνει στο πρόγραμμα της παράστασης με εύστοχο τρόπο: «Με απλό και σχηματοποιημένο τρόπο (ο Κ.) μορφοποιεί την ένδεια, το θράσος, τον ξέφραγο ατσιδισμό κι ακόμα περισσότερο το στείρο πρόσωπο της εξουσίας που προσπαθεί με κλεφτοφάναρα να υποκαταστήσει την τροχιά του ήλιου». Ο Μιχ. Χατζάκης έχει ήδη δημιουργήσει μακροχρόνια παράδοση στη Θεσσαλονίκη με τις υπέροχες παραστάσεις του, τις οποίες δίνει στη ΧΑΝΘ, με την άξια βοηθό του Χριστίνα Σταθοπούλου - Χατζάκη. Μία απ' αυτές παρακολούθησα πρόσφατα και θαύμασα, για μια ακόμη φορά, τον δεινό καλλιτέχνη να δημιουργεί παίζοντας ένα καταπληκτικό αισθητικό και εν γένει καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Η φωνή του και οι λογής λογής μεταμορφώσεις της, με χροιά που αποδίδει συναισθήματα, ιδέες και αντιλήψεις με το κατάλληλο ύφος, δίνει την ευκαιρία στους θεατές της παράστασης όχι μόνο να απολαύσουν, αλλά και να κατανοήσουν το περιεχόμενο του κειμένου, «πνιγμένοι» κυριολεκτικά στα γέλια. Ο Χατζάκης είναι μάστορας στην κίνηση κάθε φιγούρας, που έχει κατασκευάσει ο ίδιος αριστοτεχνικά. Οι φιγούρες του κομίζουν όλη την ιστορία της ελληνικής λαϊκής και βυζαντινής τέχνης και παίρνουν μαγικές και ονειρικές αισθητικές διαστάσεις, όταν τα χρώματα συνυπάρχουν με τις σκιές στο φωτισμένο μπερντέ. Οι παραστάσεις της τρέχουσας θεατρικής περιόδου συνεχίζονται με το έργο «Ο Καραγκιόζης μάγειρας» (Απρίλης - Μάης). Παράλληλα, δίνονται παραστάσεις για τα σχολεία με το έργο: «Ο Καραγκιόζης και η διμοιρία των τρελών».

Με ιδιαίτερη τεχνοτροπία το Κουκλοθέατρο παρουσιάζει τη δική του ιδιαιτερότητα μέσα στον κύκλο των θεαμάτων για παιδιά και προσφέρει συγκινήσεις στα παιδιά/θεατές της παράστασης. Η κουκλοπαίχτρια Λίτσα Μπήτιου με την Χριστίνα Μπήτιου παρουσιάζουν παραστάσεις με έργα με κοινωνικό περιεχόμενο, όπως: «Τα ζώα το 'σκασαν», «Το κοριτσάκι με τα σπίρτα», «Ο ξυλοκόπος και το δάσος». Κατά το τρέχον δίμηνο (Μάρτης - Απρίλης 2009) παίζεται το έργο: «Η αλεπού, ο λύκος και ο γάιδαρος». Ολα τα έργα είναι πρωτογενής συγγραφική δουλειά του Μιχάλη Χατζάκη ή είναι διασκευασμένα κείμενα (ένα διήγημα και ένας μύθος) από τον ίδιο (παραμυθοδράματα). Στην παράσταση παρουσιάστηκε ένα οικολογικό παραμύθι, με κοινωνικά μηνύματα, λίαν χρήσιμα για τα σημερινά παιδιά, τα οποία έχουν ανάγκη να διαπαιδαγωγήσουμε, ώστε ν' αποκτήσουν στέρεα οικολογική και κοινωνική συνείδηση. Το κείμενο διαθέτει λυρικά ποιητικά στοιχεία, γραμμένο σε απλή λογοτεχνική δημοτική γλώσσα και με λαϊκό ύφος. Η μουσική βοηθά για ν' αναδειχθούν οι υπέροχοι στίχοι του συγγραφέα. Οι κουκλοπαίχτριες κατέβαλαν φιλότιμη προσπάθεια για να χειριστούν τις κούκλες/μαρότες και ν' αποδώσουν το κείμενο με τις κατάλληλες κινήσεις. Δύσκολη η τέχνη του κουκλοθέατρου, απαιτεί συνεχή προσπάθεια και κόπο. Τα καλύτερα αποτελέσματα στην τέχνη επέρχονται πάντοτε, ως γνωστό, με ιδιαίτερη σπουδή και πολύχρονη εμπειρία. Οι κούκλες παρουσιάζουν αισθητικό ενδιαφέρον ως προς την κατασκευή τους. Ωραία ήταν η γαντόκουκλα «φίδι», όμως, κατά τη γνώμη μου, πιο άγριο ύφος και μεγαλύτερο μέγεθος απαιτούνταν για την κούκλα «αρκούδα», για να αποδοθεί καλύτερα ο δραματικός ρόλος της. Ενδιαφέροντα τα σκηνικά, όπως και τα πρόσθετα αντικείμενα στην εξέλιξη της πλοκής του μύθου (τουφέκι, τσεκούρι, δέντρο κλπ.). Επίσης, τα ηχητικά εφέ που χρησιμοποιήθηκαν εμβόλιμα στην παράσταση. Καλή η ιδέα να ακουστούν κάποια αποσπάσματα έργων κλασικής μουσικής.